Krugman

Η αμερικανική οικονομία φαίνεται ότι επιτέλους αρχίζει να βγαίνει από την βαθιά τρύπα που είχε πέσει κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Δυστυχώς, η Ευρώπη, το άλλο επίκεντρο της κρίσης, δεν μπορεί να πει το ίδιο. Η ανεργία στην ευρωζώνη έχει «κολλήσει» σε σχεδόν διπλάσιο επίπεδο από αυτό των ΗΠΑ, ενώ ο πληθωρισμός είναι μακράν χαμηλότερος του επίσημου στόχου, με τον κίνδυνο του ξεκάθαρου αποπληθωρισμού να αιωρείται.

Οι επενδυτές το έχουν προσέξει αυτό. Τα ευρωπαϊκά επιτόκια έχουν κάνει «βουτιά», με την απόδοση των γερμανικών μακροπρόθεσμων ομολόγων να διαμορφώνεται στο μόλις 0,7%. Πρόκειται για απόδοση που κάποτε σχετίζαμε τον ιαπωνικό αποπληθωρισμό και οι αγορές πράγματι σηματοδοτούν ότι περιμένουν η Ευρώπη να βιώσει την δική της «χαμένη δεκαετία».

Γιατί βρίσκεται σε τόσο δύσκολη θέση η Ευρώπη; Η γενικά αποδεκτή θεωρία μεταξύ των ευρωπαίων νομοθετών είναι ότι αυτό που βλέπουμε είναι το τίμημα της ανευθυνότητας: ορισμένες κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να συμπεριφερθούν με τη σύνεση που απαιτεί ένα κοινό νόμισμα, επιλέγοντας αντιθέτως να υποκύψουν στους παραπλανημένους ψηφοφόρους και να παραμείνουν προσκολλημένες σε αποτυχημένα οικονομικά δόγματα. Και αν θέλετε τη δική μου γνώμη (και ορισμένων άλλων οικονομολόγων που έχουν εξετάσει σε βάθος το ζήτημα), αυτή η ανάλυση είναι ουσιαστικά σωστή, μόνο που έχουν κάνει λάθος στην ταυτότητα των «κακών παικτών».

Διότι η κακή συμπεριφορά στην «καρδιά» της ευρωπαϊκής καταστροφής δεν προέρχεται από την Ελλάδα, ή την Ιταλία, ή τη Γαλλία, αλλά από τη Γερμανία.

Δεν αρνούμαι ότι η ελληνική κυβέρνηση συμπεριφέρθηκε ανεύθυνα πριν την κρίση, ή ότι η Ιταλία έχει μεγάλο πρόβλημα με την στασιμότητα της παραγωγής. Όμως η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα της οποίας το δημοσιονομικό «χάλι» είναι μοναδικό, ενώ τα μακροχρόνια προβλήματα της Ιταλίας δεν είναι η πηγή της αποπληθωριστικής κίνησης της Ευρώπης. Αν προσπαθήσετε να ταυτοποιήσετε τις χώρες οι πολιτικές των οποίων ήταν ανάρμοστες πριν την κρίση και έχουν πλήξει την Ευρώπη από τότε που ξέσπασε η κρίση, και οι οποίες αρνούνται να μάθουν από την εμπειρία, όλα δείχνουν ότι η Γερμανία ήταν ο χειρότερος «παίκτης».

Σκεφτείτε, ιδιαίτερα, τη σύγκριση μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας.

Η Γαλλία βλέπει πολλά αρνητικά δημοσιεύματα, με μεγάλη συζήτηση να γίνεται ιδιαίτερα για την υποτιθέμενη απώλεια της ανταγωνιστικότητάς της. Αυτή η συζήτηση υπερβάλει σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με την πραγματικότητα: δεν θα γνωρίζατε ποτέ από τα περισσότερα δημοσιεύματα του Τύπου ότι η Γαλλία έχει ένα πολύ μικρό εμπορικό έλλειμμα. Ποιο είναι όμως το ζήτημα εδώ; Έχει διαβρωθεί η ανταγωνιστικότητα της Γαλλίας από την υπερβολική αύξηση του κόστους και των τιμών;

Όχι. Από τότε που γεννήθηκε το ευρώ, το 1999, ο αποπληθωριστής της Γαλλίας έχει αυξηθεί κατά 1,7% ετησίως, ενώ το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος έχει αυξηθεί κατά 1,9% ετησίως. Και τα δυο νούμερα ευθυγραμμίζονται με τον στόχο της ΕΚΤ για πληθωρισμό λίγο χαμηλότερο του 2%, αλλά και με ότι συμβαίνει στις ΗΠΑ. Αντιθέτως, η Γερμανία, συμπεριφέρεται με τελείως ανάρμοστο τρόπο, με τις τιμές και το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος να αυξάνονται κατά 1% και 0,5% αντίστοιχα.

