#οικονομία

Μετάφραση: Θανάσης Βασιλείου

Ντάνιελ Γκρος*

ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ ‒ Η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ βρίσκεται ενώπιον προβλημάτων στο ξεκίνημά της. Αλλά αυτό δεν θα το μάθετε διαβάζοντας τους τίτλους των ειδήσεων. Όπως αντιλαμβανόταν ο Σέρλοκ Χολμς, ο σκύλος που δεν γαβγίζει τη νύχτα, περνάει συνήθως απαρατήρητος. Στην περίπτωση της Ευρώπης, το επίμαχο ζήτημα είναι οι δημοσιονομικοί κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και η Επιτροπή ‒ η εποπτεύουσα αρχή της Ε.Ε. ‒ θα πρέπει να γαβγίζει δυνατά όταν καταστρατηγούνται.
Τον περασμένο μήνα, το γάβγισμα ήταν αναπόφευκτο, από τη στιγμή που δύο μεγάλοι εταίροι της Ε.Ε., η Ιταλία και η Γαλλία, υπέβαλαν τα σχέδια του προϋπολογισμού τους για το 2015 με τα οποία παραβιάζονταν σαφώς οι δεσμεύσεις των κυβερνήσεών τους για συνέχιση της λιτότητας. Κατά πρώτον, η Επιτροπή δικαίως απέρριψε τους δύο προϋπολογισμούς ως ασύμβατους με τους δημοσιονομικούς κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και τότε έγινε κάτι που θα φάνταζε κάπως «περίεργο» στην ιστορία του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ. Μέσα σε λίγες μέρες, οι δύο χώρες προχώρησαν σε μικρές προσαρμογές, ύψους περίπου 0,2% του ΑΕΠ στους προϋπολογισμούς τους, και οι αρμόδιοι υπουργοί των οικονομικών διεμήνυσαν στην Επιτροπή ότι οι προϋπολογισμοί τους τώρα θα πρέπει να εγκριθούν. Η Επιτροπή δεν αντέδρασε, αφήνοντας τους Γάλλους και Ιταλούς ηγέτες να ισχυρίζονται ότι αυτοί είχαν τον τελευταίο λόγο, και όχι οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών.
Στην πραγματικότητα, οι τελευταίες προβλέψεις όσον αφορά τη Γαλλία και την Ιταλία κάνουν λόγο για μία ακόμη χειρότερη προοπτική φέτος από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί, με το γαλλικό έλλειμμα να αυξάνεται ελαφρώς για το 2015 και το κυκλικά προσαρμοσμένο έλλειμμα της Ιταλίας να βαίνει επιδεινούμενο. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης υπαγορεύει μια ετήσια βελτίωση, ύψους τουλάχιστον 0,5% του ΑΕΠ.
Η νέα Επιτροπή, λοιπόν, κινδυνεύει να χάσει το κύρος της ήδη με το ξεκίνημα της θητείας της. Το τι θα κάνει αποτελεί κρίσιμο ερώτημα, στο βαθμό που η διατήρηση ενός υψηλού βαθμού αξιοπιστίας είναι απαραίτητη για την χάραξη της οικονομικής πολιτικής στην ευρωζώνη.
Για να καταλάβουμε το γιατί, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι οι αρχικοί κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης είχαν χαρακτηρισθεί ως «βλακώδεις» από έναν πρώην πρόεδρο της Επιτροπής (Ρομάνο Πρόντι), καθώς η επίτευξη ελλείμματος κάτω του 3% του ΑΕΠ, εν μέσω ύφεσης, είναι ακατάλληλος στόχος. Το επιχείρημα αυτό έγινε αποδεκτό, και το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης υποτίθεται ότι κατέστει περισσότερο «έξυπνο», επιτρέποντας, για παράδειγμα, προσαρμογή των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού στον οικονομικό κύκλο, με προσθήκη μεσοπρόθεσμων στόχων για τις δαπάνες, αλλά και με την εισαγωγή ρητρών διαφυγής.
Αλλά, προφανώς, οι νέοι κανόνες απαιτούν ένα ισχυρό θεσμικό όργανο που θα τους ερμηνεύει, και του οποίου οι αποφάσεις θα γίνονται αποδεκτές από όλους. Και αν είναι απλός ο ελέγχος των ελλειμμάτων, δηλαδή, να βρίσκονται κάτω από το 3% του ΑΕΠ με βάση το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, εγείρονται εύλογες διαφωνίες σχετικά με το αν η προσαρμογή στον οικονομικό κύκλο θα πρέπει να εκτιμάται στο 0,5% ή στο 0,8% του ΑΕΠ, ή για το αν μια χώρα πράγματι εφαρμόζει μεσοπρόθεσμα τις δεσμεύσεις του στόχου της για τις δαπάνες.
