Μπορούμε με ασφάλεια να μιλάμε για μια ιστορική παράσταση, όταν μιλάμε για την «Ορέστεια» του Αισχύλου, σε σκηνοθεσία Θόδωρου Τερζόπουλου από το Εθνικό Θέατρο. Για μια παράσταση που θα μνημονεύεται για πολλούς λόγους στην ιστορία του Φεστιβάλ Επιδαύρου.
Κι όχι μόνο γιατί έκανε και τις δύο μέρες sold out (αληθινά) μετρώντας 9.500 εισιτήρια την καθεμιά (τόσους χωράει εδώ και αρκετά χρόνια η γεμάτη Επίδαυρος). Τα τελευταία 20-25 χρόνια οι παραστάσεις που είχαν κάνει διπλό sold out ήταν η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και του Λευτέρη Βογιατζή το 2006 και ο «Ριχάρδος Γ» με τον Κέβιν Σπέισι το 2013 –αυτή μάλιστα έκανε τρία συνεχόμενα sold out καθώς προστέθηκε και η Κυριακή. Ούτε γιατί ήταν η πρώτη συνεργασία του διεθνώς καταξιωμένου σκηνοθέτη με το Εθνικό Θέατρο. Ούτε επίσης γιατί αποθεώθηκε ένας καλλιτέχνης που ελάχιστες φορές, στην Ελλάδα, έχει βγει από τη στέγη και βάση του, το θέατρο «Άττις» στο Μεταξουργείο.Τελετουργία σωμάτων, μαγεία φωτισμών: Η παράσταση, που ούτε εύκολη μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε ανάλαφρη, διήρκεσε 3 ώρες και 20 λεπτά και κατάφερε να γοητεύσει ένα ευρύτατο κοινό, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου δεν ήταν ασκημένο στην ξεχωριστή, διακριτή και αναγνωρίσιμη σκηνική γλώσσα του Θόδωρου Τερζόπουλου.Γιατί ήταν μια παράσταση τελετουργική, σωματική, μπρεχτική, με έμφαση στην κίνηση των σωμάτων και στην αισθητική όψη που αυτά σχηματίζουν, υποβοηθούμενα από ελάχιστα σκηνικά αντικείμενα και μαγικούς φωτισμούς (τους επιμελείται πάντα ο Θόδωρος Τερζόπουλος) που υπογραμμίζουν τον λόγο, με μουσική (του Παναγιώτη Βελιανίτη) μέρος της τελετουργίας και μια έξτρα φωνή ταυτόχρονα, και με έναν από τους ωραιότερους χορούς σε αρχαίο δράμα που έχουμε να δούμε εδώ και πολλά χρόνια.
Και, τέλος, γιατί με αυτή τη δική του, ξεχωριστή γλώσσα, ο σκηνοθέτης και όλοι οι συντελεστές κατάφεραν να «αφηγηθούν» την ιστορία των Ατρειδών, την ιστορία των εκδικήσεων, του αίματος και την προσπάθεια μιας συναινετικής πορείας στην κοινωνία, ώστε οι Ερινύες να γίνουν Ευμενίδες, ώστε μια κοινωνία τυφλής βίας, αυτοδικίας και αντεκδίκησης να γίνει μια κοινωνία ορίων, νόμων και δικαίου
ο Αίγισθος και η κόκκινη βεντάλια της έπαρσης και του αίματος.
Κορυφαίες σκηνές: Έχουν ειπωθεί ήδη πολλά για την «Ορέστεια» του Τερζόπουλου. Και στα περισσότερα συμφωνούμε: Για την αρτιότητα, την ακρίβεια, την άψογη εκτέλεση, την υψηλή αισθητική, την αφοσίωση όλων των συντελεστών της. Κορυφαίες σκηνές: Η αξέχαστη Κασσάνδρα της Έβελυν Ασουάντ (ένας ρόλος που πολλές φορές έχει κακοπάθει), τον τρόπο που βγήκε στη σκηνή δίπλα στην αγέρωχη και δεσποτική Κλυταιμνήστρα (Σοφία Χιλλ) κι εκείνο το μοιρολόι –το άναρθρο; Το αραβικό;- με το οποίο χάθηκε στο κοίλον (μάλλον η μόνη στιγμή που δημιουργήθηκε συγκίνηση, η μόνη που υπήρξε μια ηθελημένη ρωγμή στο αυστηρό τερζοπουλικό πλαίσιο). Το περίφημο κόκκινο χαλί στο οποίο βαδίζει ο Αγαμέμνων (Σάββας Στρούμπος), στρωμένο με τα σώματα των νεκρών του πολέμου, ένας αιμάτινος διάδρομος της διαρκούς θυσίας των ανθρώπων.Ο χορός, η μουσική, η αισθητική, τα χρώματα, το κουκούλι του θανάτου που τυλίγει την Κλυταιμνήστρα αλλά και τη χειριστική Αθηνά (Αγλαΐα Παππά), η κόκκινη μεταξωτή βεντάλια του αίματος με την οποία κάνει αέρα εκείνη κι ο Αίγισθος (Δαυΐδ Μαλτέζε).