Και δεν είναι μόνο στη Γαλλία όπου τα κόστη βρίσκονται περίπου εκεί που πρέπει να βρίσκονται. Η Ισπανία είδε τα κόστη και τις τιμές να αυξάνονται κατά τη διάρκεια της «φούσκας» των ακινήτων, όμως σε αυτό το σημείο όλες οι υπερβολές εξαλείφθηκαν μετά από χρόνια ανεργίας και περιορισμού των μισθών. Η αύξηση του κόστους στην Ιταλία ήταν πράγματι υπερβολικά υψηλή, όχι όμως τόσο υπερβολικά, όσο υπερβολικά χαμηλή είναι αυτή της Γερμανίας.

Με άλλα λόγια, εάν πράγματι υπάρχει πρόβλημα ανταγωνιστικότητας στην Ευρώπη, αυτό προκλήθηκε από τις πολιτικές ισχυροποίησης της Γερμανίας σε βάρος των ανταγωνιστών, οι οποίες στην ουσία εξάγουν τον αποπληθωρισμό στις γειτονικές της χώρες.

Και με το χρέος τι γίνεται; Δεν πληρώνει η Ευρώπη εκτός Γερμανίας το τίμημα της παρελθούσας δημοσιονομικής ανευθυνότητας; Στην πραγματικότητα, αυτό αφορά την Ελλάδα και κανέναν άλλον. Και είναι λάθος ιδιαίτερα στην περίπτωση της Γαλλίας, η οποία δεν αντιμετωπίζει καμία δημοσιονομική κρίση. Η Γαλλία μπορεί να δανειστεί μακροπρόθεσμα με ιστορικά χαμηλά επιτόκια στο 1%, λίγο υψηλότερα δηλαδή από την Γερμανία.

Ωστόσο, οι ευρωπαίοι νομοθέτες φαίνονται αποφασισμένοι να επιρρίψουν ευθύνες στις λάθος χώρες και στις λάθος πολιτικές για τα προβλήματά τους. Είναι αλήθεια ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει κυκλοφορήσει ένα σχέδιο για να τονώσει την οικονομία με δημόσιες επενδύσεις, όμως τα δημόσια κεφάλαια είναι τόσο μικρά σε σχέση με το πρόβλημα, που το σχέδιο είναι σχεδόν αστείο. Και, στο μεταξύ, η Κομισιόν προειδοποιεί τη Γαλλία, η οποία έχει το χαμηλότερο κόστος δανεισμού στην ιστορία της, ότι μπορεί να έρθει αντιμέτωπη με πρόστιμα διότι δεν έχει μειώσει αρκετά το έλλειμμα του προϋπολογισμού της.

Με την επίλυση του προβλήματος του υπερβολικά χαμηλού πληθωρισμού στη Γερμανία τι γίνεται; Η πολύ επιθετική νομισματική πολιτική μπορεί να είναι αποτελεσματική (αν και δεν θα βασιζόμουν σε αυτό), όμως οι γερμανοί αξιωματούχοι προειδοποιούν κατά τέτοιων πολιτικών διότι μπορεί έτσι να «τη γλιτώσουν» οι οφειλέτες.

Αυτό που βλέπουμε, συνεπώς, είναι η εξαιρετικά καταστροφική δύναμη των κακών ιδεών. Δεν φταίει αποκλειστικά και μόνο η Γερμανία –η Γερμανία είναι ένας μεγάλος «παίκτης» στην Ευρώπη, όμως μπορεί να επιβάλει αποπληθωριστικές πολιτικές μόνο επειδή ένα τόσο μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής ελίτ έχει πιστέψει αυτή την αφήγηση. Και θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι θα είναι αυτό που θα τους προσγειώσει στην πραγματικότητα.

euro2day