ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΠΕΙΡΑΙΑ
Sofia Roubati & Friends in Concert
Eνα μουσικό ταξίδι το Σαββατο 11 Ιανουαρίου 2025 στην Πλύφα στο Βοτανικό, με τη σαξοφωνίστρια Σοφία Ρουμπάτη σε μια βραδιά με τις συνθέσεις της.
Η Σοφία τα τελευταια χρόνια ασχολείται, πέρα από τη τζαζ , με την σύνθεση για κινηματογράφο, χορό και θέατρο με συνεργασίες στη Νέα Υόρκη, το Ντάλας, το Λονδίνο και το Λίβανο. Τελευταία συνεργάστηκε με το National Youth Ballet και το Ινστιτούτο English Heritage του Λονδίνου, συνθέτοντας τη μουσική για την ταινία ‘Beyond the Plaques’. Η ταινία έχει διακριθεί για τη μουσική της σε Φεστιβάλ Κινηματογράφου όπως το Dallas Dance Film Festival (USA), Miami Light Screendance Festival(USA), Vesuvius International Film Awards (ITALY) και London Lift-Off Film Festival (UK).
Στο πρώτο μέρος της βραδιάς, θα εμφανιστεί το συγκρότημα της Σοφίας από το Λονδίνο Yiasena Band, που συνδυάζει τη τζαζ με παραδοσιακά ακούσματα από την Ελλάδα, τα Βαλκάνια, την Τουρκία, το Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία και άλλους τόπους με παρόμοιες μουσικές παραδόσεις και πολιτισμό.
Στο δεύτερο μέρος, η Σοφία θα παρουσιάσει τις νέες συνθέσεις της, επηρεασμένες από την κλασική μουσική, την τζαζ αλλά και την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Θα παίξουν οι μουσικοί της Yiasena Band πλαισιωμένοι από 10μελές σύνολο εγχόρδων και θα συμμετάσχουν εκλεκτοί καλεσμένοι της, όπως η Αγγελική Τουμπανάκη στη φωνή και ο Αλέξανδρος Καψοκαβάδης στο ούτι.
Πληροφορίες :
ΠΛΥΦΑ
Σάββατο 11 Ιανουαρίου 2025
ΠΟΡΤΕΣ: 19.30
ΕΝΑΡΞΗ 20:00
Διεύθυνση: Κορυτσάς 39 ( ) Βοτανικός ( ) 104 47( )Αθήνα
Είσοδος ελεύθερη
Παρακαλούμε RSVP στο λινκ: https://www.eventbrite.co.uk/e/sofia-roubati-friends-in-concert-tickets-10870988 34879?aff=oddtdtcreator
Παίζουν οι Μουσικοί:
Σοφία Ρουμπάτη – Αλτο σαξόφωνο
Alex Dmochowski – Τενόρο σαξόφωνο Özenç Duzenli – Κιθάρα
Jonny Wickham – Κοντραμπάσο
Jonny Pyke – Ντραμς
Αντρει Ναστασα – Βιολί
Μιγκεν Σελμάνι – Βιολί
Σταματέλλα Σπίνουλα – Βιολί Κλεόδωρος Αγόρας – Βιολί
Φανή Τρω’ι’άνου – Βιολί
Ζωή Προκοπίου – Βιολί
Αυγούστα Σεστάνι – Βιόλα
Παναγιώτης Ντάνιελ Αράπογλου – Βιόλα Ματέο Σεστάνι – Τσέλο
Λευκή Κολοβού – Τσέλο
Αγγελική Τουμπανάκη – Φωνη Αλέξανδρος Καψοκαβάδης – Ούτι
https://www.sofiaroubati.com/
Στην μνήμη της μητέρας μου Αθηνάς ένα solo piano improvisation με τίτλο Improvis, πόσο της άρεσε ο ελληνικός καφές και τον απολάμβανε. Κάποιο απόγευμα στο μπαλκόνι μας πριν από αρκετά χρόνια, το βίντεο πλαισιώνουν διάφορες φωτογραφίες από εκείνο το απόγευμα που βρέθηκαν στο αρχείο μου. Το μουσικό αυτό υλικό είναι ανέκδοτο και παρουσιάζεται για πρώτη φορά. Ο αυτοσχεδιασμός αυτός έχει ηχογραφηθεί πριν από αρκετά χρόνια στο υπέροχο concert πιάνο του studio του αγαπημένου μου Βαγγέλη Κατσούλη
Νίκος Ζίας – Ἡ εἰκόνα τῆς Γεννήσεως τοῦ Κυρίου στὴν Ὀρθόδοξη τέχνη
Ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, τὸ μέγα αὐτὸ γεγονὸς τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου, γιορτάζεται ἀπὸ τὴν Ἁγία Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία μὲ δοξολογία καὶ κατάνυξη, ποὺ θαυμαστὰ ἐκφράζονται στὴν ἠδυμελὴ ὑμνογραφία καὶ τὴν εἰρηνόχυτο εἰκονογραφία.
Ἔτσι μέσα στὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας ὁ ἁπλὸς ὀρθόδοξος χριστιανὸς ζεῖ τὸ μυστήριο τῆς σαρκώσεως μὲ τὶς αἰσθήσεις του, ποὺ μεταμορφώνονται, γιὰ νὰ γίνουν μέσα κοινωνίας μὲ τὸ ἄρρητο. Προσκυνώντας τὴν εἰκόνα τῆς Γεννήσεως «βλέπει» μὲ τὰ μάτια του τὴ θεολογία τῆς Σαρκώσεως καὶ αἰσθάνεται τὴν εὐφροσύνη τῆς ἐνανθρωπήσεως. Ἀλλὰ καὶ ὁ ἄγευστος πνευματικῆς ζωῆς μελετητής, μπορεῖ κι᾿ ἀπὸ αὐτὴν καὶ μόνο τὴν εἰκόνα ν᾿ ἀντιληφθεῖ τὸ πνευματικὸ μεγαλεῖο, τὸ μυστικὸ βάθος καὶ τὸ αἰσθητικὸ κάλλος τῆς Ὀρθοδόξου τέχνης, ποὺ συνήθως τὴ λέμε βυζαντινή.
Τὴν εἰκόνα τῆς Γεννήσεως στὴν ὁλοκληρωμένη της μορφὴ τὴ βρίσκουμε κυρίως στοὺς ἔπειτα ἀπὸ τὴν εἰκονομαχία χρόνους. Στὴν Ἑλλάδα μας ἔχουν σωθεῖ δυὸ ἐκκλησίες τοῦ 11ου αἰ., καθολικὰ ἄλλοτε τῶν Μοναστηριῶν τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ καὶ τοῦ Δαφνίου, ποὺ στὰ ψηφιδωτά τους βλέπουμε τὴν παράσταση τῆς Γεννήσεως στὴν αὐθεντικώτερή της μορφή. Ἂς συνοψίσουμε τὰ βασικὰ στοιχεῖα ποὺ συνθέτουν τὴν εἰκόνα.
