Το Ιράν μετά τις προεδρικές εκλογές.
Γράφει ο Αντώνης Τριφύλλης*
Οι πολιτικές μεταβολές στο Ισραήλ και στο Ιράν προκαλούν, όπως είναι φυσικό, παγκόσμιο ενδιαφέρον. Οι δυο χώρες παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ισορροπία δυνάμεων στην Μέση Ανατολή.
Σε ότι αφορά το Ισραήλ, η πολυκομματική συμμαχία εκτείνεται από την άκρα δεξιά μέχρι την αριστερά και για πρώτη φορά περιλαμβάνει στους κόλπους της και κόμμα Ισραηλινών Αράβων. Στηρίχτηκε αφ’ ενός στην επιθυμία απομάκρυνσης του Νετανιάου για λόγους ‘’αποτοξίνωσης’’ της πολιτικής από τις δικαστικές περιπέτειες του πρώην πρωθυπουργού, και για την αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων που πλήττουν τον μέσο πολίτη. Ανεξάρτητα από το αν θα μακροημερεύσει ή όχι η κυβέρνηση, η σταθερότητα του καθεστώτος δεν κινδυνεύει. Οι στόχοι επιβίωσης του Ισραήλ από την ίδρυσή του σε ένα εχθρικό περιβάλλον δρουν ως ισχυροί συγκολλητικοί παράγοντες. Θεσμοί όπως ο στρατός, οι υπηρεσίες ασφαλείας, η διπλωματία, και οι συμμαχίες με τον δυτικό κόσμο- παρά τις επιμέρους διαφωνίες σε ότι αφορά την δημιουργία παλαιστινιακού κράτους-δεν πρόκειται να μεταβληθούν. Αλλά και η οικονομία προσανατολισμένη εκ των πραγμάτων στην έρευνα και στην πρωτοπορία στην τεχνολογία παίζει κι αυτή σημαντικό ρόλο στην αυτοσυντήρηση.
Μπορούμε να πούμε το ίδιο και για τον κύριο εχθρό και χρηματοδότη τρομοκρατικών οργανώσεων, την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν; Ιδιαίτερα μετά την εκλογή στην θέση του Προέδρου της ενός εκπροσώπου των πιο συντηρητικών τάσεων του καθεστώτος. Ο νέος Πρόεδρος θα διαχειριστεί σημαντικά προβλήματα.
Η πανδημία προκάλεσε οικονομική αιμορραγία, όπως στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Όμως η οικονομική δυσπραγία της χώρας έχει βαθύτερες αιτίες, που μέχρι πριν λίγα χρόνια καλύπτονταν μια και το πετρέλαιο έδινε τη δυνατότητα δανεισμού από τις αγορές.
Σύμφωνα με την δεξαμενή σκέψης Carnegie-‘’The geopolitical roots of Iran’ s Economy’’-, οι αιτίες της της οικονομικής αστάθειας συμπυκνώνονται ως σύμπτωμα στη δεκαετή διαρκή υποτίμηση του νομίσματος -ριάλ- που αντικατοπτρίζει την χρόνια ασθένεια της
οικονομίας. Και έχει ως συνέπεια την φτωχοποίηση μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού. Ας δούμε μερικά στοιχεία της μελέτης.
1. Τα τρία τελευταία χρόνια η υποτίμηση του ριάλ
έναντι του δολαρίου έφτασε το 450%. Αποτέλεσμα
ήταν η μείωση των εισαγωγών σε κρίσιμα για την
λειτουργία της οικονομίας και με κοινωνικό
αντίκτυπο σε προϊόντα όπως τα φάρμακα,
εργαλειομηχανές κ.λπ.
2. Η υποχώρηση των εξαγωγών υδρογονανθράκων
λόγω, κύριο εξαγωγικό προϊόν της χώρας, ως
αποτέλεσμα των κυρώσεων που επέβαλαν οι ΗΠΑ.
Από 2.6 εκ. βαρέλια την ημέρα σε 600.000.
3. Η Κεντρική Τράπεζα του Ιράν διέκοψε την
επιδότηση του πετρελαίου που προκάλεσε
σοβαρές κοινωνικές αντιδράσεις και εκδηλώθηκαν
στους δρόμους της Τεχεράνης και κατεστάλησαν με
σκληρή βία.
4. Οι απαραίτητες άμεσες ξένες επενδύσεις, ένδειξη
εμπιστοσύνης, των διακόπηκαν με αποτέλεσμα
αύξηση της ανεργίας.
Θα προσθέσουμε την ξηρασία και την κακοδιαχείριση των υδάτινων πόρων που έπληξε την αγροτική οικονομία τα τελευταία χρόνια.
Η λαϊκή δυσφορία επεκτάθηκε σε παραδοσιακά στρώματα που στήριζαν το καθεστώς. Αυτή τη φορά η δυσφορία εκδηλώθηκε με την πρωτοφανή αποχή από τις προεδρικές εκλογές. Ιδιαίτερα στην Τεχεράνη. Η εκλογή Μπάιντεν πρόσφερε μια ευκαιρία ανάσας στην χώρα. Οδήγησε στις διαπραγματεύσεις που διεξάγονται στην Βιέννη για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας και την άρση των κυρώσεων από τις ΗΠΑ. Βλέπετε η νέα διοίκηση χρησιμοποιεί την μέθοδο ‘’μαστίγιο-καρότο’’. Πολύ πιο αποτελεσματική από την
πολιτική Τραμπ.
