Πανδημιολόγιον

Ο Θανάσης Δρίτσας* στο βιβλίο του ”Πανδημιολόγιον Homo Novus Epidemicus” με την ιδιότητα του γιατρού αλλά και σαν καλλιτέχνης, διατρέχει την περίοδο της μεγάλης έξαρσης της νόσου Covid-19. Σχολιάζει τη νέα πραγματικότητα και τις σοβαρές επιπτώσεις στην καθημερινότητα, στην εργασία, στην ψυχολογία μικρών και μεγάλων, στον έρωτα. Ένας νέος τρόπος ζωής και στην ουσία ένα νέο είδος ανθρώπου αναδύεται μέσα από αυτή τη δύσκολη συγκυρία, με κυρίαρχο το συναίσθημα του φόβου.

Διαχρονικό κομμάτι της ανθρώπινης ιστορίας οι πανδημίες. Κάθε φορά είναι σαν να ανοίγει «το κουτί της Πανδώρας» και να ξεπετάγονται από μέσα οι αρρώστιες! Στην περίπτωση του Covid-19, εκτός από τoν κομβικό ρόλο του ιατρικού επαγγέλματος χαρακτηριστική υπήρξε και η κυριαρχία των social media.

Στο νέο αυτό καθεστώς ψηφιακής εθελοδουλείας, ολοένα και περισσότερο βυθιζόμαστε στον ωκεανό του ιντερνέτ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Ως αποτέλεσμα, ο σημερινός άνθρωπος μοιάζει με «χρυσόψαρο στη γυάλα» αναφέρει ο συγγραφέας, χρησιμοποιώντας τα λόγια του πολιτικού επιστήμονα και οικονομολόγου Μπρυνό Πατινό. Έκδηλη είναι επίσης η ανησυχία του για την επιδείνωση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων και για τις επιπτώσεις του Covid-19 στην ψυχική υγεία των παιδιών, που ίσως δούμε να κορυφώνονται στην επόμενη δεκαετία.

Η σημερινή κοινωνία διακατέχεται από την «αποθέωση του αδηφάγου ατομικισμού, του παθολογικού καταναλωτισμού και της ευδαιμονιστικής αντίληψης των αγορών» συμπληρώνει. Μιλάμε για μια παρηκμασμένη και άρρωστη κοινωνία που έχει απωλέσει την έννοια του άλλου ως αντικειμένου ενδιαφέροντος και σεβασμού. Μια νέα μορφή εμφυλίου πολέμου, που βασίζεται στο διχαστικό δίπολο «εμβολιασμένος–ανεμβολίαστος», εμφανίζεται για να προστεθεί στις ήδη υπάρχουσες παθογένειες.

«Μεγάλο τεστ ανθρωπιάς οι πανδημίες..»

«Η πανδημία της νόσου COVID-19 φώτισε την αξία των γιατρών όχι μόνο ως πολύτιμων επαγγελματιών αλλά και ως δημοσίων λειτουργών του Ιπποκράτη που χρήζουν σεβασμού. Το μέλλον του ιατρικού επαγγέλματος θα καθοριστεί βέβαια μέσα από όλο και μεγαλύτερες προκλήσεις που επιβάλλει η νέα ψηφιακή εποχή. Αναγκαία πλέον προσόντα των μελλοντικών γιατρών θα πρέπει να γίνουν η εκπαίδευση στη σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία, η παράλληλη εκπαίδευση στη μοριακή βιολογία ή κάποια βασική επιστήμη και μια επιπλέον επαρκής κατάρτιση στις οικονομικές επιστήμες».

Η ιατρική εκτός από επιστήμη είναι και τέχνη

Το ιατρικό επάγγελμα έχει συχνά κατηγορηθεί για «απληστία, ασάφεια, αλαζονεία, άγνοια και ψυχρότητα». Είναι κάτι αντίστοιχο με τους «πολιτικούς πραγματιστές που ψάχνουν αδιάκοπα τις ιδανικές εξισώσεις μετατροπής της ομορφιάς σε χρήμα».

Όμως, η ανθρώπινη φύση αντιδρά σε τέτοιες συμπεριφορές αφού είναι φτειαγμένη να λαχταράει για περισσότερο συναίσθημα και πάθος. Η ψυχρή προσέγγιση των γιατρών συχνά ξεκινάει παραπέμποντας τους ασθενείς για απεικονιστικές μεθόδους ενώ λείπει η φυσική εξέταση ως πολύτιμο συμπλήρωμα στη διάγνωση.

Ενδεχομένως, ένα μεγάλο ποσοστό αντιεμβολιαστών θα μπορούσε να αλλάξει στάση και να υιοθετήσει τις προτάσεις της επιστήμης αν ο γιατρός, μέσα από το πλησίασμα και το διάλογο, του ενέπνεε εμπιστοσύνη. Χωρίς ουσιαστική επικοινωνία και φροντίδα από τον θεράποντα ο ασθενής δυσκολεύεται να πειστεί για οτιδήποτε. Ευτυχώς, ως προς τον εμβολιασμό, στη μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών, επικράτησε η κοινή λογική.

Ο “Homo Novus Epidemicus”

Ένας νέος ανθρωπότυπος, ο “Homo Novus Epidemicus”, αναδύεται μέσα από όλη αυτή την κατάσταση. Όπως η πανούκλα, από την οποία εμπνεύστηκε το έργο του ο Καμύ, αποδεκάτισε την μεσαιωνική Ευρώπη, έτσι και ο νέος αυτός σαρωτικός ιός ήρθε να ανατρέψει παγιωμένες πεποιθήσεις και να σπείρει φόβο.