Τὸ κεντρικὸ τμῆμα καταλαμβάνει βουνὸ «βραχῶδες, ἀλλ᾿ εὔχαρι καὶ φωτεινόχρωμο», ποὺ στὴν κοιλιά του ἀνοίγεται σκοτεινόχρωμο σπήλαιο καὶ μέσα φάτνη μὲ τὸν νήπιο Χριστὸ ἐσπαργανωμένο, ἐνῷ ἡ Παναγία – Μητέρα του εἶναι στὸ πλάι ξαπλωμένη πάνω σ᾿ ἕνα στρῶμα. Ἄλλοτε εἰκονίζεται καθισμένη ἢ γονατιστή. Πίσω ἀπὸ τὴ φάτνη προβάλλουν τὰ κεφάλια τους δυὸ ἀγαθὰ ζῷα, βόδι καὶ ὀνάριο ζεσταίνοντας τὸ θεῖο Βρέφος μὲ τὴν ἀναπνοή τους. Ἔξω ἀπὸ τὸ σπήλαιο, στὸ κάτω ἄκρο τῆς εἰκόνας, κάθεται συλλογισμένος ὁ Ἰωσὴφ ἔχοντας ἴσως ἀκόμη τὸ σαράκι τῆς ἀμφιβολίας μέσα του. Στὴν ἄλλη ἄκρη τῆς εἰκόνας παριστάνεται τὸ πρῶτο λουτρό, ποὺ ἔκανε ἡ μαία Σαλώμη στὸ Νεογέννητο.
Δεξιὰ κι᾿ ἀριστερὰ ἀπὸ τὸ βουνὸ ἄγγελοι προσκυνοῦν καὶ δοξολογοῦν τὸ Χριστὸ ἢ φέρνουν στοὺς ποιμένες, ποὺ ξενυχτοῦν, τὸ χαροποιὸ ἄγγελμα. Ἕνα τσοπανόπουλο κάθεται διπλοποδισμένο παίζοντας φλογέρα. Ζωγραφίζονται ἀκόμη καὶ ἄλλοι τσοπάνοι μὲ τὰ κοπάδια τους. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ἄκρη ἔρχονται ντυμένοι μὲ τὶς ἐξωτικές τους φορεσιὲς οἱ τρεῖς Μάγοι κομίζοντας τὰ βασιλικὰ τοὺς δῶρα.
Ὁ λαμπρὸς ἀστέρας, ποὺ τοὺς ὁδηγοῦσε, ἔχει σταθεῖ πάνω ἀπὸ τὸ σπήλαιο, «ὡσὰν δροσοσταλίδα κρεμάμενη ἄνωθεν τῆς κεφαλῆς τοῦ Χριστοῦ», ὅπως γράφει ὁ μακαριστὸς Φώτης Κόντογλου. Ὁ ἴδιος ἁγιογράφος – συγγραφέας ὁλοκληρώνει τὴν περιγραφὴ τῆς παραστάσεως μὲ τὴ λιτὴ φύση, ποὺ τὴ στολίζει: «Ἄγρια πρινάρια καὶ εὐώδη χόρτα, μυρσίνες, θυμάρια καὶ ἀλλὰ στολίζουν ταπεινὰ τοὺς βράχους, ὅπως τὰ βλέπει κανένας εἰς τὰ εὐλογημένα βουνὰ τῆς πατρίδος μας».
Εἴπαμε στὴν ἀρχή, ὅτι ἡ εἰκόνα φανερώνει τὴ θεολογία, τὸν πνευματικὸ χαρακτήρα τῆς Γεννήσεως· καὶ πρὶν νὰ δοῦμε τὸ καθένα στοιχεῖο τῆς συνθέσεως τί συμβολικὰ ἀποκαλύπτει, ἂς δοῦμε ὁλόκληρη τὴ σύνθεση μαζὶ καὶ τὴν τεχνοτροπία της. Ἡ σύνθεση στοιχείων ἀπὸ τὴν ἱστορικὴ πραγματικότητα (βουνό, σπήλαιο, φάτνη, κ.λ.π.) μὲ τὸ πνευματικὸ στοιχεῖο τοῦ Οὐρανοῦ, ποὺ συμβολίζει τὸ χρυσὸ βάθος τῆς εἰκόνας, καθὼς καὶ ὁ ἀντιρεαλιστικὸς δισδιάστατος χαρακτήρας τῆς ζωγραφικῆς μᾶς δίνουν ὀπτικὰ τὴ σύνθεση τοῦ γήινου καὶ τοῦ θείου, τὴν ἕνωση τοῦ ἀνθρωπίνου καὶ τοῦ θείου· καὶ αὐτὸ γιατί οὔτε ἀνθρωποποιεῖ τὴν παράσταση σὰν μία παχυλὴ εἰδωλοποίηση στὸν καθρέφτη, οὔτε ἀφαιρεῖ τὴν ἱστορικότητα τῶν γήινων στοιχείων καὶ συστατικῶν, ἀλλὰ τὰ μεταμορφώνει.
Ἡ σύνθεση ἀκολουθεῖ περισσότερο – στὶς λεπτομέρειες ἰδίως – τὴν ὑμνογραφικὴ παράδοση, ποὺ ἔχει σχέση μὲ τὰ λεγόμενα Ἀπόκρυφα Εὐαγγέλια. Ἔτσι ζωγραφίζεται σπήλαιο σκοτεινόχρωμο, σὰν τὴ σκοτεινιὰ τοῦ προχριστιανικοῦ κόσμου, ὅπου λάμπει κατάλευκο τὸ ἐσπαργανωμένο Βρέφος.
Στὴ Δυτικὴ ζωγραφικὴ ὁ μικρὸς Χριστὸς εἰκονίζεται γυμνός, ἐνῷ τὸ Εὐαγγέλιο σαφῶς μας λέει «καὶ σπαργάνωσεν αὐτὸν καὶ ἀνέκλινεν αὐτὸν ἐν τῇ φάτνῃ» (Λουκ. β´ 6).
Τὰ δυὸ ζωντανὰ μᾶς ὑπενθυμίζουν κάθε φορὰ ποὺ προσκυνοῦμε τὴν εἰκόνα ὅτι «Ἔγνω βοὺς τὸν κτησάμενον καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ Κυρίου αὐτοῦ, Ἰσραὴλ δὲ μὲ οὐκ ἔγνω καὶ ὁ λαός μου οὐ συνῆκεν» (Ἡσ. α´ 3).
Τὴν κεντρικὴ θέση στὴ σύνθεση κατέχει μαζὶ μὲ τὸ Χριστὸ ἡ Παναγία καὶ ἔχει κανεὶς τὴν ἐντύπωση, ὅτι ἀποτελοῦν τὸν κεντρικὸ κύκλο δείχνοντας τὴ σημασία τῆς Παναγίας στὸ σχέδιο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ διὰ τῆς Παναγίας τονίζεται ἡ σημασία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καὶ ἡ συμβολή του στὴ θεία συγκατάβαση. Ὁ Ἰωσὴφ μένει ἔξω ἀπὸ τὸ κύκλωμα αὐτό. Ἔτσι ἀμέσως μὲ τὴν πρώτη ματιὰ συνειδητοποιεῖ ὁ πιστὸς ὅτι ἄνανδρος ἡ σύλληψις, καὶ ὁ Ἰωσήφ, καθὼς μάλιστα κάθεται συλλογισμένος, ἐπιβεβαιώνει μὲ τὴν ἄγνοιά του, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀμφιβολία του τὸ μέγα μυστήριον. Ἕνα τροπάριο τῆς Ἐκκλησίας θαρρεῖς ὅτι ὑπομνηματίζει αὐτὴν τὴν ἀμφιβολία:
«Τάδε λέγει Ἰωσὴφ πρὸς τὴν Παρθένον Μαρία, τί τὸ δράμα τοῦτο, ὃ ἐν σοὶ τεθέαμαι; Ἀπορῶ καὶ ἐξίσταμαι καὶ τὸν νοῦν καταπλήττομαι…. οὐκ ἔτι φέρω λοιπόν, τὸ ὄνειδος ἀνθρώπων…».
