Γιατί αγαπώ την ψυχρολουσία
Γιατί καίει το λίπος… αλλά μόνο όταν την κάνεις την ώρα που θα σου πω ;-)
Μπορεί ένας τριδάκτυλος βραδύπους να είναι πιο γρήγορος από εμένα όταν μπαίνω στη θάλασσα τον Ιούλιο, αλλά την ψυχρολουσία μου στο ντους δεν την αποχωρίζομαι ούτε Δεκέμβρη στο Ελσίνκι. Όμως, για αρχή, ας δούμε τι συμβαίνει στο σώμα μας όταν κρρρρυώνουμε…
Πώς αντιδρά ο οργανισμός στο κρύο;
Θα έχετε παρατηρήσει ότι το πρώτο που παγώνει όταν βγαίνουμε στο κρύο είναι τα άκρα μας. Τα χέρια μας και τα πόδια. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της αγγειοσυστολής. Ο οργανισμός μας έχει μια συγκεκριμένη θερμοκρασία την οποία δεν πρέπει να χάσει. Άρα, τα αιμοφόρα αγγεία συστέλλονται προκειμένου να μην αφήσουν τη θερμοκρασία να δραπετεύσει. Λειτουργούν δηλαδή σαν μόνωση, προκειμένου να παραμείνουν ζεστά τα όργανά μας και να συνεχίσουν να λειτουργούν κανονικά.
Ένα άλλο που κάνει ο οργανισμός, είναι να αντιδρά με ρίγος. Το ενοχλητικό τρέμουλο που κάνει ακόμη και το σαγόνι μας να μην μένει στη θέση του, δεν είναι παρά μια αντίδραση του οργανισμού που υπερασπίζεται την εσωτερική μας θερμοκρασία. Πρακτικά, τρέμοντας, -με τις ακούσιες μυϊκές συσπάσεις- ο οργανισμός προσπαθεί να ζεσταθεί.
Ένα άλλο τέχνασμα του οργανισμού προκειμένου να διατηρήσει τη θερμοκρασία του είναι η θερμογένεση και αυτή ακριβώς είναι το θέμα μας εδώ…
Θερμογένεση, λίπος σε λευκό και σε καφέ…
Στον υποδόριο ιστό, κάτω από το δέρμα μας, έχουμε μια στρώση λευκού λίπους. Συνοπτικά, η δουλειά του είναι να αποθηκεύει ενέργεια, να συμβάλλει στη διατήρηση της θερμότητας, να απορροφά κραδασμούς, να συμμετέχει σε μεταβολικές διεργασίες. Αφήνουμε στην άκρη το λευκό λίπος γιατί αυτό είναι οκ, το έχουμε by default και πάμε παρακάτω. Όμως, λίπος έχουμε και σε καφέ στρώση. Χαρακτηριστικό του καφέ λίπους είναι ότι έχει περισσότερα μιτοχόνδρια ενώ κατά την καύση του παράγεται θερμότητα (θερμογένεση).
Όταν γεννιόμαστε, έχουμε αρκετό καφέ λίπος στην πλάτη και πέριξ, προκειμένου να αυτοπροστατευόμαστε από το κρύο. Αυτό συμβαίνει γιατί η φύση δεν ξέρει ότι η μαμά μας δεν θα μας αφήσει να κρυώνουμε. Σου λέει, μπορεί να είναι καμιά αδιάφορη. Ωστόσο, μεγαλώνοντας, χάνουμε μέρος του καφέ λίπους μας, γιατί βρίσκουμε τρόπους να ζεσταθούμε. Έρευνες λένε ότι στην ενήλικη φάση της ζωής μας, το καφέ λίπος έχει λιγοστέψει σημαντικά και μειώνεται όσο μεγαλώνουμε. Επίσης, κατά τους ψυχρότερους μήνες έχουμε περισσότερο από αυτό. Ένας τρόπος για να αυξήσουμε το καφέ λίπος στον οργανισμό μας, είναι η έκθεση στο κρύο. Όσο πιο πολύ εκτιθέμεθα, τόσο πιο πολύ από αυτό έχουμε.
Θα μου πείτε τώρα “Ναι, αλλά αν μπορώ να ζεσταθώ με το τρέμουλο ή με την αγγειοσυστολή που μου λες πιο πάνω, γιατί χρειάζομαι και το καφέ λίπος;” Ας δούμε τι γίνεται με την καύση του καφέ λίπους και τη θερμογένεση. Η έκθεση στο κρύο διεγείρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο με τη σειρά του ενεργοποιεί το καφέ λίπος, κάνοντάς το να απορροφά ελεύθερα λιπαρά οξέα και γλυκόζη από την κυκλοφορία του αίματος. Άρα, καίμε γλυκόζη και αυτό μόνο καλό μπορεί να είναι… Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, το γεγονός ότι άτομα που έχουν επαρκείς ποσότητες καφέ λίπους στον οργανισμό τους, έχουν χαμηλότερα επίπεδα γλυκόζης και χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος. Είναι δηλαδή πιο αδύνατα άτομα.