Ο συγγραφέας εμφανίζεται ανήσυχος στην πιθανότητα τα Κινεζικά απολυταρχικά μοντέλα καταστολής να υιοθετηθούν στο μέλλον και στην Ευρώπη ως εργαλεία αποστέρησης δικαιωμάτων και εργασιακών κεκτημένων.

«Ηπειρώτικο Μοιρολόι»

Ο χώρος των καλλιτεχνών υπέστη πολύ μεγάλο χτύπημα κατά την πανδημία COVID-19. Ένα κεφάλαιο του βιβλίου με τίτλο «Ο πολιτισμός των ελεύθερων ονύχων» σχολιάζει, με τρόπο σκωπτικό, το άνοιγμα των νυχάδικων τη στιγμή που κέντρα τέχνης και πολιτισμού παρέμειναν κλειστά. Ο συγγραφέας φαίνεται ενοχλημένος και από το γεγονός ότι κάποιος «τηλεοπτικός λοιμωξιολόγος» χαρακτήρισε τα δεύτερα «ως μη χρήσιμα».

Μάλιστα στο σημείο αυτό παραπέμπει στο εξαιρετικό βιβλίο του Nuccio Ordine «Η χρησιμότητα των αχρήστων γνώσεων» για να ισχυροποιήσει την άποψή του περί του αντιθέτου. Εκφράζει δε φόβο για την περίπτωση που η μελλοντική ζωή δεν θα περιλαμβάνει δομικά χαρακτηριστικά με επίκεντρο τον πολιτισμό, και ίσως χαρακτηρίζεται από φτηνά καταναλωτικά μοντέλα και υλικά επιβίωσης.

Always Look on the Bright Side of Life

Ο ίδιος, στο δύσκολο και δυσοίωνο τοπίο που διαμορφώθηκε στη διάρκεια της πανδημίας, βρίσκει αποκούμπι στη μουσική και τη ζωγραφική. Μήπως λοιπόν η τέχνη αποτελεί ”βάλσαμο”;

Γιατί το «Ηπειρώτικο Μοιρολόι», ως μουσική έκφραση από τη μεριά του θρήνου, του νανουρίσματος και της παρηγοριάς είχε και έχει επουλωτική δύναμη; «Φτιάξε μας!» λένε οι χωρικοί στον κλαριντζή, δηλαδή γιάτρεψέ μας! Κάνε μας να νοιώσουμε καλά! Με αυτές τις παραπομπές στο βιβλίο του Κρίστοφερ Κινγκ ανοίγει το ενδιαφέρον κεφάλαιο με τις ιαματικές ιδιότητες της μουσικής που, με βάση επιστημονικά δεδομένα, σχετίζεται με την έκκριση της ορμόνης προλακτίνης (επουλωτικός θρήνος).

Στην ίδια περίοδο ο Θανάσης Δρίτσας σχεδιάζει με χρωματιστούς μαρκαδόρους απεικονίζοντας την αποδόμηση, την παραμόρφωση και την παράνοια που επικράτησε εξαιτίας του COVID-19.

Ζωγραφική και μουσική τον βοηθούν να διατηρήσει την αισιοδοξία του και να βλέπει τη θετική πλευρά της ζωής. Θέλει να πιστεύει ότι η πανδημία θα γίνει αφορμή για ένα «αξιακό reset ελπίζοντας στην αναζωογόνηση ανθρωπιστικών αξιών που βρίσκονται σε λαθροβίωση».

Τέλος, προσβλέπει στην αναβάθμιση του Νου, «του πνευματικού μας software» που χαρακτηρίζει τον “Homo Novus Epidemicus”.

Τα γεγονότα που ζούμε θα μπορούσαν να είναι βγαλμένα μέσα από ταινία με σενάριο βασισμένο στο προφητικό βιβλίο ″Η πανούκλα”, που ο Αλμπέρ Καμύ εμπνεύστηκε από την πανδημία του 1918. Μέσα από ένα φανταστικό ταξίδι στο παρελθόν ο Θανάσης Δρίτσας ‘επικοινωνεί’ με τον προ πολλού αποδημήσαντα Καμύ και τον ”ενημερώνει” για τη νέα αυτή ‘πανούκλα’ που ταρακουνάει τον πλανήτη σήμερα.

Παράλληλα του εκφράζει την ανησυχία του για την Ευρώπη χαρακτηρίζοντάς την «λογιστική ένωση χωρίς κοινή στρατιωτική, πολιτική, ή κοινωνική ενότητα». Η κρίση στην Ουκρανία, βρήκε απροετοίμαστη την Ευρώπη, και μάλλον επιβεβαιώνει αυτές τις ανησυχίες του συγγραφέα που παραμένει πιστός στα πρότυπά του. Είναι σαν να γυρίζει το χρόνο 60 χρόνια πίσω, όταν ο Αλμπέρ Καμύ διατύπωνε κάποιες ανησυχίες για το μέλλον της Ευρώπης ζωντανά τότε μπροστά στην Αθηναϊκή διανόηση.

* Ο Θανάσης Δρίτσας είναι Καρδιολόγος, Αναπληρωτής Διευθυντής, Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, Συνθέτης, Μέλος της Διεθνούς Εταιρείας Μουσικής στην Ιατρική (ISMM)