Ἡ σκεπτικὴ στάση τοῦ Ἰωσὴφ δίνει κουράγιο σ᾿ ὅσους ταλαιπωροῦνται ἀπὸ λογισμοὺς ἀμφιβολίας, ὅσον ἀφορᾶ τὴ μυστηριακὴ Γέννηση. Ὅσοι δὲν μποροῦν νὰ δεχτοῦν μὲ ἁπλὴ καρδιά, τὸ μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου, ὅπως οἱ καλόκαρδοι ποιμένες, ἐλπίζουν στὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν ὑπέρβαση τῶν ἀμφιβολιῶν καὶ τῶν διαφόρων δεινῶν λογισμῶν. Γιατί σὲ ἄλλο τροπάριο ὁ Ἰωσὴφ θὰ δώσει τὴν ἀπάντηση:
«Ἐγώ, φησί, τοὺς προφήτας ἐρευνήσας καὶ χρηματισθεὶς ὑπὸ ἀγγέλου πέπεισμαι ὅτι Θεὸν γεννήσει ἡ Μαρία ἀνερμηνεύτως».
Οἱ Μάγοι – σοφοὶ καὶ καλοπροαίρετοι ἀναζητητὲς τῆς ἀλήθειας τοῦ καιροῦ τοὺς γίνονται ἐδῶ ἐκπρόσωποι ὅλων ὅσων ψάχνουν καὶ πορεύονται δρόμους μακρυνούς, γιὰ νὰ βροῦν τὴν ἔνσαρκο ἀλήθεια, ποὺ εἶναι ὁ τεχθεῖς Χριστός.
Μένει ἀκόμα ἡ τρυφερὴ λεπτομέρεια τοῦ πρώτου λουτροῦ τοῦ Βρέφους. Ἴσως παραξενεύει καμιὰ φορὰ τοὺς πιστοὺς ἡ σκηνὴ αὐτή, ἀλλὰ ἡ Παράδοση τὴ δέχεται ἤδη ἀπὸ τὸν 6ον αἰ. μέχρι σήμερα μὲ σποραδικὲς ἑξαιρέσεις. Στὸ τρυφερὸ αὐτὸ γεγονός, ἐκτὸς ἀπὸ μία οἰκειότητα, ποὺ προσδίδουν στὴν εἰκόνα ὁρισμένοι θεολόγοι, βλέπουν μίαν ἀκόμη ἐπίρρωση στὴν πίστη τῆς σαρκώσεως καὶ ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου. Κι᾿ ἀκόμη μὲ τὸ βύθισμα στὸ λουτρὸ πιστεύουν ὅτι προεικονίζεται ἡ Βάπτισις τοῦ Κυρίου.
Ἂν κάνουμε μία σύγκριση μὲ τὴν εἰκονογραφία στὴ Δύση, ἰδίως μετὰ ἀπὸ τὴν Ἀναγέννηση, θὰ βροῦμε ἀρκετὲς διαφορές, ποὺ μερικὲς σημαίνουν τὴ διαφορὰ τοῦ πνεύματος ἀνάμεσα στὶς δυὸ παραδόσεις. τὸ σπήλαιο γίνεται ἕνας στάβλος ἰδωμένος μὲ ρομαντικὴ ματιά, ποὺ ὅλο καὶ τὸν ἐξωραΐζει.
Ἡ Παναγία εἶναι μία ὄμορφη χωριατοπούλα καὶ ὁ Χριστὸς ἕνα χαριτωμένο παχουλὸ μωρό, ποὺ εἰκονίζεται μάλιστα γυμνό. Ὁ Ἰωσὴφ παίρνει θέση δίπλα στὸ Βρέφος, ἰσάξια μὲ τὴν Παναγία. Ἡ προσκύνηση τῶν Μάγων μετατρέπεται σὲ μία πολυπρόσωπη παρέλαση τῆς ἀριστοκρατίας τοῦ καιροῦ τοῦ ζωγράφου. Ὁ συναισθηματισμὸς μὲ τὶς ρομαντικὲς προεκτάσεις του καὶ κάποτε τὶς κλασσικιστικὲς ἀναμνήσεις του παραμερίζει τὸ Μυστήριο μεταλλάσσοντας τὴ συμβολικὴ ἀπεικόνιση τοῦ ἀρρήτου αὐτοῦ μυστηρίου σὲ ὡραῖα καταγραφὴ ἑνὸς μυθικο-ιστορικοῦ γεγονότος μέσα στὰ πλαίσια τῆς Οὐμανιστικῆς ἀμορφίας καὶ τῆς καλομελετημένης ἁρμονίας.
Ἐπιστρέφοντας στὴν Ὀρθόδοξη Εἰκόνα τῆς Γεννήσεως βλέπουμε πράγματα, ποὺ ξεπερνοῦν τὴ λογικὴ καὶ τὴν καλοστημένη τάξη. Βλέπουμε πράγματα γιὰ τὴν κρίση μας παράδοξα.
Ὁ Χριστὸς π.χ. νὰ εἰκονίζεται στὴ φάτνη καὶ συγχρόνως καὶ στὸ λουτρό. Οἱ Μάγοι νὰ παριστάνονται δυὸ φορές.
Τὸ χρόνο ὁ ὀρθόδοξος ζωγράφος τὸν χρησιμοποιεῖ ἐλεύθερα, γιατὶ ὁ Χριστὸς εἶναι ἔξω ἀπὸ τὸ χρόνο. Γιατὶ κι ἂν σαρκώθηκε καὶ γεννήθηκε σὲ μία ἱστορικὴ στιγμή, δὲν παύει νὰ εἶναι χτὲς καὶ σήμερα καὶ αὔριο ὁ Ἴδιος. Αὐτὴ τὴν ὑπέρβαση τοῦ χρόνου, τὸ λειτουργικὸ χρόνο, ὅπου τὰ πάντα εἶναι παρόν, μᾶς παρουσιάζει μὲ τὰ μέσα της ἡ ζωγραφική.
Ἡ ὀρθόδοξη εἰκόνα τῆς Γεννήσεως μορφοποιεῖ τὴ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας, βρίσκοντας τὸ μέτρο ἀνάμεσα στὸ θεϊκὸ καὶ τὸ ἀνθρώπινο, δοξολογεῖ μὲ χρώματα καὶ σχήματα, μὲ τρυφερότητα, ἀλλὰ χωρὶς γλυκερότητα, τὴν ἐνανθρώπηση καὶ προσφέρει στὸν πιστὸ τὴν πύλη γιὰ τὴν εἴσοδο στὸ Μυστήριο, ἀλλὰ καὶ τὴν αἰσθητικὴ χαρὰ καὶ εὐφροσύνη τῆς ἀληθινῆς τέχνης.
*Ο Νίκος Ζίας γεννήθηκε το 1939 στην Τρίπολη. Σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ανακηρύχθηκε Διδάκτωρ της Ιστορίας της Τέχνης του ιδίου Πανεπιστημίου.
