Kατά τη διάρκεια της συγγραφικής του διαδρομής ο Αμερικανός πεζογράφος Φίλιπ Ροθ έχει δεχτεί μια σειρά επικρίσεων εστιασμένων σε διάφορες αμφιλεγόμενες πλευρές του έργου του, όπως κατ’ εξοχήν στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται ή εκπροσωπούνται στα βιβλία του οι γυναίκες ή οι Εβραίοι. Αν κάτι μπορεί να ειπωθεί με σιγουριά για την αντίδραση του συγγραφέα σε αυτή την κριτική, είναι ότι δεν άφησε απλώς το έργο του να μιλήσει για εκείνον. Αντιμέτωπος, για παράδειγμα, με μια σφοδρή πολεμική που από φεμινιστική σκοπιά προσπάθησε να αποδομήσει το διασημότερο μυθιστόρημά του, το «Σύνδρομο Πόρτνοϊ», ή με τις κατηγορίες που εγέρθηκαν από το πρώτο του κιόλας βιβλίο («Αντίο Κολόμπους») για διαστρέβλωση και διακωμώδηση της ζωής των Εβραίων της Αμερικής, ο Ροθ αποφάσισε από την πρώτη στιγμή να υπερασπιστεί ευθέως το έργο του και τον εαυτό του. Κύριο μέλημά του σε αυτές τις απαντήσεις (που πήραν τη μορφή συνεντεύξεων, άρθρων κ.λπ.) ήταν να απογυμνώσει τα επιχειρήματα των επικριτών του από τον λογοτεχνικό τους μανδύα και να αποδείξει πως εδράζονται σε εξωλογοτεχνικές θέσεις, απόψεις ή προκαταλήψεις, που τον ίδιο, ως συγγραφέα, δεν μπορεί παρά να τον αφήνουν αδιάφορο – επιμένοντας με αυτόν τον τρόπο σε έναν διαχωρισμό λογοτεχνίας και πραγματικότητας, δυνάμει του οποίου η πρώτη οφείλει να λογοδοτεί πρώτιστα (αν και όχι αποκλειστικά) στις δικές της αξίες: την πειστικότητα, τη γλαφυρότητα, τη ζωντάνια.

Μέρος αυτής της επιχειρηματολογίας, μαζί με μια σειρά από άλλες θέσεις του συγγραφέα, διατυπωμένες σε δοκίμια, διαλέξεις, συνεντεύξεις και άλλα κείμενα, συγκεντρώθηκαν σε έναν τόμο που τιτλοφορείται «Διαβάζοντας τον εαυτό μου και άλλους» και κυκλοφορεί φέτος για πρώτη φορά στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις (σελ. 419), σε μια έκδοση με πλήρη υπομνηματισμό και την άψογη μετάφραση της Κατερίνας Σχινά, που δεν αφήνει καμία υφολογική ή νοηματική απόχρωση στον ρέοντα λόγο του συγγραφέα να χαθεί. Από μια απάντηση σε αρνητική κριτική που ο Ροθ ποτέ δεν ταχυδρόμησε, μέχρι την πασίγνωστη διάλεξή του «Γράφοντας αμερικανικό μυθιστόρημα» και το ομώνυμο δοκίμιο που δημοσίευσε σε ηλικία μόλις 27 ετών, και από την εισαγωγή του στην αμερικανική έκδοση των «Κωμικών ερώτων» του Μίλαν Κούντερα, μέχρι τη συνέντευξη που έδωσε στη διάσημη ομότεχνή του Τζόις Κάρολ Οουτς, ο αναγνώστης του Αμερικανού συγγραφέα θα βρει στο βιβλίο αυτό ένα συναρπαστικό υλικό, πολύτιμο για οποιονδήποτε θέλει να εμβαθύνει στο έργο του. Ταυτόχρονα θα ανακαλύψει έναν πεζογράφο οπλισμένο με θεωρητική σκευή και αναλυτική δύναμη, ικανό να τοποθετήσει το έργο του μέσα στον ρου της αμερικανικής μεταπολεμικής πεζογραφίας και να το συσχετίσει με το έργο σύγχρονων και παλαιότερών του συγγραφέων.

Πίσω από την πολυμορφία των κειμένων, που γράφτηκαν με διαφορετικές αφορμές και μέσα σε ένα χρονικό διάστημα είκοσι πέντε ετών, εντοπίζεται η στέρεα θεωρία του συγγραφέα γύρω από τη σχέση μυθοπλασίας και πραγματικότητας, ή «γραπτού και άγραφου κόσμου», όπως το θέτει ο ίδιος – ένα από τα κομβικά θέματα της πεζογραφίας του, έτσι κι αλλιώς. Προφανώς διατηρώντας αποστάσεις από την άποψη που παρουσιάζει τη συγγραφή ως μια διαδικασία μυστικιστικού χαρακτήρα, όπου ελάχιστα μπορούν να αποκαλυφθούν ή να εξηγηθούν στον αμύητο, ο Ροθ δεν διστάζει να εκθέσει με λεπτομέρεια τη μεθοδολογία του, παρουσιάζοντας αναλυτικά τη συναρπαστική διαδρομή της δημιουργίας των βιβλίων του και του χειρισμού των δικών του θεματικών εμμονών μέσα σε αυτά.

Και παρά τις αδιαμφισβήτητες βιογραφικές ομοιότητες που μοιράζεται με αρκετούς από τους ήρωές του, επιμένει μέχρι τέλους στη διάκριση ανάμεσα στο έργο του και τη ζωή του, θεωρώντας ότι η δεύτερη δεν θα έπρεπε να απασχολεί κανέναν. Ακόμα και όταν εκθέτει τον τρόπο με τον οποίο προέκυψε το «Σύνδρομο Πόρτνοϊ», το βιβλίο δηλαδή που πυροδότησε τις περισσότερες εικασίες για την προσωπική ζωή του ίδιου του συγγραφέα (στις οποίες μάλιστα οφείλει και μέρος της εμπορικής του επιτυχίας, όπως παραδέχεται ο ίδιος), ο Ροθ δεν παραθέτει βιογραφικές του λεπτομέρειες, αλλά άλλα βιβλία, πρώιμα χειρόγραφα που άφησε στο συρτάρι του, αλλά που μέσα από μια διαδικασία μεταλλάξεων και αποστάξεων οδήγησαν στο συγκεκριμένο βιβλίο.

Philip Roth

«Διαβάζοντας τον εαυτό μου και άλλους»

Μετάφραση-Σημειώσεις: Κατερίνα Σχινά

 Εκδόσεις, Πόλις, ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ 14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ

http://www.efsyn.gr/arthro/milontas-anoihta-gia-logotehnia