Η Τρίτη Ρώμη

Όπως σημείωσα και στο παρελθόν, δεν θεωρώ πρέπον να γράψω οτιδήποτε για τα γεγονότα της ρωσικής εισβολής, που εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μας, από την απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων. Πόσο μάλλον που εκεί συνάδελφοι, με κίνδυνο ζωής, μας πληροφορούν επαρκέστατα από την πρώτη γραμμή. Περιορίζομαι, λοιπόν, στην κοινοποίηση των αναρτήσεων των δημοσιογράφων που καταγράφουν τα γεγονότα από κοντά, αλλά και τις μαρτυρίες γνωστών και φίλων που, σε μέρη οικεία σε μένα, ζουν τώρα στην γραμμή του πυρός.

Έχοντας όμως μελετήσει την ιστορία και την γεωπολιτική της περιοχής, θεωρώ πως οφείλω να μιλήσω αντικρούοντας κάποιες θέσεις, που από την Μόσχα προέρχονται και τόσο άκριτα διαδίδονται, ακόμα και από καλόπιστους-αφελείς συμπολίτες μας. Η σημερινή εισβολή δεν υπήρξε «κεραυνός εν αιθρία», ούτε αποτέλεσμα του «ξεκαθαρίσματος λογαριασμών» που άφησε ανοικτούς η κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Πολλά από τα επιχειρήματα που ο Πούτιν και το καθεστώς του προβάλλουν ως «νομιμοποιητικά» της εισβολής επικαλούνται την ιστορία της Ουκρανίας και την σχέση της με την Ρωσία, όπως – φυσικά – την αντιλαμβάνονται οι ίδιοι.

Τα ανενδοίαστα ψεύδη της ρωσικής προπαγάνδας περί «ναζιστικής κυβέρνησης Ζελένσκι» και «γενοκτονίας των Ρωσοφώνων» καταρρίπτονται εύκολα, τόσο λόγω έλλειψης αποδείξεων που να τα στηρίζουν όσο και λόγω των διόλου κολακευτικών για τις ρωσικές θέσεις εκθέσεων του ΟΗΕ και άλλων διεθνών οργανισμών για τα «πεπραγμένα» των ρωσόφιλων πολιτοφυλακών στα κατεχόμενα της Ουκρανίας. Πολύ περισσότερη μελέτη, όμως, απαιτείται προκειμένου να αξιολογηθεί η σοβαρότητα – βασιμότητα των συχνών αναφορών της Μόσχας στην κοινή ιστορία και το «κοινό έθνος» που δήθεν αποτελούν Ρώσοι και Ουκρανοί.

Η σημερινή εισβολή καταδεικνύει επώδυνα πως όλα αυτά δεν βρίσκονται στην σφαίρα της θεωρητικής συζήτησης. Με την Ρωσία να είναι δέσμια της ιστορίας και του αυτοκρατορικού της συνδρόμου, αποτελούν ζητήματα πρακτικά – και τους απώτερους λόγους της εισβολής. Ο Πούτιν, εξάλλου, έχει συχνά ισχυρισθεί πως η Ουκρανία είναι «ένα ιστορικό σφάλμα» που δεν πρέπει να υφίσταται. Μόνο η γνώση της ρωσικής και ουκρανικής ιστορίας, των εκατέρωθεν ταυτοτήτων αλλά και του ρωσικού μεγαλοϊδεατισμού, μπορεί να νοηματοδοτήσει όσα βλέπουμε έντρομοι στις οθόνες μας σήμερα.