Εισήλθε στην Αρχαιολογική Υπηρεσία και υπηρέτησε ως Επιμελητής Βυζαντινών Αρχαιοτήτων στο Μυστρά, Προϊστάμενος της 4ης ΕΒΑ Αιγαίου Πελάγους, της Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Πελοποννήσου και Δυτικής Στερεάς, Διευθυντής Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και Διευθυντής Συντήρησης Αρχαιοτήτων του Υπουργείου ΠολιτισμούΚαθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από το 1988 έως το 2006 και έπειτα Ομότιμος Καθηγητής. Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, της Επιστημονικής Επιτροπής Αναστήλωσης Μνημείων Πυλίας, Αντιπρόεδρος του ΔΣ της Εθνικής Πινακοθήκης.Έγραψε τα βιβλία: «Φώτης Κόντογλου, ζωγράφος», «Η Ελλάδα του Γ. Μανουσάκη», «Οι τοιχογραφίες της Μονής Γρηγορίου Αγίου Όρους», «Βυζαντινός Εγγονόπουλος», καθώς και περί τις 100 μελέτες και άρθρα για τη Βυζαντινή και Νεοελληνική Τέχνη. Υπήρξε τεχνοκριτικός της εφημερίδας «Μεσημβρινή» και συνεργάτης της εφημερίδας «Το Βήμα». Απεβίωσε τον Οκτώβριο του 2020.
Βαφτίστηκε στις 17-12-1770 και έφυγε πονεμένος στις 26 March 1827.
Είναι πάντως ο αιώνιος Μπετόβεν όχι μόνο λεκτικά. αλλά και επί της ουσίας.
Της Εφης Αγραφιώτη
Υπάρχει βέβαια το μουσείο στο σπίτι του Μπετόβεν, στον τόπο γέννησής του στη Βόννη.
Η Βόννη φιλοξενεί επίσης το μουσικό φεστιβάλ, Beethovenfest* από το 1845.
μουσικό φεστιβάλ, Beethovenfest
μουσικό φεστιβάλ, Beethovenfest
Το φεστιβάλ ήταν αρχικά παράτυπο αλλά από το 2007 διοργανώνεται ετησίως.
Ira F. Brilliant Centre for Beethoven Studies
Το Ira F. Brilliant Centre for Beethoven Studies, στη βιβλιοθήκη του Dr. Martin Luther King Jr., στην πανεπιστημιούπολη του San Jose State University της Καλιφόρνια, λειτουργεί ως μουσείο, ερευνητικό κέντρο και φιλοξενεί διαλέξεις και παραστάσεις αφιερωμένες αποκλειστικά στον Beethoven ζωή και έργα.
*The Beethovenfest (‘Beethoven Festival’) is a classical music festival in Bonn, Germany, dedicated mostly to the music of Ludwig van Beethoven who was born there. It dates back to 1845 when the composer’s 75th anniversary of birth was celebrated by unveiling his monument and performing major works.
First held irregularly, it is now an annual event, presenting around 70 concerts of international orchestras, ensembles and soloists in more than 20 venues in the town and the region.
Θανάσης Δρίτσας
Τ. Σ. Έλιοτ, «Το ταξίδι των μάγων»: Ο καρδιολόγος, συνθέτης και συγγραφέας Θανάσης Δρίτσας μεταφράζει το ποίημα
Είχα γνωρίσει αποσπασματικά το έργο του μεγάλου ποιητή Τόμας Στερνς Έλιοτ (1888–1965) στα χρόνια της εφηβείας μου κυριότερα μέσα από τις μεταφράσεις στα ελληνικά (βλ. Έρημη Χώρα) που έγιναν από τον εθνικό μας ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Όμως κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στο Λονδίνο για μια επταετία (1987-1994) γνώρισα βαθύτερα τον Έλιοτ και μπήκε έτσι στο πετσί μου η γραφή του αφού διάβασα την ποίηση του με πάθος, ιδιαίτερα όταν ταξίδευα με το τρένο μεταξύ London Bridge και Greenwich.
O Τάμεσης κυλούσε γκρίζος και μεγαλοπρεπής στα αριστερά μου όπως τον παρατηρούσα μέσα από τα θαμπωμένα τζάμια του υπέργειου σιδηρόδρομου ενώ στα χέρια μου κρατούσα μια έκδοση τσέπης των ποιημάτων του Έλιοτ από τον εκδοτικό οίκο Faber & Faber που είχε ιδρύσει ο ίδιος ο ποιητής.
Διαβάζω στα «Πρελούδια»: «The winter evening settles down with smell of stakes in passageways», (μτφρ) «Βασιλεύει το χειμωνιάτικο απόγευμα, ώρα έξι, τα αποκαΐδια καπνισμένων ημερών. Μια μπόρα δυνατή τυλίγει τα απόβλητα σαπισμένων φύλλων γύρω από τα πόδια σου και εφημερίδων από έρημους πάγκους. Κάνουν θόρυβο οι στάλες σε σπασμένες γρίλιες και καπέλα καμινάδων, στη γωνιά του δρόμου ένα άλογο μοναχικό χτυπά τις οπλές του και ξεφυσά, έπειτα το άναμμα των φαναριών». Μια μοναδική απόδοση της ατμόσφαιρας του χειμερινού Λονδίνου που μόνον όσοι έζησαν εκεί για καιρό μπορούν να αντιληφθούν μέσα από τις λέξεις του Έλιοτ.
Ο σπουδαίος Τ. Σ. Έλιοτ που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας υπήρξε άνθρωπος σπάνιας μόρφωσης και πνευματικής καλλιέργειας που είχε προοδευτικά υιοθετήσει μια χριστιανική-μεταφυσική θεώρηση ζωής και είχε απορρίψει τον ιστορικό υλισμό και τις μαρξιστικές ιδέες. Θεωρούσε την ιδέα του θεού ως κατάκτηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού ισχυριζόμενος ότι σε αντίθετη περίπτωση η αξία του Θεού θα αντικατασταθεί από ανθρώπινα είδωλα.
Έλεγε χαρακτηριστικά ότι: «Αν δεν έχετε τον Θεό τότε θα είσαστε υποχρεωμένοι να προσκυνάτε τον Χίτλερ ή τον Στάλιν, ακόμη και αν ένας ευρωπαίος δεν πιστεύει ατομικά στην αξία της χριστιανικής πίστης όλα όσα πράττει και εκφράζει έχουν τις ρίζες τους στην κληρονομιά του χριστιανικού πολιτισμού, αν ο χριστιανισμός εξαφανισθεί κάποια μέρα τότε μαζί του θα εξαφανιστεί ολόκληρος ο πολιτισμός μας».
Ο Έλιοτ υπήρξε λάτρης της ελληνικής σοφίας και τόνιζε ότι προκειμένου να διασωθεί ο ευρωπαϊκός πολιτισμός θα πρέπει να αναβαπτίζεται στις πηγές του και να ανανεώνεται αδιάκοπα στην Ελλάδα και στη Ρώμη.
Σήμερα στα πλαίσια της μεγάλης ευρωπαϊκής κρίσης (που δεν είναι μόνον οικονομική αλλά επίσης πολιτισμική) τα κείμενα και η σκέψη του Έλιοτ είναι επίκαιρα όσο ποτέ.
