συνθέτης

Mikalojus Konstantinas Čiurlionis/Ο Λιθουανός συνθέτης, λογοτέχνης και ζωγράφος

Ελάχιστοι τον γνωρίζουμε ως συνθέτη, κάπως περισσότεροι ως ζωγράφο και σπάνια κάποιος να αναρωτηθεί αν είναι ο ίδιος ο συγγραφέας, ή είναι συνωνυμία. Επιπροσθέτως, σχεδόν κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να προφέρει το όνομα του. Το ίδιο λένε και οι Λιθουανοί για τα δικά μας επίθετα πάντως, ας μη θεωρούμε αυτονόητο το ότι εμάς μας προφέρουμε με ακρίβεια οι άλλοι λαοί.

Ο πρωταγωνιστής μας εδώ ακούγεται στα λιθουανικά περίπου έτσι: Μικαλούις Κωνσταντινς Σουρλιονις. Θα τον γράφω όμως με την επίσημη γραφή. Ο Mikalojus Konstantinas Čiurlionis γεννήθηκε το Σεπτέμβριο του 1875, πέθανε στα τέλη Μαρτίου του 1911. Πρόκειται για μια σημαντική προσωπικότητα της Λιθουανίας, συνθέτης, λογοτέχνης, ζωγράφος.

Ο ακριβής αριθμός μουσικών συνθέσεων του δεν είναι γνωστός – ένα σημαντικό μέρος των χειρογράφων του δεν επέζησε, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που χάθηκαν στη φωτιά κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αυτά που είναι διαθέσιμα για έρευνα και για πιθανή παρουσίαση σήμερα περιλαμβάνουν πολλές ολοκληρωμένες συνθέσεις, πολλά σκίτσα για επεξεργασία μιας σύνθεσης που όμως δεν ολοκληρώθηκε, πρόχειρα γραμμένα μουσικά κείμενα και κάποια ανεπεξέργαστα αποσπάσματα των μουσικών ιδεών του. Η συγκέντρωση και η δημοσίευση του μουσικού αρχείου χρειάστηκε περίπου εκατό χρόνια δουλειάς. Σήμερα, το αρχείο περιλαμβάνει 400 συνθέσεις, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων είναι έργα για πιάνο, αλλά και συμφωνική μουσική, μια υπέροχη καντάτα για χορωδία και ορχήστρα, ένα κουαρτέτο εγχόρδων, έργα για χορωδίες , πρωτότυπες συνθέσεις βασισμένες σε παραδοσιακά λιθουανικά τραγούδια.

Ο συνθέτης μπορούσε ήδη στα τρία του χρόνια να παίζει με το αυτί μουσική. Απέκτησε ικανότητα να διαβάζει άνετα μουσική στα επτά του. Τρία χρόνια μελέτησε μουσική σχολή του Πολωνού πρίγκιπα Michał Ogiński στο Plungė, όπου έμαθε να παίζει πολλά όργανα, με ποιοτική διαφορά στο παίξιμο του φλάουτου (1889 -1893). Υποστηριζόμενος από υποτροφία του πρίγκιπα Ogiński σπούδασε πιάνο και σύνθεση στο Ωδείο της Βαρσοβίας από το 1894 έως το 1899. Για την αποφοίτησή του έγραψε μια καντάτα για μικτή χορωδία και συμφωνική ορχήστρα με τίτλο De Profundis, με την καθοδήγηση του συνθέτη Zygmunt Noskowski. Αργότερα παρακολούθησε ετήσιο κύκλο σύνθεσης στο Ωδείο της Λειψίας (1901-1902). Ο Mikalojus Konstantinas Čiurlionis αντιλαμβανόταν ταυτόχρονα χρώματα και μουσική. Πολλοί από τους πίνακές του φέρουν ονόματα μουσικών κομματιών: σονάτες, φούγκες και πρελούδια. Αυτό το όχι σύνηθες φαινόμενο ονομάστηκε συν-αίσθηση και αποτέλεσε θέμα επιστημονικής μελέτης στα μέσα του εικοστού αιώνα.

Επέστρεψε στη Βαρσοβία το 1902 για να σπουδάσει σχέδιο στη Σχολή Καλών Τεχνών. Έμεινε εκεί έως το 1906 Ο κύριος δάσκαλός του στη Βαρσοβία ήταν ο συμβολιστής ζωγράφος Kazimierz Stabrowski, ιδρυτής των πρώτων στοών της Θεοσοφικής Εταιρείας στην Πολωνία. Αυτός ενέπνευσε στον νεαρό ζωγράφο-μουσικό το ενδιαφέρον για τη Θεοσοφία. Μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1905, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη χαλάρωση των πολιτιστικών περιορισμών στις μειονότητες της Αυτοκρατορίας, ο Mikalojus Konstantinas Čiurlionis άρχισε να δηλώνει Λιθουανός.

Τα εικαστικά έργα του γενικώς άσκησαν επιρροή στη λιθουανική κουλτούρα. Συνέβαλε δημιουργικά στην δημιουργία ρεύματος υπέρ του συμβολισμού και της αρ νουβό και ήταν αντιπροσωπευτικός εκπρόσωπος του κινήματος fin de siècle. Θεωρήθηκε πρωτοπόρος της αφηρημένης τέχνης στην Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια της σύντομης ζωής του, εκτός των εκατοντάδων μουσικών συνθέσεων, δημιούργησε περίπου 300 πίνακες ζωγραφικής και συνέγραψε πολλά λογοτεχνικά κείμενα και ποιήματα. Η πλειοψηφία των πινάκων του φυλάσσονται στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης M. K. Čiurlionis στο Kaunas της Λιθουανίας.

Ο Čiurlionis γεννήθηκε σε μια μικρή πόλη στη νοτιοανατολική Λιθουανία που εκείνη την εποχή ανήκε στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Ο πατέρας του ήταν οργανοπαίκτης στην πόλη και καταγόταν από οικογένεια Λουθηρανών βαυαρικής καταγωγής. Όπως πολλοί μορφωμένοι Λιθουανοί της εποχής, η οικογένεια του μιλούσε πολωνικά. Άρχισε να μαθαίνει λιθουανικά το 1907, τότε που γνώρισε την αρραβωνιαστικιά του Sofija Kymantaitė (1886–1958), κριτικό τέχνης. Την παραμονή των Χριστουγέννων το 1909, αν και η ζωή του ήταν ενδιαφέρουσα και πολύ δημιουργική, έπεσε σε βαθιά κατάθλιψη. Στις αρχές του 1910 νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρικό νοσοκομείο και αυτό τον βοήθησε στην αποκατάσταση της ψυχικής του υγείας. Πέθανε όμως από πνευμονία το 1911 σε ηλικία 35 ετών. Ετάφη στο νεκροταφείο Ράσος στο Βίλνιους. Δυστυχώς, δεν πρόλαβε να δει την κόρη του Danutė να γεννιέται(1911–1995).

Το όμορφο σπίτι στο Βίλνιους όπου ζούσε ο Mikalojus Konstantinas Čiurlionis φιλοξενεί τώρα το μουσείο M. K. Čiurlionis. Πραγματικά είναι πολύ ενδιαφέρον και αποτελεί σημείο αναφοράς στην πανέμορφη πόλη. Η Εθνική Σχολή Τέχνης του Βίλνιους πήρε το όνομά του το 1965.

Η ζωή και η δημιουργική εργασία του Čiurlionis ήταν το θέμα της ταινίας Letters to Sofija του 2012, σε σκηνοθεσία Robert Mullan.

https://www.youtube.com/watch?v=-cvvsFb86Bs