Παντελής Ψαρράς /Ten years after
Εγκαίνια έκθεσης: Πέμπτη 2 Νοεμβρίου, 17:30-22:30
Διάρκεια έκθεσης: 2 έως 25 Νοεμβρίου 2023
Η αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος παρουσιάζει την ατομική έκθεση του Παντελή Ψαρρά με τίτλο “Ten years after”, σε επιμέλεια του Ιστορικού Τέχνης Μάνου Στεφανίδη. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την Πέμπτη 2 Νοεμβρίου 17:30-22:30, και η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 25 Νοεμβρίου 2023.
Ο Παντελής Ψαρράς επιστρέφει στα εικαστικά δρώμενα περίπου 10 χρόνια μετά την τελευταία του έκθεση, όπως προδίδει και ο τίτλος της έκθεσης. Όντας φανερά επηρεασμένος από τα όσα δυστοπικά συμβαίνουν γύρω μας τα τελευταία χρόνια που δουλεύει τα έργα της παρούσας έκθεσης, μας παρουσιάζει με έναν μοναδικό τρόπο πως ο σύγχρονος άνθρωπος αισθάνεται παγιδευμένος μέσα στη ζοφερή πολλές φορές πραγματικότητα. Ο Ιστορικός Τέχνης Μάνος Στεφανίδης το αναφέρει πολύ εύστοχα μεταξύ άλλων στο κείμενο του για την έκθεση: «Στην τόσο ενδιαφέρουσα έκθεση του Τεχνοχώρου ο Ψαρράς παρουσιάζει έργα των τελευταίων χρόνων τα οποία κυρίως σφραγίζονται από την εμπειρία της οικονομικής κρίσης αφενός και της πανδημίας με το συνακόλουθο του εγκλεισμού, αφετέρου. Ισοπεδωμένοι και εγκλωβισμένοι άνθρωποι που ασφυκτιούν χωρίς διέξοδο, σαν να έχουν τυλιχθεί σ’ ένα τρομαχτικό σελοφάν, είτε πιεσμένοι από την οικονομική ένδεια, είτε τρομοκρατημένοι από το σκιάχτρο ενός θανάτου που βρίσκεται παντού. Άνθρωποι πακεταρισμένοι σαν έτοιμοι προς άμεση κατανάλωση!» Ενώ συνεχίζει λέγοντας ότι «ένα τέτοιο θέμα τόσο αβανταδόρικο χρειάζεται εξαιρετικά κομψή, διακριτική διαχείριση» κάτι το οποίο ο καλλιτέχνης επιτυγχάνει στο μέγιστο μέσα από τη λιτότητα που χαρακτηρίζει τη δουλειά του.
Σύντομο βιογραφικό:
O Παντελής Ψαρράς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Από το 1971-1980 μαθήτευσε κοντά στον Γιώργο Βακιρτζή ζωγραφική και γιγαντοαφίσα. Το 1973 ξεκίνησε τις σπουδές του στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (ΑΣΚΤ), αρχικά στο εργαστήριο του Γ. Μαυροϊδή και στη συνέχεια στου Δ. Κοκκινίδη. Έχει ατομικές εκθέσεις στο ενεργητικό του σε ιστορικές γκαλερί της Αθήνας όπως ο Κρεωνίδης, η Ώρα αλλά και μεταγενέστερα στο Ίδρυμα Κακογιάννης. Από το 1981 έως σήμερα έχει συμμετοχές σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ακόμη έχει φιλοτεχνήσει τοιχογραφίες σε διάφορα ξενοδοχεία στην Αθήνα, την Κρήτη και τη Μυτιλήνη. Παράλληλα με τη καλλιτεχνική του πορεία από το 1982 έως το 2012 εργάστηκε σε μεγάλες διαφημιστικές εταιρείες σαν διευθυντής δημιουργικού και έχει αποσπάσει διακρίσεις και βραβεύσεις από το Ελληνικό φεστιβάλ διαφήμισης, το Φεστιβάλ των Καννών και το Φεστιβάλ της Νέας Υόρκης. Έργα του υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα, τη Γερμανία και την Αγγλία.
Τα τελευταία χρόνια ζει και εργάζεται στο Πικέρμι.
Παντελής Ψαρράς, Σελοφάν*
Η ικανότητα να χρησιμοποιώ σωστά τα μέσα μου λιγοστεύει όσο αυξάνεται ο αριθμός τους.
