Τι θα συμβεί αν η Αμερική αθετήσει το χρέος της;
Το Κογκρέσο θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα στην πρώτη κρατική χρεοκοπία στη σύγχρονη ιστορία.
Το αμερικανικό σύνταγμα αναθέτει τη νομοθετική εξουσία στο Κογκρέσο. Τις επόμενες ημέρες το πολιτικό σώμα μπορεί να προσδώσει στον εαυτό του μια μεταφυσική δύναμη: να μετατρέψει το εντελώς αδιανόητο σε σκληρή πραγματικότητα. Αποτυγχάνοντας να αυξήσει εγκαίρως το ανώτατο όριο χρέους της Αμερικής, το Κογκρέσο θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα στην πρώτη κρατική χρεοκοπία στη σύγχρονη ιστορία. Κατάρρευση των χρηματιστηρίων, εκτίναξη της ανεργίας, πανικός σε όλη την παγκόσμια οικονομία – όλα είναι μέσα στο πεδίο του πιθανού.
Ο δρόμος προς τη χρεοκοπία είναι σαφής. Η Αμερική έχει περίπου μέχρι την 1η Ιουνίου για να αυξήσει το όριο του χρέους της -ένα πολιτικά καθορισμένο ανώτατο όριο για τον συνολικό ακαθάριστο ομοσπονδιακό δανεισμό, που σήμερα ανέρχεται στα $31,4 τρισ. αλλιώς θα ξεμείνει από μετρητά για να καλύψει όλες τις υποχρεώσεις της, από την πληρωμή των στρατιωτικών μισθών μέχρι την αποστολή επιταγών στους συνταξιούχους και την πληρωμή τόκων για τα ομόλογα.
Η χώρα έχει βρεθεί αντιμέτωπη με τέτοιες προθεσμίες στο παρελθόν, γεγονός που νανουρίζει τους παρατηρητές με την πεποίθηση ότι θα αυξήσει, για άλλη μια φορά, το όριο του χρέους της την τελευταία στιγμή. Αλλά οι πολιτικοί της είναι πιο δύστροποι από ό,τι κατά τη διάρκεια προηγούμενων αντιπαραθέσεων. Ο Κέβιν ΜακΚάρθι, ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, πιέζει για δραστικές περικοπές δαπανών, όπως είναι υποχρεωμένος να κάνει για να κρατήσει ενωμένη τη στενή, εριστική πλειοψηφία του.
Ο Τζο Μπάιντεν, από την πλευρά του, μπορεί να χάσει την υποστήριξη των προοδευτικών Δημοκρατικών αν θεωρηθεί ότι συνθηκολόγησε με τις απαιτήσεις των Ρεπουμπλικανών.
Το υπουργείο Οικονομικών, σε συνεργασία με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, έχει ένα σχέδιο εφεδρείας αν το Κογκρέσο δεν αυξήσει το όριο του χρέους. Γνωστό ως “ιεράρχηση πληρωμών”, αυτό θα απέτρεπε τη χρεοκοπία με την πληρωμή τόκων για τα ομόλογα και την ακόμη μεγαλύτερη περικοπή από άλλες υποχρεώσεις. Ωστόσο, η τοποθέτηση των ομολογιούχων πάνω από τους συνταξιούχους και τους στρατιώτες θα ήταν δυσάρεστη και μπορεί να αποδειχθεί μη βιώσιμη.
Η χρεοκοπία θα μπορούσε να έχει δύο εκδοχές: μια σύντομη κρίση ή μια μεγαλύτερη κρίση. Αν και οι συνέπειες και των δύο θα ήταν ολέθριες, η τελευταία θα ήταν πολύ χειρότερη. Όπως και να έχει, η Fed θα είχε να διαδραματίσει έναν κρίσιμο ρόλο στον περιορισμό των επιπτώσεων- αυτός ο κρίσιμος ρόλος θα ήταν, ωστόσο, αυτός του περιορισμού των ζημιών. Κάθε αγορά και οικονομία σε όλο τον κόσμο θα αισθανόταν τον πόνο, ανεξάρτητα από τις ενέργειες της κεντρικής τράπεζας.
Η Αμερική φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αγορά κρατικού χρέους στον κόσμο: με ομόλογα ύψους 25 τρισ. δολαρίων σε δημόσια χέρια, αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου συνόλου. Τα κρατικά ομόλογα θεωρούνται ως το απόλυτο περιουσιακό στοιχείο χωρίς κίνδυνο -προσφέροντας εγγυημένη απόδοση για τους διαχειριστές εταιρικών ταμείων, τις κυβερνήσεις αλλού και τους μεγάλους και μικρούς επενδυτές- και ως βάση για την τιμολόγηση άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων. Αποτελούν το θεμέλιο των καθημερινών ταμειακών ροών.