Στο βιβλίο μου «Η Τρίτη Ρώμη» ασχολήθηκα εκτενώς με τα ζητήματα αυτά και προσπάθησα να βρω απαντήσεις σε ερωτήματα, που βλέπω να διατυπώνονται συνεχώς τις τελευταίες μέρες:

– Είναι Ουκρανοί και Ρώσοι το ίδιο έθνος;

– Γιατί διαφέρει σημαντικά η συλλογική ταυτότητα στην δυτική και κεντρική Ουκρανία από εκείνη στην ανατολή και τον νότο της χώρας;

– Γιατί υπάρχουν τόσοι ρωσόφωνοι στην Ουκρανία; Ποια η διαφορά ρωσόφωνου και ρωσόφιλου;

– Ποια είναι τα σημεία αναφοράς του ρωσικού μεγαλοϊδεατισμού; Γιατί εκείνα της αυτοκρατορικής εποχής αναβίωσαν, ως είχαν, στην αυτοκρατορική, την σταλινική και την μετασοβιετική;

– Τι είναι η Ρως, γιατί ο Πατριάρχης Μόσχας αποκαλείται «πάσης Ρως», ποιος είναι ο μύθος της «Τρίτης Ρώμης»;

– Είναι η ρωσική εκκλησία όργανο της κρατικής πολιτικής;

– Ποια είναι η θωρία του «Ρωσικού κόσμου» και γιατί αποτελεί νέο στάδιο ενός επιθετικού ρωσικού εθνικισμού;

– Από πότε και με ποιους τρόπους προσπάθησε η Μόσχα να υφαρπάξει τα πρωτεία του Ορθόδοξου κόσμου, υποκαθιστώντας την Κωνσταντινούπολη; Πώς χρησιμοποιεί η Ρωσία την Ορθοδοξία για να χειραγωγήσει, πολιτισμικά και πολιτικά, τις χώρες με Ορθόδοξους πληθυσμούς;

– Πώς εξελίχθηκε και κλιμακώθηκε η «ειρηνική επίθεση» των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών για την δημιουργία «θέσεων επιρροής» στην Ελλάδα και το Άγιον Όρος και τί αποτελέσματα είχε;

– Ποια είναι τα ιστορικά αφηγήματα που προωθεί η ρωσική προπαγάνδα ιδίως στις τοπικές κοινωνίες στην Ελλάδα και γιατί είναι ψευδή;

– Ποιοι είναι οι πομποί της ρωσικής προπαγάνδας στην Ελλάδα, πώς εργάζονται και τί θέσεις προωθούν;

– Με ποια οχήματα προσπάθησαν οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες να αποκτήσουν τον έλεγχο των μονών του Αγίου Όρους και πολλών ελληνικών μητροπόλεων, και με ποιον τελικό στόχο;

– Γιατί ο Πούτιν και η ρωσική πολιτική γοητεύουν ακροδεξιά και ακροαριστερά σε ολόκληρη την Ευρώπη;

– Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του καθεστώτος Πούτιν; Πόσο καθοριστική είναι η παρουσία των πρώην στελεχών της KαΓκεΜπε και άλλων ασφαλιτών στην κορυφή του κράτους και της οικονομίας; Τί γνωρίζουμε για τον βίο και την πολιτεία των στενότερων συνεργατών του;

Νομίζω ότι στην “Τρίτη Ρώμη” θα βρείτε όλες τις απαντήσεις στο πώς φτάσαμε στην εισβολή, ενώ θα κατανοήσετε γιατί ο εκφασισμός της κοινωνίας αποτελεί πολύ σοβαρότερο πρόβλημα στην Ρωσία, παρά στην Ουκρανία – παρά τον αρχι-μύθο της ρωσικής προπαγάνδας που θέλει το Κίεβο να είναι έρμαιο νεοναζί, μύθο που τόσοι – δήθεν καλοπροαίρετοι – μηρυκάζουν.

Οι υστερικές – σε κωμικό βαθμό – αντιδράσεις τόσο της ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα όσο και της κυρίας Ζαχάροβα στην Μόσχα που ακολούθησαν την έκδοση της «Τρίτης Ρώμης» ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικές του πώς δρα η πουτινική Ρωσία – και το καλύτερο βραβείο για το βιβλίο. Μου θύμισαν αντιδράσεις οργισμένου εφήβου και το αίσθημα το ξανάζησα με τις τελευταίες δηλώσεις – απειλές – υποδείξεις των ιδίων προς την ελληνική πολιτεία, τύπο και κοινωνία. Ψάξτε τις – θα γελάσετε, και θα καταλάβετε.