ενεργειακή κρίση

Μιλάμε για μια αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2021, που σύμφωνα με τελευταία στοιχεία του IMF, θα τρέξει στο 6,0% και με προοπτική να διατηρηθεί στα υψηλό επίπεδο του 4,9 % το 2022 (σε σύγκριση με 3,4% το 2020). Με την αύξηση του ΑΕΠ στην ευρωζώνη να τρέχει ακόμα υψηλότερα στο 1,9% το Β τρίμηνο του 2021 και 13,2 % σε ετήσια βάση. Αυτή η απότομη οικονομική ανάκαμψη οδήγησε σε πολύ υψηλότερη ζήτηση ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου, που αποτελεί πλέον βασικό καύσιμο στην ηλεκτροπαραγωγή, ιδίως μετά το κλείσιμο πολλών ανθρακικών μονάδων σε Ευρώπη και ΗΠΑ μετά τα μέτρα για απανθρακοποίηση στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι ηλεκτροπαραγωγοί να έχουν στραφεί στο φυσικό αέριο προκειμένου να εξασφαλιστούν φορτία βάσης. Παράλληλα οι τιμές των εκπομπών CO2 στην Ευρώπη ξεπέρασαν τα € 70/τόνο, δηλ. τριπλασιασμό της τιμής σε λιγότερο από δυο χρόνια, καθιστώντας ακόμα ποιό ακριβό το ηλεκτρικό ρεύμα.

Ένας άλλος βασικός λόγος που συνέβαλλε στην απότομη άνοδο των τιμών του φ.αερίου ήταν η εμφανής έλλειψη φορτίων υγροποιημένου φυσικού αερίου στην σποτ αγορά που ως γνωστό καλύπτει έκτακτες ανάγκες, και που συνήθως καθορίζει τις τιμές. Με το ευέλικτο στην μεταφορά και αποθήκευση LNG να διεκδικεί όλο και μεγαλύτερο τμήμα της ευρωπαϊκής αλλά και της παγκόσμιας αγοράς φυσικού αερίου- σήμερα καλύπτει το 21% της ευρωπαϊκής αγοράς και 13% της παγκόσμιας- η αναζήτησή επιπλέον ποσοτήτων LNG αλλά και αερίου μέσω αγωγών, δηλ. πέρα και πάνω(over and above) από τις συμβολαιοποιημένες ποσότητες μεγάλων προμηθευτών, είναι αυτό που οδήγησε τελικά στις πρωτόγνωρες τιμές που βιώνουμε το τελευταίο διάστημα, που με τη σειρά τους επηρέασαν ανοδικά και τις τιμές του ηλεκτρισμού.

Με τις τιμές να καθορίζονται ως συνήθως από την σποτ αγορά που καλύπτει τα επιπλέον φορτία και ποσότητες. Έτσι φθάσαμε σε αστρονομικές ανατιμήσεις της τάξης του 2000% μέσα σε 16 μήνες αφού στο Ολλανδικό TTF gas hub, που αποτελεί το σημείο αναφοράς της Ευρωπαϊκής αγοράς, η τιμή του προθεσμιακού συμβολαίου αερίου από τα € 3,6 / MWh που ήταν τον Μάιο του 2020 έφθασε τα € 82,0/MWh την πρώτη Οκτωβρίου εφέτος. Αντίστοιχες είναι οι αυξήσεις στην τιμή των φορτίων LNG αφού από το χαμηλό των $ 2,0 / MMBtu που άλλαζαν χέρια trump LNG shipments τον Μάιο του 2020 στην λεκάνη του Ατλαντικού έφθασαν να πωλούνται στα $ 31.07/ MMBtu τον Σεπτέμβριο στην αγορά της Ασίας (Asia LNG).