Στη συνέχεια, στα πλαίσια και της τρέχουσας περιόδου των Χριστουγέννων θα παραθέσω σε μετάφραση το υπέροχο ποίημα του Τ. Σ. Έλιοτ με τίτλο «Το ταξίδι των μάγων» (Journey of the Magi) που γράφτηκε το 1927:
«Έπεσε πάνω στα κρύα ο ερχομός του, μέσα στου χρόνου την πιο άσχημη εποχή. Για ένα ταξίδι, και μάλιστα τόσο μακρύ, ύπουλοι οι δρόμοι και άγριος ο καιρός, ακριβώς πάνω στην καρδιά του χειμώνα. Και πληγιασμένες οι καμήλες, με πόδια πρησμένα να αντιστέκονται, να ξαπλώνουν πάνω στο λιωμένο χιόνι. Κάποιες στιγμές το μετανιώναμε, νοσταλγούσαμε τα θερινά παλάτια μας απάνω στις πλαγιές, τις κάμαρες μας, τις λυγερές κοπέλες που μας κέρναγαν σερμπέτια. Κι έπειτα οι γκρινιάρηδες καμηλιέρηδες να βλαστημούν και να το σκάνε γυρεύοντας ποτό και θηλυκά, και τις νύχτες να σβήνουν οι φωτιές και καταλύματα να μην υπάρχουν, οι πόλεις αφιλόξενες και τα χωριά εχθρικά χρεώνοντας πολλά. Δύσκολος καιρός για μάς. Τέλος διαλέξαμε νύχτα να ταξιδεύουμε, να λαγοκοιμόμαστε, με τις φωνές να φωνάζουν στα αυτιά μας κράζοντας πως όλα αυτά ήταν μια καθαρή τρέλα.
Έπειτα το ξημέρωμα σε εύκρατη φτάσαμε κοιλάδα, υγρή, πέρα από το σύνορο του χιονιού, μοσχοβολούσε η βλάστηση εκεί, με γάργαρο ποτάμι κι ένα νερόμυλο να μαστιγώνει το σκοτάδι και τρία δέντρα στο χαμηλό ουρανό. Κι ένα γέρικο άσπρο άλογο να ξεμακραίνει καλπάζοντας στο βοσκοτόπι. Κατόπι φτάσαμε σε καπηλειό πούχε μια δράνα πάνω από τη μπασιά, έξι χέρια σε ορθάνοιχτη πόρτα έπαιζαν ασήμι στα ζάρια και πόδια κλωτσούσαν τα αδειανά από κρασί φλασκιά. Όμως δεν ήξεραν τίποτε να μας πουν και συνεχίσαμε αδιάκοπα και νύχτα φτάσαμε, ούτε λεπτό νωρίτερα, το μέρος εκείνο βρήκαμε. Ήτανε για μας μια γερή ανταμοιβή. Πάει πολύς καιρός που έγιναν όλα αυτά, θυμάμαι καλά, όμως θα το ξανάκανα. Ετούτο όμως να γράψεις καλά. Ετούτο γράψε.
Το δρόμο αυτό τον πήραμε για Γέννηση ή για Θάνατο; Σίγουρα μια Γέννηση υπήρξε, είχαμε πολλές μαρτυρίες και αμφιβολία καμμιά. Είχα αντικρύσει γέννηση και θάνατο, όμως θαρρούσα πως δεν έμοιαζαν καθόλου. Ήταν η Γέννηση αυτή σκληρή αγωνία και πικρή για μας, εκείνα τα Βασίλεια. Όμως κι εκεί, στον αρχαίο νόμο μέσα, δε βρήκαμε αναπαμό, μ’ ένα λαό που έγινε ξένος καθώς γαντζώνονταν πάνω στους θεούς του. Θα έπρεπε να χαιρόμουνα με έναν άλλο θάνατο».
Το ποίημα είναι μια αφήγηση του ταξιδιού από τη σκοπιά ενός από τους μάγους. Αυτό σημαίνει ότι τα γεγονότα αφηγήθηκαν από την σκοπιά του πρώτου προσώπου, που σημαίνει ότι τα αφηγήθηκε ένας αυτόπτης μάρτυρας με εμπειρία του ιστορικού γεγονότος. Ακολουθεί το σταθερό θέμα του Έλιοτ για την αποξένωση, τη λύπη και το αίσθημα αδυναμίας σε έναν κόσμο που έχει πλέον αλλάξει. Από αυτή την άποψη, με έναν αφηγητή (μάγο) ο οποίος θρηνεί που έζησε την εποχή εκείνη, το ποίημα παραπέμπει επίσης σε μια σειρά από έργα του ίδιου του Έλιοτ
. Ο Μάγος θρηνεί ουσιαστικά το τέλος της εποχής των Αστρολόγων που κλείνει-ως ιστορική περίοδος-με την Γέννηση του Χριστού η οποία άνοιξε την πόρτα σε έναν νέο ανατέλλοντα κόσμο. Αντί για μια γιορτή με βάση τα θαύματα του ταξιδιού, το ποίημα είναι σε μεγάλο βαθμό ένα παράπονο για ένα ταξίδι που ήταν επίπονο και κουραστικό. Το ποίημα επί της ουσίας σχολιάζει τις μεγάλες δυσκολίες που βιώνει η ανθρωπότητα κατά τη διάρκεια μεταβατικών περιόδων οι οποίες οδηγούν σε μείζονες κοινωνικές αλλαγές και εξελίξεις. Οι νέες εποχές τρομάζουν, δημιουργούν κυματισμούς και απειλούν την προηγούμενη σταθερότητα μέχρι να επιτευχθεί μια νέα ισορροπία. Ίσως μια παρόμοια περίοδο βιώνει σήμερα η ανθρωπότητα βαδίζοντας-με ανησυχία- προς την ενθρόνιση του ψηφιακού κόσμου και της τεχνητής νοημοσύνης. Γέννηση ή Θάνατος; είναι πάλι το ερώτημα του σύγχρονου ανθρώπου ενώ ατενίζει το αβέβαιο μέλλον της εποχής του Μετα-Ανθρωπισμού.
ΥΓ. Θεωρώ ότι η ποίηση δεν μεταφράζεται αλλά έκανα μια προσπάθεια να αποδώσω το υπέροχο αυτό ποίημα του Τ. Σ. Έλιοτ στα ελληνικά από την πρωτότυπη έκδοση των Faber-Faber (TS Eliot: The complete poems and plays), με βοήθησε βέβαια η ανάγνωση αρκετών προηγούμενων μεταφράσεων στην ελληνική γλώσσα.
ΠΗΓΗ Athens Voice
Τεχνοχώρος και…Δρόμοι Ζωής
Αυτό το Σαββατοκύριακο 21 & 22 Δεκεμβρίου, 11:00-15:00, στον Τεχνοχώρο, 
Λεμπέση 12 στην Ακρόπολη, θα συλλέγουμε τρόφιμα κ είδη πρώτης ανάγκης για τους @dromoi.zois.
Λεμπέση 12 στην Ακρόπολη, θα συλλέγουμε τρόφιμα κ είδη πρώτης ανάγκης για τους @dromoi.zois.
Ελάτε όλοι μαζί να ενισχύσουμε το έργο τους και να τους βοηθήσουμε να γεμίσουν τις αποθήκες τους ώστε να μη λείψει τίποτα και αυτές τις εορτές από τις οικογένειες τις οποίες στηρίζουν.
