Η παγίδα
Γράφει ο Κωνσταντίνος Φίλης / ΤΑ ΝΕΑ
Η Τουρκία αναβαθμίζει σταθερά και προσπαθεί να παγιώσει τις αναθεωρητικές της βλέψεις. Με όρους βιντεοπαιχνιδιού αλλάζει συνεχώς πίστα προκειμένου να πετύχει τον στόχο της, που δεν είναι άλλος από την επιβολή της Γαλάζιας Πατρίδας.
Πρόκειται για ένα ευθέως επιθετικό δόγμα που αποσκοπεί στην αλλαγή του status quo σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Επινοήθηκε το 2006 αλλά άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά μετά το 2016.
Το 2017 ήταν όταν για πρώτη φορά ο Ερντογάν μίλησε δημόσια για την ανάγκη αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης, την οποία θεωρεί το μεγαλύτερο εμπόδιο στην υλοποίηση των επιδιώξεών του. Παρ’ όλα αυτά, την επικαλείται για να στηρίξει τον παράλογο ισχυρισμό που επιχειρεί να συνδέσει την κατοχύρωση ελληνικών νησιών έναντι της αποβατικής στρατιάς του Αιγαίου με την κυριαρχία τους. Γι’ αυτό άλλωστε δεν πρέπει να υποτιμούμε τις επιστολές που η Αγκυρα καταθέτει στον ΟΗΕ, ειδικότερα τις δύο τελευταίες (Ιουλίου και Σεπτεμβρίου 2021), στις οποίες ξεδιπλώνει – χωρίς σοβαρά νομικά επιχειρήμα τα – τις θέσεις της, κλιμακώνοντας επικίνδυνα τις αμφισβητήσεις της σε βάρος μας. Μόνο που αντιθέτως απ’ ό,τι μπορεί να πιστεύαμε ή να εκτιμούσαμε στο παρελθόν, πως δηλαδή βάζει στο τραπέζι πολλά αιτήματα ώστε να ικανοποιήσει μέρος αυτών, τώρα όσα αναφέρει αποτελούν ξεκάθαρα αναπόσπαστο κομμάτι της αναθεωρητικής της ατζέντας, άρα θα επιμείνει.
Συνάμα, υπάρχει ακόμη σε ισχύ το casus belli, σε περίπτωση που η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ., όπως δύναται βάσει του Δικαίου της Θάλασσας, το οποίο η Τουρκία δεν αναγνωρίζει (και ας έχει κάνει χρήση αυτού στη Μαύρη Θάλασσα), ωστόσο έχει έτσι κι αλλιώς καταστεί εθιμικό δίκαιο. Μάλιστα, ενώ πριν από κάποια χρόνια η Αγκυρα δεν εξέφραζε αντιρρήσεις στην προοπτική επέκτασης στις ηπειρωτικές περιοχές, πλέον δηλώνει ότι ακόμα και σε αυτή την περίπτωση θα θεωρήσει την ενέργεια μη αποδεκτή. Ενώ από το 2019, με το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο δεν υπονομεύονται μόνο τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας σε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, αλλά και η δυνάμει κυριαρχία της, καθώς διεμβολίζεται από τη συμφωνία Αγκυρας – Τρίπολης μια περιοχή ανάμεσα στα 6 και τα 12 ν.μ. νοτίως της Κρήτης.
Προκειμένου λοιπόν η Τουρκία να εδραιώσει το αναθεωρητικό δόγμα της Γαλάζιας Πατρίδας, μόνο τον τελευταίο χρόνο, χρησιμοποίησε το «Ορούτς Ρέις» για σεισμικές έρευνες σε ανοριοθέτητη περιοχή, την οποία νοούμε ως δική μας υφαλοκρηπίδα, πέρασε εσωτερικό νόμο για έρευνα και διάσωση, που «κόβει» στη μέση το Αιγαίο, και ύστερα από μια περίοδο ησυχίας (αναγκαίας για να εξευμενιστούν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι) επανέρχεται με την εκδίωξη του «Nautical Geo» από περιοχές στις οποίες διεξήγαγε καθ’ όλα νόμιμες έρευνες για την πόντιση του αγωγού East Med. Περιττό να αναφερθούμε στις επιθετικές δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων, προεξάρχοντος του Ακάρ.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η Ελλάδα θωρακίζεται αμυντικά και διπλωματικά με τη συμφωνία με το Παρίσι, πρόκειται να ανανεώσει τη συμφωνία αμυντικής συνεργασίας με την Ουάσιγκτον (όσο μεγαλύτερη η διάρκεια τόσο πιο απτά πρέπει να είναι τα ανταλλάγματα) και έχει εμπεδώσει τους δεσμούς της με περιφερειακούς δρώντες. Ολα αυτά λειτουργούν αποτρεπτικά, καθώς στην περίπτωση της Γαλλίας πολλαπλασιάζεται το κόστος για την Τουρκία, σε περίπτωση που αποφασίσει να μπούμε σε πολεμικές περιπέτειες, στις δε άλλες δύο περιπτώσεις ξεπροβάλλει ένα νέο περιφερειακό υποσύστημα από το οποίο προσώρας απέχει η Αγκυρα. Εντούτοις, λόγω των ακροτήτων της γείτονος, απόρροια του άκρα του αναθεωρητισμού της, έχουμε εγκλωβιστεί σε μια κατάσταση μη λύσης. Διότι αυτή δεν θα προέλθει από τους εξοπλισμούς ή τις συμπράξεις αλλά από τον διάλογο. Η παγίδα που η Αθήνα πρέπει να αποφύγει είναι να συμβιβαστεί με την παρούσα κατάσταση, επαναπαυόμενη στις δάφνες μιας πολιτικής που αποδίδει καρπούς, αλλά και στην κλονισμένη εμπιστοσύνη μεγάλου μέρους του διεθνούς παράγοντα στον Ερντογάν, και να μην επιζητήσει, εξαντλώντας κιόλας τα περιθώρια, την επικράτηση ενός συγκεκριμένου πλαισίου διαπραγμάτευσης και χρονοδιαγράμματος, αξιοποιώντας καταλλήλως τους διάφορους μοχλούς πίεσης που της προσφέρει πλέον η διευρυμένη εργαλειοθήκη της. Η επιλογή του χρόνου για αυτή τη μεθόδευση πρέπει να γίνει με βάση τις διεθνείς και περιφερειακές τάσεις και ανακατατάξεις και όχι τους εσωτερικούς συσχετισμούς.
Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι αν. καθηγητής Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας και συγγραφέας του βιβλίου «Διεκδικητικός Πατριωτισμός. Ανατομία μιας συζήτησης που δεν έγινε ποτέ» (εκδ. Παπαδόπουλος)