Γιατί προτιμώ να κάνω ένα κρύο ντους όταν είμαι σε fasted state…
Παραπέμπω όσους δεν γνωρίζουν τι είναι το fasted state, στο post “Πότε πραγματικά περνάει σε fasted state ο οργανισμός;” και θυμίζω:
Τι συμβαίνει όταν είμαστε σε fasted state
Περίπου 3 με 4 ώρες μετά το φαγητό, ο οργανισμός καταφέρνει να περάσει σε fasting state. Τότε είναι που αρχίζουν να μειώνονται τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα ενώ ο οργανισμός αρχίζει να καίει γλυκογόνο για ενέργεια. Όταν εξαντληθούν αυτά τα αποθέματα από το ήπαρ, τότε ο οργανισμός θα αναζητήσει άλλη πηγή ενέργειας. Αυτή θα είναι το λίπος. Δηλαδή, ο οργανισμός θα περάσει στη λιπόλυση, διασπώντας σε μικρότερα μόρια τα τριγλυκερίδια από τα λιποκύτταρα, ώστε να τα χρησιμοποιήσει ως καύσιμο. Παράλληλα, τα αμινοξέα -δομικά στοιχεία των πρωτεϊνών- μετατρέπονται επίσης σε ενέργεια. Όταν πια ο οργανισμός έχει χρησιμοποιήσει ως καύσιμό του το λίπος, αυτό σημαίνει ότι είναι στη φάση της κέτωσης, μια μεταβολική φάση που ο οργανισμός παράγει κετόνες.
Όλες αυτές οι ωφέλιμες διεργασίες χρειάζονται χρόνο. Ο στόχος μας πρέπει να είναι να φέρουμε πιο κοντά το fasted state μετά από το eating state προκειμένου να δώσουμε χρόνο στον οργανισμό μας να ολοκληρώσει την κυτταρική ανανέωση που μόνο σε καθεστώς fasting μπορεί να επιτύχει. Συνεπώς τι πρέπει να κάνουμε; Τι είναι αυτό που σηματοδοτεί το τέλος του fed state και την αρχή του fasted state; Η απάντηση είναι στην επαναφορά της γλυκόζης στα φυσιολογικά της επίπεδα. Πώς το κάνουμε αυτό; Εξαρτάται από το τι έχουμε καταναλώσει κατά το eating state.”
Ας δούμε τώρα γιατί λειτουργεί καλύτερα το κρύο ντους όταν είμαστε σε fasted state, και μετά θα σας εξηγήσω πώς το κάνω εγώ. Όταν, λοιπόν, είμαστε σε fasted state, τα επίπεδα της γλυκόζης μας είναι χαμηλά. Με την έκθεση στο κρύο νερό, τα επίπεδα της γλυκόζης πρόκειται να πέσουν κι άλλο. Παράλληλα, ο οργανισμός παίρνει το σήμα ότι πρέπει να κάνει κάτι για να ζεσταθεί. Άρα, βάζει μπροστά τη διαδικασία της θερμογένεσης που σημαίνει ότι έχει ανάγκη από ενέργεια. Όμως, επειδή δεν μπορεί να κάψει γλυκόζη, γιατί αυτή τη φορά που μας βρίσκει σε fasted state, δεν έχουμε γλυκόζη να του δώσουμε, αναγκάζεται να κάψει λίπος… και κάπως έτσι το κρύο ντους επιπλέον αδυνατίζει.
Εγώ κάνω fasting καθημερινά 18 ώρες -κάποιες λίγες φορές μπορεί να κάνω 16-. Αυτό σημαίνει ότι στις 7-8 το πρωί, ο οργανισμός μου είναι ξεκάθαρα σε fasted state, εφόσον είμαι νηστική για περίπου 12 ώρες. Κάπως έτσι, το πρωινό μου μπάνιο είναι μια καλή ευκαιρία για θερμογένεση. Όμως, προσοχή. Εδώ. Δεν ξεκινώ με ζεστό μπάνιο και μετά σταδιακά πάω σε κρύο γιατί το ζεστό μπάνιο έχω προσέξει ότι ανεβάζει τη γλυκόζη μου και αυτό δεν θέλω να συμβεί γιατί θα έχει πάει χαμένο όλο το fasting μου. Άρα ξεκινάω με μια θερμοκρασία που είναι δροσερή στην αρχή αλλά όχι αυτό που λέμε κρύα και καθώς το σώμα μου συνηθίζει, πάω στο εντελώς κρύο και είναι οκ. Τις πρώτες φορές υπέφερα. Μετά συνήθισα και πρόσεξα ότι με ξυπνάει και μου δίνει ενέργεια όσο τίποτα άλλο. Ωστόσο, αν θέλετε σταδιακά να το δοκιμάσετε, θα συμβούλευα να πάρετε έγκριση από τον γιατρό σας καθώς δεν είναι κάτι που ενδείκνυται αν κάποιος υποφέρει από υποθερμία ή έχει πρόβλημα με την καρδιά του.
Επόμενος στόχος είναι να σας γράφω μέσα από ένα cold plunge. Είναι κάτι ανάμεσα σε μπανιέρα και βαρέλι (περισσότερο το δεύτερο) με θερμοκρασία νερού που μπορεί να πλησιάζει το 0, δηλαδή κάτι σαν τον θρυμματισμένο πάγο στο cocktail. Πέρα από την πλάκα, πρόκειται για μια συνήθεια με αρκετά οφέλη για την υγεία όπως είναι η ενίσχυση του ανοσοποιητικού, η ανακούφιση από μυϊκούς πόνους και η αποκατάσταση μετά από δύσκολα workouts. Τελευταία διαβάζω ότι βελτιώνει τη διάθεση και λειτουργεί περίπου σαν αντικαταθλιπτικό.
Και γι’ αυτό θα κλείσω με κάτι που έμαθα από τον σύζυγό μου και που εκείνος βρήκε σε ένα από τα πολλά διαβάσματά του. Είναι η θεωρία του anti-fragility όπως πολύ ωραία την περιγράφει στο βιβλίο του “Antifragile: Things That Gain from Disorder”, o Nassim Nicholas Taleb.
“Η αντι-ευθραυστότητα υπερβαίνει τη στιβαρότητα. Σημαίνει ότι κάτι δεν αντέχει απλώς ένα σοκ αλλά ουσιαστικά βελτιώνεται εξαιτίας του…”