Γιόζεφ Ροτ: «Ο θρίαμβος της ομορφιάς»

Γράφει η Γεωργία Χάρδα // *fractalart.gr

Γιόζεφ Ροτ: «Ο θρίαμβος της ομορφιάς», Εκδόσεις Άγρα, Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου-Άγγελος Αγγελίδης

Η νουβέλα «Ο θρίαμβος της ομορφιάς» θεωρείται από τα ωραιότερα έργα του Γιόζεφ Ροτ. Πρόκειται για μια ιστορία με θέμα τον έρωτα και την απιστία. Από τη μια η δύναμη της επιθυμίας και από την άλλη οι καταστροφικές ιδιότητες της. Ο συγγραφέας με χιούμορ και αρκετές φορές κυνισμό αφηγείται τη ζωή μιας νεαρής παντρεμένης γυναίκας που πηγαίνει σε μια λουτρόπολη για να ξεπεράσει μια ψυχική και σωματική ασθένεια. Κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας είναι ο δρ Σκόβρονεκ. Ο σύζυγός της είναι φίλος του και θα του ζητήσει να τη φροντίσει για να γίνει καλά. Όμως στα λουτρά είναι κοινό μυστικό ότι καταλήγουν άντρες διψασμένοι για έρωτα.

Εκτιμώ πολύ τον παλιό μου φίλο δρα Σκόβρονεκ· εκτιμώ την κατανόηση και την οξυδέρκειά του, τις γνώσεις του πάνω στην ανθρώπινη φύση. Εικοσιπέντε και παραπάνω χρόνια είναι γιατρός σε μια φημισμένη λουτρόπολη όπου συχνάζουν κυρίως γυναίκες: Τα Ιαματικά νερά της κάνουν, λένε, θαύματα στις παθήσεις της μήτρας, στη στειρότητα και στην υστερία. Έτσι ισχυρίζεται, τουλάχιστον, ο φίλος μου ο δρ Σκόβρονεκ. Και μετά εκφράζεται με την ίδια βεβαιότητα για την εξίσου θαυματουργή, αν και πιο εξηγήσιμη, επίδραση που ένας σημαντικός αριθμός από νέους, γερούς και διψασμένους για έρωτα άνδρες ασκούν στις ασθενείς του, στις γυναίκες που γυρεύοντας γιατρειά και παρηγοριά συρρέουν κάθε χρόνο στη λουτρόπολη. Ακριβείς σαν κάποια αποδημητικά πουλιά, έρχονται «με το άνοιγμα της σαιζόν» οι νεαροί στην πόλη, έτοιμοι να παραβγούν σε θεραπευτική δύναμη με τα διάσημα ιαματικά νερά της. Επί ένα τέταρτο του αιώνα, πάντως, ο φίλος μου δρ Σκόβρονεκ είχε κάθε ευκαιρία να μελετήσει τις γυναικείες σωματικές και ψυχικές ασθένειες. (σελ.13)

Ο δρ Σκόβρονεκ εξιστορεί όλες τις λεπτομέρειες από τη ζωή του φίλου του. Πρόκειται για έναν νέο γοητευτικό άντρα που ερωτεύτηκε μια όμορφη γυναίκα από καλή οικογένεια. Εκείνη αγαπούσε τον Βάγκνερ εκείνος τον απεχθανόταν. Ο γιατρός από τις μουσικές τους προτιμήσεις αντιλήφθηκε ότι ο γάμος τους είναι καταδικασμένος. Τα πράγματα παίρνουν άλλη τροπή όταν οι επαγγελματικές υποχρεώσεις του συζύγου τον αναγκάζουν να μετακομίσει στο Βελιγράδι.

Η γυναίκα του μπορούσε να μείνει στο Λονδίνο ως τον Απρίλιο, να έρθει εν συνεχεία σ’ εμένα και να μείνει στη φροντίδα μου σε όλη τη διάρκεια της σαιζόν και να τον συναντήσει στο Βελιγράδι στον Αύγουστο. Η καινούργια μου δουλειά ήταν η δική του σωτηρία, όχι η δική μου. Ο κακομοίρης! Ιδέα δεν είχε για την επίδραση που έχουν οι λουτροπόλεις σε κάποιες νεαρές κυρίες. Αργότερα θα το μάθαινε. (σελ. 34)

Η νεαρή γυναίκα ετοιμάζεται να πάει στη λουτρόπολη για να συναντήσει τον γιατρό και να αφεθεί στα ευεργετικά ιαματικά λουτρά. Ο επόμενος προορισμό της θα ήταν το Βελιγράδι, εκεί όπου θα αντάμωνε με τον σύζυγό της που εργαζόταν ως διπλωμάτης. Αλλά όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο αφηγητής δεν υπάρχουν γυναίκες ικανές να τηρήσουν σταθερά και απαρέγκλιτα μια συμφωνία και αυτό οφείλεται στην ιδιοσυγκρασία τους. Για τον λόγο αυτό η Γκουέντολιν αρρώστησε μια μέρα πριν αναχωρήσει ο σύζυγός της. Αφού έμεινε λίγες μέρες κοντά της για να τη φροντίσει στη συνέχεια αναχωρεί για να αναλάβει τα νέα του καθήκοντα. Εκείνη πηγαίνει στη λουτρόπολη. Εκεί θα διασκεδάσει, θα γνωρίσει άντρες πολλούς, κι όταν ο σύζυγος της επιστρέψει θα καταλάβει πόσο φρούδες είναι οι ερωτικές υποσχέσεις.

