θάλασσα

Οι Εφηρμοσμένοι Ελληνογαλλικοί Διάλογοι, οι συναντήσεις τις οποίες διοργανώνουμε με τον Michel Foucher δύο φορές τον χρόνο στην Ελλάδα και στην Γαλλία αποσκοπούν να φέρνουν σε επαφή Έλληνες και Γάλλους από ποικίλους επιστημονικούς και επαγγελματικούς χώρους. Στόχος είναι να συγκρίνονται οι αντιλήψεις για τα μεγάλα ζητήματα των δύο χωρών, της Ευρώπης και του κόσμου και να αναζητηθούν πεδία για συνεργασία. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στα ζητήματα που αφορούν τις θάλασσες και τους ωκεανούς. Ο ειδικός αυτός προσανατολισμός προκύπτει από τις διαπιστώσεις μας ότι οι θάλασσες και οι ωκεανοί αποτελούν το μέλλον της Ανθρωπότητας· η Γαλλία και η Ελλάδα συνδέονται στενά με τις θάλασσες και τους ωκεανούς· στον γεωπολιτικό και γεωστρατηγικό τομέα, κυρίως σε ό,τι αφορά την Ανατολική Μεσόγειο, οι απόψεις και τα συμφέροντα των δύο χωρών συγκλίνουν.
Η τέταρτη συνάντηση έγινε στις 7 Μαΐου, στο φιλόξενο περιβάλλον της Σορβόννης, με θέμα Η Παιδεία της Θάλασσας/Enseigner la mer. Η ιστορική Salle des Actes προσέφερε το πλαίσιο για μια συνάντηση με ουσιαστικό πνευματικό και, με την έννοια των policies, πολιτικό χαρακτήρα. Το κοινό, περί τα εξήντα άτομα, παρακολούθησε αδιαλείπτως ομιλίες και συζητήσεις από τις 9 το πρωΐ ώς τις 7:30 το απόγευμα.

Οι καθαρά επιστημονικές και πολιτικές παρεμβάσεις πλαισιώθηκαν από εισηγήσεις με ιστορικό, καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό χαρακτήρα. Η πρύτανης της Σορβόννης, Καθηγήτρια και ειδική της ισπανικής ιστορίας, Béatrice Pérez άνοιξε την εκδήλωση με μιαν ομιλία εμπνευσμένη από την αρχαία ελληνική και την γαλλική ποιητική κληρονομία γύρω από την Θάλασσα. Ο Νίκος Αλιάγας, με την ιδιότητά του ως φωτογράφος, συζήτησε με την Αλεξία Κεφαλά για τη σύνδεση των φωτογραφιών του με τη θάλασσα. Ο Christophe Ono-dit-Biot, υποδιευθυντής του περιοδικού Le Point, ανέπτυξε την λογοτεχνική διάσταση της θαλασσινής θεματικής.

Η πρωινή συνεδρία ανέδειξε τα διακυβεύματα τα οποία αφορούν τις θάλασσες και τους ωκεανούς. Τεκμηριώθηκε η ανάγκη για μεθοδική ερευνητική και εκπαιδευτική πολιτική ως προς την αναδυόμενη θαλάσσια προοπτική. Αρχικά αναπτύχθηκαν οι νέες γεωπολιτικές προκλήσεις. Ο παγκόσμιος χώρος βαίνει διασπώμενος, με αποτέλεσμα να βαθαίνουν οι συγκρούσεις οι οποίες εκτυλίσσονται στον χώρο των θαλασσών και των ωκεανών. Καθώς το διεθνές δίκαιο υποβαθμίζεται, το δίκαιο των θαλασσών παραβιάζεται συνεχώς- χωρίς συνέπειες. Όλες οι χώρες επανεξοπλίζουν τις ναυτικές τους δυνάμεις. Η τεχνολογία δημιουργεί νέες συνθήκες. Μια ναυτική σύγκρουση μπορεί να κερδηθεί ακόμη και από δυνάμεις χωρίς στόλο, εφ’όσον διεξάγεται σε περιορισμένες θάλασσες -όπως η Μαύρη Θάλασσα. Μέσα σε ένα σύντομο διάστημα έχει αναπτυχθεί μια γεωστρατηγική κατάσταση η οποία δημιουργεί καινούργιες αμυντικές ανάγκες. Αναφέρθηκε, επίσης, η ανάγκη για να αυξηθεί η συνεργασία του εμπορικού με το πολεμικό ναυτικό· θέμα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μια χώρα με μεγάλη εμπορική ναυτιλία, όπως η Ελλάδα.