Αν θέλει το Ιράν να γίνει ‘’κανονική χώρα’’ δεν έχει παρά να αποδεχτεί τον θεσμικό ρόλο της Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας. Η επιμονή σε ολοένα και πιο επιθετική στάση τόσο στον τομέα της βαλλιστικής με πυραύλους που μπορούν να απειλήσουν όχι μόνο το
Ισραήλ αλλά και τα συμφέροντα της Ευρώπης και των ΗΠΑ, και η συνεχής αύξηση του εμπλουτισμού ουρανίου θα πρέπει να αναθεωρηθούν. Και το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί από το καθεστώς είναι αν μπορεί να επιβάλλει μια νέα πορεία.
Η εκλογή του νέου Προέδρου κ. Ραις με το παρελθόν που έχει και οι πρώτες δηλώσεις πριν αναλάβει τη εξουσία τον Αύγουστο εκ πρώτης όψεως δίνει το μήνυμα ότι τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει. Το δίκαιο των Παλαιστινίων, η υποχρέωση χρηματοδότησης της
Χαμάς, της Χεσμπολάχ και των Χούτι της Υεμένης θα συνεχιστεί. Αλλά και το δικαίωμα της Τεχεράνης να αποκτήσει πυρηνικά δεν είναι καθησυχαστικές για την Δύση, αυτή τη φορά ενωμένη.
Επίσης δικαιώνουν το Ισραήλ στη θέση του ότι το καθεστώς επιδιώκει απλά να κερδίσει χρόνο. Χρόνος που δεν θα του δοθεί από τις Ισραηλινές δυνάμεις.
Σε αυτή την φάση βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις της Βιέννης που για την ώρα έχουν διακοπεί ενόψει της ανάληψης της Προεδρίας από τον νέο ηγέτη και μέλλοντα διάδοχο του σημερινού υπέρτατου ηγέτη της Επανάστασης.
Τον τελευταίο καιρό κάποια στοιχεία ανάκαμψης της οικονομίας φαίνονται από το γεγονός ότι έχουν αυξηθεί οι εξαγωγές υδρογονανθράκων, γεγονός που δίνει ελπίδες στους σκληρούς των φρουρών της επανάστασης. Όμως παρατηρητές διατυπώνουν την
άποψη ότι αυτή η εξέλιξη είναι πλασματική από την άποψη νομιμότητας. Δηλαδή οι εξαγωγές γίνονται μέσω τρίτων και δεν εμπλέκουν άμεσα το Κράτος του Ιράν.
Και προσθέτουν ότο σύντομα θα αποκαλυφθεί η λαθροχειρία.
Το ΄΄κόλπο΄΄ το έχουμε ζήσει και στην Ελλάδα με εξαγωγές γεωργικών προϊόντων στην Ρωσία από φιλική της χώρα με ψευδή στοιχεία προέλευσης. Αυτά τα κόλπα όμως έχουν περιορισμένο χρόνο επιτυχίας.
Σε πρόσφατο άρθρο της η N.Y. Times παρουσίασαν μια μελέτη ‘’ανθεκτικότητας των αυταρχικών καθεστώτων’’. Σύμφωνα με αυτήν τα πιο ανθεκτικά καθεστώτα είναι
αυτά που προήλθαν από λαϊκές εξεγέρσεις. Είναι η περίπτωση του Ιράν. Συνεπώς λίγα περιμένουμε από τη νέα διακυβέρνηση για να δικαιολογηθεί η
προσπάθεια των διαπραγματεύσεων της Βιέννης.
Το συμπέρασμα είναι ότι αν κάποιος είναι σε θέση να συμβάλει στην επιτυχία της διεθνούς διάσκεψης της Βιέννης είναι ο νέος σκληροπυρηνικός Πρόεδρος του Ιράν. Είναι βέβαιο ότι αν επιτύχουν το καθεστώς της Τεχεράνης θα επιτύχει την μακροημέρευση του
Καθεστώτος και την μείωση των εντάσεων και των απειλών στην Μέση Ανατολή. Γιατί μόνο έτσι τα ‘’Δίκαια΄΄θα αντικατασταθούν από τα ΄΄Συμφέροντα’’. Και τα συμφέροντα του Ιράν βρίσκονται στην αντιμετώπιση των χρόνιων προβλημάτων της οικονομίας και της επιστροφής στον οικονομικό ορθολογισμό, την ανακούφιση της κοινωνίας και ιδιαίτερα των στρωμάτων που στήριξαν την Επανάσταση. Σε λίγους μήνες θα γνωρίζουμε.
*Ο Αντώνης Τριφύλλης , μέλος του Ε.Σ. της διαΝΕΟσις και
της Σ.Ε. του ΕΛΙΑΜΕΠ, πρώην στέλεχος της Ε.Ε.