Η Επιτροπή υποτίθεται ότι θα έχει τον τελευταίο λόγο, εξασφαλίζοντας έτσι την αξιοπιστία και τη συνοχή των κανόνων ‒ και φαίνεται να έχει χάσει αυτή τη μάχη από τον πρώτο κιόλας γύρο. Κάποιος θα μπορούσε, φυσικά, να υποστηρίξει ότι θα πρέπει να καταργηθεί το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, διότι η λιτότητα δεν έχει κανένα νόημα σε φάση που η ευρωζώνη αντιμετωπίζει τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού. Αλλά αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να το αποφασίσει η μόνη μία αρχή, η Επιτροπή, και όχι οι χώρες μέλη με τις δημοσιονομικές κουτάλες.
Το άλλο πρόβλημα με την Ευρώπη είναι ο σκύλος που γαβγίζει, χωρίς να υπάρχει λόγος. Και αυτή είναι η περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο αίφνης κλήθηκε να καταβάλει στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. πρόσθετη συνεισφορά ύψους περίπου 2 δισεκατομμυρίων ευρώ (2,5 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που ισοδυναμεί με ένα σφάλμα στρογγυλοποίησης στον προϋπολογισμό του Ηνωμένου Βασιλείου).
Αιτία της πρόσθετης αυτής εισφοράς ήταν η ανακοίνωση της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου που, πριν από λίγες εβδομάδες, ανακάλυψε με υπερηφάνεια πως το ακαθάριστο εθνικό εισόδημα της χώρας (ΑΕΠ) ήταν πολύ υψηλότερο από ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί, όχι μόνο για το 2013, αλλά και για όλα τα προηγούμενα χρόνια. Περιλαμβανομένων των αναθεωρήσεων για την περίοδο 2002-2012, η διαφορά ανήλθε περίπου στα 350 δισεκατομμύρια λίρες (560 δισεκατομμύρια δολάρια).
Επειδή το κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι υποχρεωμένο να συνεισφέρει περίπου το 1% του ΑΕΕ του στον προϋπολογισμό της Ένωσης, η αναθεώρηση των οικονομικών στοιχείων του Ηνωμένου Βασιλείου σήμαινε ότι η χώρα θα έπρεπε να να επιστρέψει στην Ένωση μια χρηματική καταβολή δισεκατομμυρίων ευρώ. Αλλά ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον διεμήνυσε ότι δεν προτίθεται να πληρώσει τα χρήματα και ότι «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να μην τα περιμένει και δεν χρειάζεται».
Αυτές οι δύο περιπτώσεις ‒ ο σκύλος που έπρεπε να γαβγίζει, αλλά δεν το κάνει, και ο σκύλος που γαβγίζει χωρίς λόγο ‒ απειλούν τη θεμελιώδη λειτουργία της Ε.Ε., η οποία βασίζεται σε ένα σαφές σύνολο κανόνων που πρέπει να εφαρμόζονται απαρέγκλιτα από μια ισχυρή Επιτροπή. Η Επιτροπή Γιούνκερ κινδυνεύει εξαρχής να χάσει το κύρος της, όταν αυτοί οι κανόνες παρακάμπτονται ή καταστρατηγούνται για να εξυπηρετηθούν καλύτερα οι εγχώριες πολιτικές προτεραιότητες των μεγαλύτερων κρατών μελών.
Η Επιτροπή πρέπει να ανακτήσει το πολιτικό και νοητικό σθένος της και να κάνει τις επιλογές της: είτε να εξηγήσει γιατί οι κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης θα πρέπει να τηρούνται ακόμα και τώρα, με τον κίνδυνο του αποπληθωρισμού, είτε να συμφωνήσει με όσους υποστηρίζουν ότι το σημερινό οικονομικό περιβάλλον επιβάλλει να δοθούν δημοσιονομικά κίνητρα. Όμως, δεν μπορεί να κρύβεται, υποστηρίζοντας δημόσια από τη μια τους κανόνες δημοσιονομικής λιτότητας, και από την άλλη να συναινεί όταν τα κράτη μέλη τους καταστρατηγούν.
Επιπλέον, οι ηγέτες των κρατών μελών θα πρέπει να παίξουν τον ρόλο τους. Η υπόθαλψη λαϊκιστικών απόψεων μπορεί να είναι ελκυστική όταν φέρνει βραχυπρόθεσμα εκλογικά οφέλη, αλλά το μακροπρόθεσμο κόστος για την αξιοπιστία, τόσο τη δική τους όσο και της Ε.Ε., θα είναι πολύ υψηλό.
* Ο Ντάνιελ Γκρος είναι διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS) που εδρεύει στις Βρυξέλλες. Έχει εργαστεί για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Υπηρέτησε ως οικονομικός σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του πρωθυπουργού της Γαλλίας και του υπουργού Οικονομικών. Είναι εκδότης των περιοδικών Economie Internationale και International Finance.

Πηγή: Project Syndicate, 10 Νοεμβρίου 2014, Daniel Gros – Europe’s Dog in the Nighttime