Μπορείτε να φέρετε οτιδήποτε σε τρόφιμο αρκεί να μην είναι νωπό καθώς και είδη προσωπικής υγιεινής όπως πάνες, σερβιέτες, οδοντόκρεμες, σαπούνια.«Η αγάπη όταν γίνεται τροφή έχει τη δυνατότητα να θρέφει το σώμα, να ζεσταίνει την ψυχή και να ησυχάζει το νου.»
www.dromoi-zois.gr (το instagram δε σε αφήνει να πατήσεις το link, μπορείς όμως να το αντιγράψεις στον browser σου ώστε να διαβάσεις περισσότερα για τους Δρόμους Ζωής.
CHRISTMAS ART BAZAAR 2024
ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΣΤΟ
ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
την Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου & το Σάββατο 21 Δεκεμβρίου
ΓΙΟΡΤΑΖΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΣΤΟ
ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
την Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου & το Σάββατο 21 Δεκεμβρίου
Το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης με γιορτινή διάθεση σας προσκαλεί στο Χριστουγεννιάτικο Bazaar Τέχνης, που διοργανώνει για 7η συνεχόμενη χρονιά, με την ευγενική συνεισφορά καλλιτεχνών και φίλων του μουσείου, προκειμένου όλα τα έσοδα να διατεθούν για την οικονομική ενίσχυσή του.
Στο Χριστουγεννιάτικο Bazaar μας, θα έχετε την ευκαιρία να βρείτε πρωτότυπα έργα τέχνης από σημαντικούς δημιουργούς, σε τιμή-έκπληξη, μεταξοτυπίες, αφίσες, βιβλία, κούπες, κάρτες, τσάντες, ημερολόγια, γούρια, κοσμήματα, vintage και χειροποίητα αντικείμενα τέχνης.
Μοιραστείτε μαζί μας την εορταστική ατμόσφαιρα του κέντρου της Αθήνας, περπατώντας στην ιστορική γειτονιά της Πλάκας και κάνοντας μια στάση στο Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης που φέτος κλείνει τα 30 χρόνια προσφοράς και δημιουργίας του!
Εκτός από τις αγορές σας σε καταπληκτικές τιμές, σας περιμένουμε να ανταλλάξουμε ευχές με μουσική και κεράσματα και να επισκεφθείτε τις εκθέσεις του Μουσείου.
Η διήμερη γιορτή μας θα κλείσει το Σάββατο 21 Δεκεμβρίου με καλεσμένους μας, τους συγγραφείς από τον κύκλο Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ – Κύκλος Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, σε συντονισμό του Προέδρου του, Βαγγέλη Ηλιόπουλου.
Για την μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου, από τις 17.30 έως 19.00 τα γιορτινά κεράκια ανάβουν έξω από το Μουσείο και οι συγγραφείς μοιράζονται μαζί μας τα αγαπημένα τους παραμύθια.
Σας περιμένουμε με χαρά την Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου 17:00 – 20:00 και το Σάββατο 21 Δεκεμβρίου 10:00 – 18:00
στο πιο γιορτινό Χριστουγεννιάτικο Bazaar Τέχνης!
στο πιο γιορτινό Χριστουγεννιάτικο Bazaar Τέχνης!
Επιμέλεια, Ιρις Κρητικού
Διεύθυνση: Κόδρου 9, Αθήνα
Τηλέφωνα επικοινωνίας : 2103312621, 2103312750
“Αστρόσκονη” Λίνα Μπάρμπα
Στη Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας «ΣΟΦΙΑ ΛΑΣΚΑΡΙΔΟΥ», από τις 18/12/2024 έως την 30/12/2024, η ζωγράφος Λίνα Μπάρμπα, μελετώντας το μεγαλείο του Σύμπαντος και διαβαίνοντας τις Πύλες του, δημιούργησε μια πραγματεία για την τέταρτη διάσταση, όχι γι’ αυτή του χωρόχρονου, αλλά για το συναίσθημα.
Η περιπλάνηση στο υλικό σύμπαν αλλά και στο λαβύρινθο της νόησης, αναδύει ερωτήματα αναζήτησης και εξερεύνησης στις πύλες του άπειρου, στη γνώση της τέταρτης διάστασης, στα συναισθήματα δέους και καθυπόταξης στη μυστήρια γέννηση ενός αστεροειδούς supernova. Εκρηκτικές συνθέσεις, εκτυφλωτικοί χρωματικοί συνδυασμοί κατακλύζουν το σύνολο του καμβά. Ο θεατής μεταφέρεται και αιωρείται στο ανεξερεύνητο αναζητώντας αλήθειες στα αιώνια ερωτήματα της δημιουργίας και της ύπαρξης.
Από την παρατήρηση του υλικού Σύμπαντος, μα και του Σύμπαντος της νόησης, θέτει το ερώτημα στον εαυτό της, μα και προς όλους εμάς, από τι αποτελείται αυτή η αόρατη ουσία(η μυστηριώδης σκοτεινή ύλη)που το στοιχειώνει;
Στην έκθεση παρουσιάζονται είκοσι τέσσερα ζωγραφικά έργα, εμπνευσμένα από μια φανταστική πορεία, στο μεγαλείο του Σύμπαντος. Ανάμεσά τους ο επισκέπτης μπορεί να δει και τρία έργα, αποτέλεσμα της συνεργασίας της εικαστικού με την Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ πάνω στο έργο της «Λυπιού» – φόρο τιμής στην αείμνηστη ποιήτρια.
Έρως και Ασθένεια του David Morris: Ο μεταφραστής-επιμελητής Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης μιλάει στην ATHENS VOICE
ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΡΙΤΣΑΣ
Ένα αληθινό αριστούργημα (*) στην σειρά των Ιατρικών Ανθρωπιστικών Eκδόσεων που εμπνευσμένα επιλέγει και διευθύνει ο «εξ απαλών ονύχων» φίλος και συνοδοιπόρος Παθολόγος & Πρόεδρος των SOS Ιατρών Γιώργος Θεοχάρης. Συνδέεται και με τον λόγο του Miles Little στην πρώτη έκδοση της σειράς με τίτλο «Ανθρώπινη Ιατρική/Humane Medicine» όπου εκεί αναφέρονται οι δύο κοσμοθεωρίες αντίληψης της ιατρικής, το κυρίαρχο μάλλον «Βιοθετικιστικό» και ο αντίποδας του το «Βιοανθρώπινο» μοντέλο. Στο «Έρως και Ασθένεια» (εκδόσεις Παπαζήση) ο συγγραφέας David Morris, όχι γιατρός όπως ήταν ο Miles Little, αλλά καθηγητής αγγλικής φιλολογίας προσεγγίζει εδώ το θέμα του με έναυσμα την ασθένεια της συζύγου του.
Με βάση το οπισθόφυλλο του βιβλίου, το «Έρωτας και Ασθένεια» εξερευνά τον ρόλο της επιθυμίας στην ασθένεια, προσφέρει μια εναλλακτική ματιά: μια αντισυμβατική, βαθιά ανθρώπινη διερεύνηση του τι σημαίνει να ζεις με την ασθένεια και μέσα από την ασθένεια. Όταν αντιμετωπίζουμε την ασθένεια, απαιτείται επιτακτικά κάτι πέρα από τις εξαιρετικά πολύτιμες προόδους της βιοϊατρικής στη θεραπεία και την πρόληψη. Η επιθυμία, με τις πολλές αμφιέσεις της, διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην ασθένειας, όπως μας δείχνει ο Morris. Συναισθήματα, όνειρα, και ιστορίες —ακόμα και το ειδύλλιο και ο ερωτισμός— διαμορφώνουν τα βιώματα των ασθενών και των φροντιστών. Η αντίληψή μας για τον κόσμο στον οποίο εισερχόμαστε μέσα από την ασθένεια —συχνά έναν κόσμο δριμύτατης οδύνης— διαμορφώνεται από την επιθυμία.