Ρομπέρ Μπρεσόν
Να επιστρέψουμε στο κάλλος. Να χωρέσει μέσα μας η ομορφιά του κόσμου. Και μάλιστα όχι η προφανής αλλά η άδηλη. Να γυρίσουμε αφεύκτως στην ομορφιά που τόσο εύκολα χάσαμε, που τόσο κυνικά ξεπουλήσαμε, εξορίσαμε από τις ζωές μας. Και μάλιστα στη δύσκολη, την απαιτητική, την όχι αγοραία ομορφιά. Αν οφείλει να υπάρχει ένας και μόνο αδιαπραγμάτευτος στόχος σε μια τόσο «αναίσθητη» εποχή σαν τη δική μας, ας είναι αυτός: Η αναγωγή της αισθητικής σε ηθικό αξίωμα. Το κάλλος και η μεταφυσική του σε πολιτική στάση. Η επιστροφή στην ομορφιά με κάθε τίμημα. Μήπως και σωθεί ο παραπαίων κόσμος.
Σκέφτομαι πως, κατά κανόνα, εμείς οι κριτικοί και ιστορικοί τέχνης ψάχνουμε το καινούργιο στο μέλλον, στους πρωτοεμφανιζόμενους καλλιτέχνες και αυτό ακούγεται πολύ λογικό. Ιδίως επικοινωνιακά. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν το ξάφνιασμα μου όταν βρήκα κάτι που αγνοούσα και όταν εντόπισα το νέο ψάχνοντας στο παρελθόν. Κάτι που αποτέλεσε ιδιαίτερη χαρά αλλά και μεγάλο μάθημα για μένα. Επειδή η χωρίς μέτρο «μελλοντολαγνεία» και η με κάθε τρόπο «νεολατρεία» αποτελούν έναν εύκολο όσο και πονηρό τρόπο ώστε μία ολόκληρη κοινωνία να αποσείσει τις ευθύνες της τόσο προς τους νέους όσο και ως προς το μέλλον τους.
Βρήκα, λοιπόν, το καινούργιο στο παρελθόν μελετώντας την περίπτωση του συνομήλικου μου ζωγράφου Παντελή Ψαρρά. Τί έκπληξη! Με τον Ψαρρά έχουμε συνυπάρξει στο μικρό καλλιτεχνικό milieu της Αθήνας επί σχεδόν 40 χρόνια, έχουμε συχνά διασταυρωθεί αλλά ποτέ δεν είχα την ευκαιρία να μελετήσω βαθύτερα το έργο του ή να τον γνωρίσω προσωπικά. Και αυτό γιατί ο Παντελής Ψαρράς έχει επιλέξει να ζει απομονωμένος, μακριά από δημόσιες σχέσεις ή ανούσιες επαφές και να πραγματοποιεί επιλεκτικές εμφανίσεις αραιά και που. Και εδώ αναφέρομαι στην ατομική του έκθεση στην γκαλερί «Κρεωνίδης», τη δεκαετία του ’90, την πολύ πρόσφατη παρουσία του με τα πορτραίτα των προσφύγων στο Ίδρυμα Κακογιάννης και μερικές ακόμα που μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Παρά όμως τις μετρημένες δημόσιες εμφανίσεις του ο ίδιος δουλεύει φανατικά όσο και σιωπηλά εδώ και μισό αιώνα δημιουργώντας διάφορους, θεματικούς κύκλους ώστε να εντάξει τον εικαστικό του προβληματισμό. Το λέω εξαρχής για να μην δημιουργηθούν παρανοήσεις ή παρεξηγήσεις:
Ο ζωγράφος αυτός συμπορεύεται, ήδη από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης και τα νεανικά έργα του, με τους κορυφαίους του ελληνικού εξπρεσιονισμού όπως είναι ο Μάκης Θεοφυλακτόπουλος, ο Σταύρος Ιωάννου, ο Λάκης Πατρασκίδης, ο Μηνάς, ο Μανώλης Πολυμέρης, ο Κυριάκος Μορταράκος, ο Γιάννης Τζερμιάς, ο Γιάννης Αδαμάκος, ή ο Πέτρος Κουφοβασίλης. Χρησιμοποιώ αυτά τα ονόματα για να δώσω ένα περίγραμμα αισθητικών μορφών που, παρά τις πολύ μεγάλες διαφορές τους, παραμένει κοινό από τα πρώτα ως τα τελευταία έργα αυτών των δημιουργών. Μία κοινή στάση απέναντι στο τέλμα που συχνά λαμπυρίζει παραπλανητικά όσο και ξεδιάντροπα. Δηλαδή στην αποτύπωση με εικαστικά μέσα του κοινωνικού χώρου και στην εμμονή στην ανθρώπινη φιγούρα ως υπαρξιακού δράματος και σωματοποιημένης ιστορίας. Πρόκειται για τη ζωγραφική εκείνη που χρησιμοποιώντας όλη την δυναμική αλλά και τη λαμπρότητα της γλώσσας της δεν εξαντλείται σε διακοσμητικά αποτελέσματα ή πυροτεχνηματικά εφέ.