Κατόπιν αναλύθηκε η περιβαλλοντική πρόκληση. Επισημάνθηκε ότι τα περιβαλλοντικά προβλήματα εστιάζονται στις θάλασσες και τους ωκεανούς. Η θαλάσσια ρύπανση εντείνεται από τις ανθρωπογεωγραφικές εξελίξεις οι οποίες οδηγούν στην συγκέντρωση των πληθυσμών στις παράκτιες περιοχές. Η άνοδος της στάθμης των θαλασσών απειλεί τις νέες και τις παλαιές εγκαταστάσεις. Ο θαλάσσιος παράγων διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στις κλιματικές ισορροπίες. Οι κλιματικές αλλαγές προκαλούν μετασχηματισμούς στα θαλάσσια οικοσυστήματα, με επιπτώσεις στην επιβίωση πολλών θαλασσίων οργανισμών και στην οικονομία πληθυσμών οι οποίοι βιοπορίζονται.

Οι δύο αυτές προοπτικές, η γεωπολιτική και η οικολογική, αναδεικνύουν το κεντρικό σημερινό πρόβλημα της Ανθρωπότητας. Ενώ οι κοινοί περιβαλλοντικοί κίνδυνοι επιβάλλουν συνεργασία, οι γεωπολιτικές εξελίξεις την παρεμποδίζουν. Η αντίφαση αυτή, μολονότι γενική, εστιάζεται περισσότερο στις θάλασσες και τους ωκεανούς.

Η απογευματινή συνεδρία στάθηκε στην πρακτική πλευρά. Η σοβαρότητα των θαλασσίων διακυβευμάτων είναι ελάχιστα κατανοητή. Τα ερευνητικά αντικείμενα είναι διάσπαρτα σε διάφορες ειδικότητες, χωρίς την απαιτούμενη σφαιρική προσέγγιση. Τα εκπαιδευτικά συστήματα βρέθηκαν απροετοίμαστα. Οι μαθητές έχουν περιορισμένη και αποσπασματική ενημέρωση. Προκύπτει, επομένως, η ανάγκη να επαναπροσανατολιστούν τα ερευνητικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, καθώς και η πολιτική των Υπουργείων Παιδείας. Επιβάλλεται, επίσης, η κινητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών.

Όπως αναδείχθηκε από τις ανακοινώσεις των υπευθύνων του γαλλικού Υπουργείου Παιδείας, στη Γαλλία έχει ήδη αρχίσει μια αθόρυβη, αλλά αποτελεσματική μεταρρυθμιστική πολιτική η οποία, την τελευταία δεκαπενταετία, έχει ενισχύσει σε μεγάλο βαθμό τη θαλασσινή προσέγγιση. Η μεταρρύθμιση αυτή συνδέθηκε με την εισαγωγή της γεωπολιτικής προοπτικής στα Λύκεια. Το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας μπορεί να ακολουθήσει ανάλογη πολιτική. Σημαντικοί παράγοντες στις προσπάθειες αυτές και στις δύο χώρες είναι τα σχολεία και οι μη κερδοσκοπικές οργανώσεις. Εκπρόσωποι από τους φορείς αυτούς αντάλλαξαν εμπειρίες και απόψεις και ανέπτυξαν δεσμούς συνεργασίας κατά την ημερίδα.

Οι θάλασσες και οι ωκεανοί αποτελούν στοιχείο του ελληνικού DNA περισσότερο από ό,τι της Γαλλίας η οποία, μαζί με το θαλασσινό, διαθέτει και ένα σημαντικό ηπειρωτικό πρόσωπο. Το αναμενόμενο θα ήταν η Ελλάδα να είναι περισσότερο συνειδητοποιημένη ως προς τη σημασία των θαλασσίων διακυβευμάτων -με δεδομένο, μάλιστα, ότι το Αιγαίο απειλείται ευθέως από την Τουρκία. Το αντίθετο· η Γαλλία έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο από την Ελλάδα. Η εμπειρία της μπορεί να αποβεί πολύτιμη. Πολλές από τις γαλλικές μεθόδους μπορούν να μεταφερθούν στην Ελλάδα. Οι Γάλλοι Γενικοί επιθεωρητές οι οποίοι εισήγαγαν τη νέα πολιτική και την παρουσίασαν κατά την ημερίδα είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν. Το ελληνικό διοικητικό και πολιτικό σύστημα διαθέτει άραγε τη βούληση να αξιοποιήσει αυτή την δυνατότητα; Ίσως μπορούμε να αναμένουμε περισσότερα από την ad hoc συνεργασία ελληνικών και γαλλικών σχολείων και μη κερδοσκοπικών οργανισμών.

Οι πληροφορίες για τους Εφηρμοσμένους Ελληνογαλλικούς Διαλόγους και την εκδήλωση της 7ης Μαΐου είναι αναρτημένες ΕΔΩ.

ΠΗΓΗ