Εξ ορισμού, μια χρεοκοπία θα ήταν αρχικά μια βραχυπρόθεσμη διαταραχή. Ένας αξιωματούχος της Fed λέει ότι θα έμοιαζε με κρίση ρευστότητας. Ας υποθέσουμε ότι η κυβέρνηση αθετεί τα γραμμάτια και τα ομόλογα που λήγουν μετά την “x-ημερομηνία” κατά την οποία ξεμένει από μετρητά (αυτή εκτιμάται από το Υπουργείο Οικονομικών ότι είναι η 1η Ιουνίου, αν όχι ίσως και λίγο αργότερα, ανάλογα με τα φορολογικά έσοδα). Η ζήτηση μπορεί ακόμη να παραμείνει σταθερή για χρέος με μεταγενέστερες λήξεις με την υπόθεση ότι το Κογκρέσο θα συνέλθει σύντομα. Μια προεπισκόπηση της απόκλισης μπορεί ήδη να γίνει αντιληπτή. Τα έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου που λήγουν τον Ιούνιο έχουν επί του παρόντος ετήσιες αποδόσεις περίπου 5,5%- εκείνα του Αυγούστου είναι πιο κοντά στο 5%. Αυτή η διαφορά μπορεί να διευρυνθεί κατακόρυφα σε περίπτωση χρεοκοπίας.
Στην πραγματικότητα, η Fed θα αντικαθιστούσε το απομειωμένο χρέος με καλό χρέος, με την παραδοχή ότι η κυβέρνηση θα πλήρωνε τα χρεόγραφα που έχουν αθετηθεί, απλώς με κάποια καθυστέρηση. Αν και ο Τζερόμ Πάουελ, πρόεδρος της Fed, χαρακτήρισε τέτοια βήματα “απεχθή” το 2013, δήλωσε επίσης ότι θα τα αποδεχόταν “υπό ορισμένες συνθήκες”. Η Fed είναι επιφυλακτική τόσο στο να εισέλθει στο επίκεντρο μιας πολιτικής διαμάχης όσο και στο να λάβει μέτρα που φαίνεται να σπάνε το τείχος μεταξύ δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, αλλά η επιθυμία της να αποτρέψει το χρηματοπιστωτικό χάος θα υπερισχύσει σχεδόν σίγουρα αυτών των ανησυχιών.
Η αντίδραση της Fed θα δημιουργούσε, ωστόσο, ένα παράδοξο. Στο βαθμό που οι ενέργειες της κεντρικής τράπεζας θα πετύχαιναν τη σταθεροποίηση των αγορών, θα μείωναν την ανάγκη των πολιτικών να συμβιβαστούν. Επιπλέον, η λειτουργία ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος που βασίζεται, εν μέρει, σε χρεοκοπημένους τίτλους θα δημιουργούσε προκλήσεις.
Όπως και να εξελιχθεί αυτό, η Αμερική θα βρισκόταν ήδη στη δίνη μιας ακραίας δημοσιονομικής λιτότητας. Η κυβέρνηση δεν θα ήταν σε θέση να δανειστεί περισσότερα χρήματα, πράγμα που σημαίνει ότι θα έπρεπε να μειώσει τις δαπάνες κατά το χάσμα μεταξύ των τρεχόντων φορολογικών εσόδων και των δαπανών -μια μείωση εν μία νυκτί κατά περίπου 25%, σύμφωνα με τους αναλυτές του Ινστιτούτου Brookings, μιας δεξαμενής σκέψης.
Μια χιονοστιβάδα υποβαθμίσεων της πιστοληπτικής ικανότητας θα πρόσθετε σε αυτά τα προβλήματα. Το 2011, κατά τη διάρκεια μιας προηγούμενης αντιπαράθεσης για το ανώτατο όριο του χρέους, ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s υποβάθμισε την Αμερική κατά μια βαθμίδα κάτω από την κορυφαία αξιολόγηση ααα. Μετά από μια χρεοκοπία, οι οίκοι αξιολόγησης θα δέχονταν τεράστια πίεση να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια δυσάρεστη αλυσιδωτή αντίδραση. Θεσμοί που υποστηρίζονται από την αμερικανική κυβέρνηση, όπως η Fannie Mae, μια κρίσιμη πηγή χρηματοδότησης ενυπόθηκων δανείων, θα υποβαθμίζονταν επίσης, γεγονός που θα μεταφραζόταν σε υψηλότερα επιτόκια ενυπόθηκων δανείων και θα υποβάθμιζε τον τόσο σημαντικό τομέα των ακινήτων. Οι αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων θα εκτοξευθούν, καθώς οι επενδυτές θα αναζητήσουν μετρητά. Οι τράπεζες θα μείωναν τον δανεισμό τους. Ο πανικός θα εξαπλωνόταν.
Κανονικά, τα νομίσματα των χωρών που δεν πληρώνουν, υποφέρουν πολύ. Στην περίπτωση μιας αμερικανικής ρήξης, οι επενδυτές θα μπορούσαν αρχικά να συρρεύσουν στο δολάριο, θεωρώντας το ως καταφύγιο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, όπως συμβαίνει συνήθως. Στο εσωτερικό της Αμερικής, οι άνθρωποι μπορεί να στραφούν σε καταθέσεις σε τράπεζες που είναι πολύ μεγάλες για να χρεοκοπήσουν, πιστεύοντας ότι η Fed θα τις στηρίξει ό,τι κι αν συμβεί. Αλλά οποιαδήποτε σημάδια ανθεκτικότητας θα είχαν μια πανίσχυρη προειδοποίηση: η Αμερική θα είχε παραβιάσει την εμπιστοσύνη που ο κόσμος έχει από καιρό δείξει σε αυτήν. Τα ερωτήματα σχετικά με τις εναλλακτικές λύσεις για το δολάριο και το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα θα γίνονταν επιτακτικά. Η πίστη, όταν καταστραφεί, δεν μπορεί εύκολα να αποκατασταθεί.
Με πληροφορίες από τον ΕCONOMIST