O Morris-σε ένα παράλληλο κάπως τρόπο με τον Miles Little και τα δύο μοντέλα ιατρικής κοσμοαντίληψης-βάζει εδώ τους όρους «Ιατρικός Λόγος» και «Ιατρικός Έρωτας» για να διαχωρίσει τον ορθολογικό τρόπο αντίληψης της ιατρικής (τον αποκαλεί και μοριακό βλέμμα με επιτυχία) από τον κόσμο της επιθυμίας, των ονείρων, των ιστοριών και οπωσδήποτε των συναισθημάτων των ασθενών. Πατάει αρχικά ο Morris και πάνω στην προσέγγιση της Suzan Sontag μετά το βίωμα της ασθένειας της που θεωρεί την ασθένεια «νυχτερινή ζώνη της ζωής».
Η χαρισματική αφήγηση του Morris, μέσα από σημαντικές πηγές και σπουδαίο documentation, ανατρέχει σε μύθους, χρονικά, απομνημονεύματα, πίνακες ζωγραφικής, επιτελέσεις, και αφηγήματα προκειμένου, εξετάζοντάς τα διεξοδικά, να κατανοήσει το πώς η ασθένεια συνυφαίνεται με όλα όσα μας είναι εξόχως αγαπημένα και πολύτιμα. Αντλώντας από πολιτισμικές πηγές πολλών αιώνων και πολλών διαφορετικών μέσων, το Έρωτας και Ασθένεια μας τείνει το χέρι και μας συνοδεύει στην μακριά νύχτα της νόσου, δείχνοντάς μας πώς να ανακαλύψουμε δημιουργικές επιθυμίες εκεί όπου δεν δέσποζαν παρά μονάχα η απόγνωση και η ήττα.
Η μετάφραση από το αγγλικό πρωτότυπο ζωντανή και σε ελληνική γλώσσα προσιτή (με δεδομένη την ιδιαίτερη κατηγορία του δοκιμίου που ανήκει το βιβλίο αυτό) στον μέσο αναγνώστη από τον εξαιρετικά έμπειρο και ικανό μεταφραστή-επιμελητή Γιώργο-Ίκαρο Μπαμπασάκη. Το βιβλίο αυτό για εμένα-ίσως το καλύτερο της σειράς αυτής-αποτελεί μέγιστη κατάθεση στην ενότητα των Ιατρικών Ανθρωπιστικών εκδόσεων, συγκλονιστική εμπειρία η μελέτη του. Πολλά συγχαρητήρια αξίζουν στους συντελεστές της ελληνικής έκδοσης (Γιώργος Θεοχάρης και Ίκαρος Μπαμπασάκης) και στις εκδόσεις Παπαζήση. Ακολουθεί σύντομη συνομιλία με τον μεταφραστή του βιβλίου και επιμελητή γενικότερα της ελληνικής έκδοσης Γιώργο-Ίκαρο Μπαμπασάκη:
Ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης μιλάει για το βιβλίο Έρως και Ασθένεια του David Morris
Εσένα πού σε πήγε και πώς σε άγγιξε το βιβλίο αυτό, Ίκαρε, μια και η έννοια της ασθένειας μας αφορά όλους είτε ως βιωμένη πραγματικότητα προσωπικά ή στο στενό μας περιβάλλον είτε ως φόβος ασθένειας;
Φίλε μου εκλεκτέ, το βιβλίο Έρως και Ασθένεια, καθώς είναι ένα πολύπτυχο καλειδοσκοπικό έργο, με οδήγησε στο να δω με άλλο μάτι πια τη σχέση της ασθένειας με την ίαση αλλά και, κάτι που πραγματικά με συντάραξε, να αναθεωρήσω αρκετές στέρεες αντιλήψεις μου για την τέχνη και τη φιλοσοφία.
Η περιπλάνηση του Morris στους λαβυρίνθους της οδύνης (η σύζυγός του νόσησε και η ζωή του συγγραφέα άλλαξε άρδην), οι αγωνιώδεις του προσπάθειες να διαχειριστεί μια ολοένα και πιο ζοφερή κατάσταση, στο σημαντικό αυτό βιβλίο, συνδιαλέγονται με τα εικαστικά, με τον στοχασμό, με τη λογοτεχνία.
Οι τέχνες και ο στοχασμός βοήθησαν καταλυτικά τον Morris στο να συλλάβει μια πρωτοποριακή, και βαθύτατα ανθρώπινη, έννοια (medical eros / ιατρικός έρωτας) και να τη θέσει στην υπηρεσία μιας νέου τύπου ιάσεως που δεν αρκείται μόνο στα σημαντικότατα επιτεύγματα της βιοϊατρικής και της τεχνοεπιστήμης αλλά ευαισθητοποιείται προς πτυχές τόσο των νοσούντων όσο και των θεραπόντων οι οποίες έμεναν αφανείς και αδιερεύνητες στο περιθώριο.
Ο όρος ιατρικός έρωτας αποκτά κάποια σημασία πέραν της αντίληψης του ως την απέναντι όχθη του ιατρικού λόγου; Τι περιλαμβάνει τελικά η έννοια ιατρικός έρωτας; Άλλωστε αποτελεί κυρία έννοια μέσα στο βιβλίο.
Ο Morris αντιπαραθέτει τις δύο αυτές έννοιες (και πρακτικές, ασφαλώς) προκειμένου να τις συμφιλιώσει. Αντιλαμβάνεται ορθά ότι κακώς η μία αποκλείει την άλλη. Η λογική της εμμένουσας στην τεχνοεπιστήμη βιοϊατρικής δεν αρκεί, φρονεί ο συγγραφέας, όπως δεν αρκεί η εμμονή σε δεισιδαίμονες, έστω ρομαντικές και ποιητικές, στάσεις που οδηγούν στην άρνηση της τεχνοεπιστήμης. Χρησιμοποιεί δεκάδες ιστορίες και παραδείγματα από όλο το φάσμα του πολιτισμού προκειμένου να υποστηρίξει τούτη τη συμφιλίωση και θεωρεί ότι ο ιατρικός έρωτας τελικά είναι —ή οφείλει να γίνει— σύμμαχος του ιατρικού λόγου.