Να ήταν αυτοί, άραγε, οι λόγοι που κέρδισε τόσο μεγάλο και ευρύ κοινό ο Θόδωρος Τερζόπουλος; Να ήταν η ακρίβεια, που πρέπει να είναι αυστηρή για ν’ αποδοθεί και ν’ αποδώσει; Και δίπλα σ’ αυτήν να ήταν και η ιδιαίτερη εκφορά του λόγου –χωρίς ψείρες- που συνομιλούσε με το αρχετυπικό συλλογικό ασυνείδητό μας για την αρχαία τραγωδία; Ή μήπως να ήταν η εντελώς διαφορετική, δωρική και λιτή πρόταση, σ’ ένα κοινό που έχει κουραστεί από αναφομοίωτες μεταμοντέρνες παρεμβάσεις σε κλασικά κείμενα;Μπορεί να ήταν όλα αυτά μαζί. Και ίσως από διαφορετικούς δρόμους καθένας και καθεμιά συναντηθήκαμε με την ιδιαίτερη γλώσσα και όψη του θεάτρου του Τερζόπουλου
.Αχρείαστη παρέμβαση: Στην οποία όμως γλώσσα, όψη και ύφος έμοιαζε απρόσμενη και αναιτίως μεταμοντέρνα η παρέμβαση-παράβαση στο τέλος του τρίτου μέρους της τριλογίας, στις «Ευμενίδες», κι αφού το κείμενο του Αισχύλου έχει ολοκληρωθεί. Ακόμα κι αν η ανάγνωση που έκανε στις «Ευμενίδες» ο Θ. Τερζόπουλος είχε σαφή κριτική για το είδος της Δημοκρατίας και της Δικαιοσύνης που επικράτησε έκτοτε και μέχρι σήμερα.Στην ορχήστρα έχει απομείνει ένα νεαρό αγόρι που παλεύει ν’ ανασάνει μέσα σε ματωμένα σεντόνια, όταν από τα μεγάφωνα ακούγονται ήχοι βομβαρδισμών, πυροβολισμοί, αναφορές στο Χρηματιστήριο, στη Γάζα, στους μετανάστες που χάθηκαν έξω από την Πύλο, στην Ουκρανία (ομολογώ δεν το θυμάμαι, αλλά το άκουσαν πολλοί άλλοι) και διάλογοι σε άψογα αμερικάνικα, με πιο ηχηρό το «welcome».
Εισβολή από το «θέατρο του κόσμου»: Κι αν αυτό το σημείο απασχόλησε μέρος της συζήτησης την πρώτη μέρα, τη δεύτερη μέρα κάποιοι πήγαν προετοιμασμένοι. Και το Σάββατο, στο τέλος της παράστασης, ξεδιπλώθηκε στο κοίλον μια μεγάλη σημαία της Παλαιστίνης και ακούστηκαν συνθήματα υπέρ της.
Πολύ γρήγορα η συζήτηση, κυρίως στα social media, επικεντρώθηκε σ’ αυτό το σημείο. Το θέατρο, ναι, αφουγκράζεται την κοινωνία, τα πάθη των ανθρώπων και τις συγκρούσεις τους (γι’ αυτό είναι μια ζωντανή τέχνη),ναι, οι θεατές είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας (ταυτίζονται ή δυσφορούν), αλλά δεν προσέθεσε τίποτα στην παράσταση ούτε την έκανε πιο σημαντική ό,τι συνέβη στις κερκίδες, ούτε η συμμετοχή μελών του χορού στα ρυθμικά συνθήματα, μετά την υπόκλιση.Μια δράση που προκάλεσε και αντίδραση. Το μεσημέρι της περασμένης Δευτέρας, το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο εξέδωσε ανακοίνωση όπου ανάμεσα σε άλλα μιλά «για επιλεκτική μνήμη που αψηφά τη μοίρα των ομήρων, μόνο και μόνο επειδή είναι Εβραίοι».
Σκηνες από το «θέατρο» του κόσμου εισβάλλουν στα θέατρα. Οι Ευμενίδες υποχωρούν και πάλι…
Οι επόμενοι σταθμοί της «Ορέστειας»:
Σήμερα στο Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη, 26 Ιουλίου, Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης, 2 και 3 Αυγούστου, Λεμεσός, Αρχαίο Θέατρο Κουρίου, 24 Αυγούστου Καβάλα, Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, 28 Αυγούστου, Αρχαίο Θέατρο Δίου, 4 και 5 Σεπτεμβρίου, Ωδείο Ηρώδου Αττικού και 8, 11, 13 και 14 Σεπτεμβρίου, Σχολείον της Αθήνας «Ειρήνη
Νεότερη πολιτιστική και βιομηχανική κληρονομιά (Άνθρωπος, ανθρώπινες δραστηριότητες, εργοστάσιο Εμαγιέ, ορυχεία Μεταλλεύματος…)