Μια φορά με επισκέφθηκε πολύ ασυνήθιστη ώρα.[..]Ακούμπησε τον χαρτοφύλακα του στο γραφείο μου, στάθηκε μπρος μου και είπε: Πείτε μου την αλήθεια, εσείς ξέρετε: Ήταν πιστή η γυναίκα μου; -Με απάτησε; Πολλές φορές; Με ποιον; Δύσκολη κατάσταση.[..]Ακόμη και σήμερα εξακολουθώ να είμαι αντιμέτωπος με το ίδιο δίλημμα: Τι είναι πιο σημαντικό, να προαστατεύσεις τη γυναίκα ή να πεις στον φίλο σου την αλήθεια; (σελ. 52)

Ο Ροτ μας υπενθυμίζει, χρησιμοποιώντας εναλλάξ συναίσθημα και ειρωνεία, ότι τα πάντα είναι σχετικά όπως και στη συγκεκριμένη περίπτωση η ευτυχία. Επίσης τονίζει πως οι σχέσεις οι οποίες δεν βασίζονται στην αγάπη αλλά στην επιθυμία για ισχύ και επικράτηση αποτυγχάνουν, κάνουν τους ανθρώπους δυστυχισμένους. Η μάχη μεταξύ εγωισμού κι έρωτα είναι ανελέητη, αδυσώπητη. Ο νεαρός διπλωμάτης θα πεθάνει από θλίψη. Η γυναίκα του θα ξεπεράσει ως δια μαγείας όλα τα προβλήματα της και θα προχωρήσει. Η νουβέλα είναι ένας θρίαμβος του έρωτα που όταν δεν βασίζεται στην αγάπη αλλά στην εκμετάλλευση γίνεται καταστροφικός. Ο συγγραφέας παρουσιάζει το «αδύναμο φύλο» με δυνάμεις που ποτέ οι άντρες δεν θα μπορέσουν να τα βγάλουν πέρα υπενθυμίζοντας μας ότι τελικά η εσωτερική ομορφιά μετράει.

Στη συγκεκριμένη έκδοση συμπεριλαμβάνεται και «Η προτομή του αυτοκράτορα», μια ιστορία για τη μεταπολεμική απώλεια της πατρίδας και του κόσμου της. Μαζί με τον «Σταθμάρχη Φαλλμεράυερ», γράφτηκαν στην παραγωγικότατη περίοδο του Ροτ του 1934-1935. Οι τρεις νουβέλες αποτελούν μια «χρυσή» τριάδα. Και μια όμορφη πληροφορία που έμαθα από την αγαπημένη Μαρία Παπαγεωργίου όταν αγόρασα το βιβλίο από το βιβλιοπωλείο «Επί λέξει»: Το πρόσωπο που εικονίζεται στο εξώφυλλο είναι η μητέρα του εκδότη Σταύρου Πετσόπουλου, φωτογραφισμένη από την Νelly’s.

Joseph Roth

Ο Γιόζεφ Ροτ γεννήθηκε το 1894 από εβραίους γονείς στην Ανατολική Γαλικία (σημερινή Ουκρανία). Σπούδασε φιλοσοφία και γερμανική φιλολογία στο Λέμπεργκ και στη Βιέννη. Το 1916 κατάχθηκε στον αυστριακό στρατό και έλαβε μέρος στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο. Στο διάστημα του μεσοπολέμου εργάστηκε ως δημοσιογράφος στη Βιέννη και στο Βερολίνο, όπου έζησε δώδεκα χρόνια (μετά το 1920). Ήδη από το 1922 εντοπίζει και στηλιτεύει από τους πρώτους τον Χίτλερ. Εβραίος ο ίδιος, ασκεί έντονη κριτική στη συμβιβαστική στάση της εβραϊκής κοινότητας. Το πρώτο του μυθιστόρημα, “Το δίχτυ της αράχνης”, δημοσιεύτηκε το 1923 σε συνέχειες σε αυστριακή εφημερίδα και είχε αρκετή επιτυχία. Το 1926 έμεινε τέσσερις μήνες στη Σοβιετική Ένωση όπου αρχίζει να γράφει τα μυθιστορήματα “Φυγή χωρίς τέλος” και “Ο βουβός προφήτης”. Από το 1932 δηλώνει σ ένα φίλο του: “Πρέπει να φύγουμε. Θα κάψουν τα βιβλία μας και θα είμαστε εμείς ο στόχος… Πρέπει να φύγουμε ώστε μόνο τα βιβλία μας να παραδοθούν στην πυρά.” Στις 30 Ιανουαρίου του 1933, τη μέρα που ο Χίτλερ αναγορεύεται καγκελάριος του Ράιχ, ο Ροτ μεταναστεύει οριστικά στο Παρίσι, όπου θα περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του φτωχός και αλκοολικός, ως το θάνατό του το 1939. Άφησε έργο εκτεταμένο και ποικίλο: δεκατρία μυθιστορήματα, οχτώ μεγάλα αφηγήματα, τρεις τόμους δοκιμίων και ανταποκρίσεων, αμέτρητα άρθρα. Κυριότερα μυθιστορήματά του: “Hotel Savoy” (1924), “Φυγή χωρίς τέλος” (1927), “Το εμβατήριο Ραντέτσκι” (1932) και “Η κρύπτη των Καπουτσίνων” (1938). Στο κύκνειο άσμα του, “Ο θρύλος του Αγίου Πότη” (1939), ο Ροτ χωρίς να αυτοβιογραφείται, δίνει μια γλαφυρή, γλυκιά και ταυτόχρονη τραγική μυθιστορία της απόλυτης παράδοσης στο πάθος του.

* Η Γεωργία Χάρδα είναι βιβλιόφιλη δημοσιογράφος.