Η έννοια της επιθυμίας συνδέεται με την έννοια του ιατρικού έρωτα όμως όταν η επιθυμία γίνεται εθισμός απαιτεί την παρέμβαση του ιατρικού λόγου, αυτό το ζήτημα διαχειρίζεται ο Morris στο τελευταίο μέρος του βιβλίου. Μπορεί σήμερα ο ιατρικός λόγος να συνεργαστεί αρμονικά με τον ιατρικό έρωτα; Πώς το βιβλίο απαντάει σε αυτό το ερώτημα τελικά;
Όταν η επιθυμία υπερβαίνει τα εσκαμμένα, οφείλει η λογική εσκεμμένα να παρέμβει, ειδάλλως οδηγούμαστε σε ολέθρους. Από την άλλη, όταν ο ορθολογισμός φτάνει σε σημείο σκλήρυνσης και αποκλείει ή παραβλέπει την αγνωσία και την επιθυμία, ως σκοτεινές, όψεις της ανθρώπινης ψυχονοητικής ιδιοσυστασίας, καλόν είναι να τον αποδιαρθρώνουμε μεθοδικά ώστε να εισαχθούν εντός του και στοιχεία που θεωρούνταν παράλογα, ακραία, σκοτεινά. Σε αυτό συμβάλλει πολύ ο διάλογος των επιστημόνων με τους καλλιτέχνες και τους στοχαστές, ένας διάλογος η καταγωγή του οποίου εντοπίζεται στις δραστηριότητες των λεγόμενων ιστορικών αβανγκάρντ (Φουτουρισμός, Νταντά, Υπερρεαλισμός). Λόγω του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ο διάλογος αυτός ανακοπηκε, αλλά στον μεταπόλεμο άρχισε να διεξάγεται εκ νέου —λόγου χάριν, με την στοχαστική και ιαματική τέχνη του Joseph Beuys— και σήμερα πια είναι γόνιμος και ανθηρός.
Ο Morris μέσα στο βιβλίο συνδέει την αγνωσία τόσο με τον έρωτα όσο και με την ασθένεια. Έχεις κάποιο δικό σου σχόλιο πάνω σε αυτό με βάση το βιβλίο;
O Morris, όπως πολλοί θαρραλέοι στοχαστές, επιχειρεί να φωτίσει, να διαυγάσει (σύμφωνα με τον Κορνήλιο Καστοριάδη) στάσεις και καταστάσεις που εκλαμβάνονταν ως ανορθολογικές, ακατανόητες, θολές, και έτσι θεωρούνταν απειλητικές από τα καθεστώτα και, συνήθως, καταστέλλονταν. Ο Morris μας καλεί να επανεξετάσουμε τις στάσεις και τις καταστάσεις αυτές, να προβούμε σε μια βαθύτερη εξερεύνηση και κατανόησή τους, να τις δούμε σαν αρωγούς μιας νέας αντίληψης για τις σχέσεις των ανθρώπων τόσο στην καθημερινότητά μας όσο και στις κρίσιμες στιγμές της ασθένειας και της φθοράς.
Μου έκαναν επίσης εντύπωση οι όροι “μοριακό βλέμμα” και “η ασθένεια ως νυχτερινή ζώνη της ζωής” όπως το θέτει η Sontag. Που σε πήγαν εσένα αυτοί οι όροι;
Το μοριακό βλέμμα είναι το βλέμμα της βιοτεχνολογίας, της τεχνοεπιστήμης, της βιοϊατρικής, είναι το βλέμμα που λαμβάνει υπόψιν μόνο τα δεδομένα, τις μετρήσεις, τα όσα εντοπίζουν τα μηχανήματα και οι υπολογιστές. Αλλά, ακριβώς, υπάρχει μια νυχτερινή ζώνη, αυτή των συναισθημάτων, όπου συντελούνται μικροεκρήξεις ψυχικής εξέγερσης. Υπάρχουν ασθενείς που δεν επιθυμούν να ιαθούν σύμφωνα με τα κελεύσματα της τεχνοεπιστήμης και προτιμούν να ζήσουν όπως ζούσαν, με ισχυρότερη ένταση μάλιστα, μες στην (θεωρούμενη καταστροφική) πανδαισία του έρωτα, των καταχρήσεων, της έντασης. Προτιμούν, όπως μαθαίνουμε από περιπτώσεις σπουδαίων καλλιτεχνών, να αναλωθούν στις φλόγες της δημιουργικότητας και της συναισθηματικής φόρτισης παρά να περάσουν σε μιαν ιαματική ανάπαυλα. Τέτοιες ήταν, όπως μετά βεβαιότητας γνωρίζουμε, οι περιπτώσεις του Ρομπέρτο Μπολάνιο, του Χαλίλ Γκιμπράν, και του Γκυ Ντεμπόρ που αψήφησαν τις νουθεσίες της βιοϊατρικής και έκαναν μέχρι την τελευταία τους πνοή τα δικά τους.
Από ποιους θα διαβαστεί άνετα αυτό το βιβλίο τελικά; Φαντάζομαι έναν σύγχρονο νέο γιατρό να το διαβάζει, πώς θα αντιδρούσε πιστεύεις στον όρο ιατρικός έρωτας;
Το Έρως και Ασθένεια μπορεί άνετα να διαβαστεί από όλους μας. Πρόκειται για έναν συγκερασμό φιλοσοφίας, ιατρικής, θεωρίας, αφήγησης βιωμένων στιγμών, και χρονικού, με λογοτεχνικές αρετές και ρέοντα λόγο. Και μας αφορά όλους μιας και προτάσσει και προτείνει μιαν αναθεώρηση των αξιών που διέπουν τη σύγχρονη κοινωνική ζωή. Αφορά νοσούντες και υγιείς, νεαρούς και ηλικιωμένους, λόγιους και μη, ακριβώς διότι δείχνει ότι υπάρχουν κρυφοί δεσμοί ανάμεσα σε πράγματα που θεωρούσαμε ασύμβατα, ακόμα και εχθρικά μεταξύ τους. Με μια λέξη, θα έλεγα ότι πρόγραμμα/πρόταγμα του Morris είναι να βάλουμε την ποίηση, την ποιητικότητα, στη ζωή μας.
Αντιμετώπισες εσύ κάποιες δυσκολίες στο έργο σου ως επιμελητής και μεταφραστής του βιβλίου; Όταν το μετάφραζες μπορούσες να σκεφτείς τις αντιδράσεις ενός average (μη μυημένου στην τέχνη και την φιλοσοφία) γιατρού όταν το διαβάζει; Και στον αντίποδα, πώς θα το διάβαζε ένας ασθενής που έχει βιώσει την εμπειρία μιας σοβαρής ασθένειας;
Οι δυσκολίες ήταν πολλές αλλά γόνιμες, καθώς ο Morris αντλεί υλικό από ένα αχανές ορυχείο, αυτό που ανθρώπινου πολιτισμού σε όλες του τις εκφάνσεις, από την τέχνη, την επιστήμη, τη φιλοσοφία, αλλά και από την καθημερινή ζωή. Θεωρώ ότι τόσο οι γιατροί όσο και οι ασθενείς θα σαγηνευτούν από τον απαστράπτοντα πλούτο αυτού του πονήματος και θα δελεαστούν, από την ισχυρή και υψίστης ακριβείας επιχειρηματολογία του Morris, στο να επανεξετάσουν ποιο είναι το νόημα της ζωής, ποια είναι η αποστολή της ιατρικής, ποιο είναι το λειτούργημα της τέχνης.
(*) David B. Morris: ΕΡΩΣ και ΑΣΘΕΝΕΙΑ. Μετάφραση-Επιμέλεια-Επίμετρο: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης. Διεύθυνση Σειράς Ιατρικές Ανθρωπιστικές Σπουδές: Γεώργιος Θεοχάρης/SOS ΙΑΤΡΟΙ. Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2024 (τίτλος πρωτοτύπου: Eros and Illness, David B. Morris).