Παράλληλα με τους θεμελιώδεις λόγους που συνδέονται με την οικονομική ανάκαμψη και τα τοπικά σημεία σφύξης (bottlenecks) ως προς την αποθήκευση και διανομή φορτίων φ. αερίου- κάτι που έγινε ιδιαίτερα αισθητό στην ευρωπαϊκή αγορά- η παγκόσμια αγορά έχει να αντιμετωπίσει μια κλιμακούμενη ενεργειακή κρίση στην Κίνα μετά από πρόσφατα blackouts σε τοπικό επίπεδο (τις τελευταίες εβδομάδες επλήγησαν 19 από τις 35 επαρχίες της Κίνας). Μετά δε την απόφαση της κινεζικής πολιτικής ηγεσίας (δια στόματος του υπουργού Ενέργειας Χαν Ζενγκ) να εξασφαλίσει με κάθε κόστος τις απαιτούμενες ενεργειακές προμήθειες η αντίδραση της αγοράς ήταν άμεση με ακόμα μεγαλύτερη άνοδο των τιμών φ. αερίου που προς στιγμή ξεπέρασε τα €100/ MWh στην Ευρώπη. Παρά το γεγονός ότι σύντομα οι τιμές αποκλιμακωθήκαν κάτω από τα € 95 / MWh η εικόνα είναι σαφής και φανερώνει μια μάχη, που είναι μπροστά μας, ανάμεσα στις ασιατικές και τις ευρωπαϊκές αγορές με διακύβευμα τις ζωτικές προμήθειες φυσικού αερίου.

Καθώς εισερχόμεθα για τα καλά στο φθινόπωρο και οι προμηθευτές ενέργειας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο και ηλεκτρισμός) ετοιμάζονται για τον χειμώνα που έχει ήδη φθάσει στις βόρειες χώρες, τα μηνύματα από τις αγορές δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά για μια αποκλιμάκωση των τιμών. Με το αργό πετρέλαιο να κινείται σταθερά πάνω από τα $ 79 το βαρέλι για το Brent (ξεπέρασε τα $80/βαρέλι στις 28/9) έχοντας ανατιμηθεί κατά 103,06% από τις αρχές του έτους και με τους περισσότερους αναλυτές να προεξοφλούν ανοδική πορεία το επόμενο διάστημα και φορτία LNG προορισμένα για τις Ασιατικές αγορές να αλλάζουν χέρια στα $ 34 / MMBtu για παραδώσεις Δεκεμβρίου, ο αντίκτυπος στις Ευρωπαϊκές αγορές αναμένεται να είναι ιδιαίτερα οδυνηρός. Αυτό το διαπιστώνουμε ήδη από την συνεχιζόμενη άνοδο των τιμών χονδρεμπορικής ηλεκτρισμού στα διάφορα ευρωπαϊκά ενεργειακά χρηματιστήρια συμπεριλαμβανομένης και της Αθήνας όπου την εβδομάδα που πέρασε η Μέση Τιμή Εκκαθάρισης έφθασε τα € 153,81/ ΜWh ( + € 14,78 σε σύγκριση με την προ προηγούμενη εβδομάδα) σημειώνοντας νέο ιστορικό ρεκόρ και έχοντας τριπλασιαστεί από τον Ιανουάριο του 2021.

Για αυτό και έχει δίκαιο η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, όταν πριν από λίγες ημέρες (24/9) προειδοποιούσε ότι η ακριβή ενέργεια ήρθε για να μείνει και θα διαρκέσει ενδεχομένως περισσότερο από ότι η πανδημία και θα εξακολουθήσει να ταλαιπωρεί την Ευρώπη ακόμα και όταν θα έχουν εκλείψει τα υπόλοιπα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Όπως πλέον υποστηρίζει ένας αυξανόμενος αριθμός αναλυτών οι αυξήσεις αντανακλούν την πλήρη αδυναμία της αγοράς να στραφεί άμεσα σε φθηνότερες μορφές ενέργειας, με τις προσδοκίες που καλλιεργούνται ανεύθυνα επί χρόνια τώρα για τον ρόλο των ΑΠΕ να αποδεικνύονται φρούδες αφού είναι τεχνικά αδύνατο να αντικαταστήσουν τα απαιτούμενα σταθερά φορτία βάσης που μόνο άνθρακας, φυσικό αέριο και πυρηνική ενέργεια μπορούν να προσφέρουν.

Με τον άνθρακα και την πυρηνική ενέργεια υπό διωγμό στην Ευρώπη η μόνη εναλλακτική λύση είναι το φυσικό αέριο. Αποτελεί δε μέγιστη πλάνη εάν κάποιοι προπαγανδίζουν ότι είναι δυνατή η ενεργειακή μετάβαση τις επόμενες δεκαετίες χωρίς το φυσικό αέριο. Κάτι που ισχύει ιδιαίτερα για την Ελλάδα που εάν οι ιθύνοντες είχαν κοινό νου και δεν διακατέχοντο από περιβαλλοντικές ιδεοληψίες θα είχαν προ πολλού προχωρήσει στην αξιοποίηση των εγχώριων και σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που διαθέτει η χώρα.