Από την άλλη πλευρά, ο Παντελής Ψαρράς έχοντας από νωρίς κατακτήσει ένα προσωπικό ύφος διακρίνεται σταθερά για την εξαιρετική σχεδιαστική του ευχέρεια και την παρεπόμενη ικανότητα να ισορροπεί ανάμεσα στην άμεση, ρεαλιστική απεικόνιση – π.χ. τα close up πορτρέτα του – και την σχεδόν «αφηρημένη» οργάνωση της εικόνας όπως π.χ στα τοπία – φιγούρες, ή οι νεκρές φύσεις του με τα πλαστικοποιημένα τρόφιμα. Αυτή η σχεδιαστική ευκαιρία τον βοηθάει να παράγει επίσης μία καρικατουρίστικη ζωγραφική άλλοτε σχολιάζοντας χιουμοριστικά κι άλλοτε οικτίροντας την ανθρώπινη συνθήκη. Τη φθορά των σωμάτων όχι μόνο μέσα από το ισοπεδωτικό πέρασμα του χρόνου αλλά κυρίως από τα ένδον πάθη και τις αδυναμίες τους. Την, συμβολική, ανημπόρια τους μπροστά στην ομορφιά. Στην τόσο ενδιαφέρουσα έκθεση του «Τεχνοχώρου» ο Ψαρράς παρουσιάζει έργα των τελευταίων χρόνων τα οποία κυρίως σφραγίζονται από την εμπειρία της οικονομικής κρίσης αφενός και της πανδημίας με το συνακόλουθο του εγκλεισμού, αφετέρου. Ισοπεδωμένοι και εγκλωβισμένοι άνθρωποι που ασφυκτιούν χωρίς διέξοδο, σαν να έχουν τυλιχθεί σ’ ένα τρομαχτικό σελοφάν, είτε πιεσμένοι από την οικονομική ένδεια, είτε τρομοκρατημένοι από το σκιάχτρο ενός θανάτου που βρίσκεται παντού. Άνθρωποι πακεταρισμένοι σαν έτοιμοι προς άμεση κατανάλωση! Ένα τέτοιο θέμα τόσο αβανταδόρικο χρειάζεται εξαιρετικά κομψή, διακριτική διαχείριση.
Θυμάμαι σε μιαν άλλη εποχή, τη δεκαετία του ’80 πως ο ζωγράφος Μηνάς Σεμερτζιάν χρησιμοποίησε το ίδιο θέμα των ανθρώπων που τυλίγονται σε ένα διάφανο περιτύλιγμα για να προστατευτούν (;) στην αίθουσα Τέχνης Αθηνών. Νομίζω πως εν προκειμένω η λιτότητα των μέσων είναι βασικό όπλο ώστε να επιτευχθεί η υποβολή των συνθέσεων του Ψαρρά, ή όπως θα έλεγε πάλι ο σκηνοθέτης της εφηβείας μας Μπρεσόν «Όταν ένα βιολί είναι αρκετό δεν χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν δύο». Σοφό. Οικονομία των μέσων, μεγιστοποίηση του μηνύματος. Κυρίως γιατί πίσω από την υπερβολή της αισθητικοποίησης, τόσο της μόδας σήμερα, δηλαδή η εύκολη, η επιβεβλημένη συγκίνηση, ελλοχεύει το κιτς και η, τεράστια, πολιτική του επίπτωση. Κάτι που σκόπιμα κάνουν πως αγνοούν οι πολιτικοί και που, με εγκληματική αφέλεια, μοιάζει να μην αντιλαμβάνονται κι οι καλλιτέχνες.
* Πλαστική μεμβράνη που συντηρεί ή απομονώνει συνήθως εδώδιμα προϊόντα
14/9/2023
Μάνος Στεφανίδης
Χορηγοί επικοινωνίας είναι οι Art22, www.artpointview.gr Axia news.
Εγκαίνια έκθεσης: Πέμπτη 2 Νοεμβρίου 17:30-22:30
Ημέρες και ώρες λειτουργίας:
Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 11:00 – 14:30 & 17:30 – 20:30
Τετάρτη 11:00-17:00, Σάββατο 11:00-16:00
Κυριακή, Δευτέρα κλειστά
Αίθουσα τέχνης Τεχνοχώρος
Λεμπέση 12, Αθήνα | metro Ακρόπολη
Τηλέφωνο 211 182 38 18
www.technohoros.org | info@technohoros.org