Όχι άλλη θλίψη
Γράφει η πιανίστα ‘Εφη Αγραφιώτη
«Όχι άλλη θλίψη», τραγουδάει ο συνθέτης. Ο Κώστας Γρηγορέας κι εγώ τον… βοηθάμε για να πείσει όλους ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να διώξουμε τη θλίψη. Οι δυο μας, ποτέ δεν νιώσαμε θλίψη εδώ και τόσα χρόνια συνεργαζόμενοι, μάλλον το αντίθετο.
Τα μέχρι σήμερα προγράμματα μας περιείχαν συνθέσεις του Κώστα Γρηγορέα και έργα άλλων συνθετών, γνωστότερων και άγνωστων, για σόλο πιάνο, σόλο κιθάρα και κιθάρα με πιάνο. Το ντουέτο που έδωσε τον τίτλο στο κείμενο αυτό είναι σύνθεση του του Wilhelm Neuland και αρέσει στο κοινό ιδιαίτερα. Είμαστε επίσης ικανοποιημένοι που, πέραν των άλλων, προσελκύσαμε νεότεροι, μαθητές και μουσικοί, στο να παίξουν συνθέσεις για το συνδυασμό κιθάρα πιάνο, πολύ αγαπητό παλιότερα αλλά μάλλον υποτιμημένο τα τελευταία 60-70 χρόνια.
Ο συνθέτης Neuland γεννήθηκε το 1806 σε περιβάλλον που δεν είχε σχέση με την τέχνη, αλλά ο πατέρας του εθεωρείτο εξαιρετικός, καλόγουστος και ταλαντούχος ράφτης! Ένας μετρ της εποχής του.
Μεταξύ 1814 και 1820 ο μελλοντικός συνθέτης φοίτησε σε ιδιωτικό σχολείο στη Βόννη. Εκτός από τα θύραθεν διδασκόμενα μαθήματα, στο σχολείο ξεκίνησε την βασική μουσική του εκπαίδευση ερχόμενος σε επαφή με τα θεωρητικά της μουσικής και την ιστορία της αλλά και με διάφορα όργανα, που ανάλογα με την πορεία του σε αυτά, οι υπεύθυνοι θα τον καθοδηγούσαν στο πιο προσιτό για την περίπτωση του, ώστε να ειδικευθεί εν συνεχεία σε αυτό. Πήρε λοιπόν πολλές γνώσεις πιάνου, βιολοντσέλου, όμποε, κλαρινέτου και έδειξε μια φυσική ευκολία στην προσέγγιση της τεχνικής πολλών ακόμα οργάνων.
Το 1824 ξεκίνησε να παίζει ανάλογα με τις απαιτήσεις, όμποε, κλαρινέτο και τσέλο στη Φιλαρμονική του Πεζικού κατά την στρατιωτική του θητεία. Στη συνέχεια παρέδιδε μαθήματα στη Βόννη. Το 1828 διορίστηκε μουσικός διευθυντής της Société Philharmonique στο Calais. Από το 1830 έως το 1835 δίδασκε πιάνο και σύνθεση παράλληλα στο Calais και στο Λονδίνο περνώντας ένα εξάμηνο σε κάθε πόλη. Η φήμη του ως συνθέτη και δασκάλου που κατέκτησε στο Λονδίνο τον ώθησε στο να υποστηρίξει καλύτερα το συνθετικό του έργο. Η δημοσίευση των έργων του από φημισμένους εκδοτικούς οίκους, έδωσε ευκαιρίες να εκτιμηθεί το πολύπλευρο ταλέντο του σε συναυλίες στη Βιέννη, τη Δρέσδη, την Πράγα και το Βερολίνο, όπου γνωστοί μουσικοί της εποχής τα έπαιξαν.
Ο Neuland έγραφε σε ρομαντικό ύφος, ακολουθώντας το στυλ του Schumann. Τα πρώτα του έργα για κιθάρα καθιέρωσαν το όνομά του και τον έκαναν έναν από τους πρώτους συνθέτες μουσικής για κιθάρα, δύο κιθάρες και κιθάρα με πληκτροφόρο. Τα τελευταία χρόνια τα τραγούδια του και τα κιθαριστικά του έργα έχουν δημιουργήσει και πάλι -μετά από πολλές δεκαετίας σιωπής- ένα νέο – αν και μικρό επί του παρόντος- ενδιαφέρον των μουσικών και του κοινού. Ο συνθέτης πέθανε στη Βόννη το 1889 και θάφτηκε στο Alter Friedhof (Παλαιό Νεκροταφείο).
Επ’ ευκαιρία, θα προσθέσω μερικές ακόμα «μουσικές ευχές» για όχι άλλη θλίψη: Non piu mesta, του έτους 1818, σύνθεση του βιολονίστα Νικολό Παγκανίνι για βιολί και πιάνο (πρώτη γραφή) και για τσέλο και πιάνο (μεταγραφή, σχεδόν ταυτόχρονη). Ο συνθέτης ήταν τότε τριάντα πέντε ετών. Δεξιοτεχνική απογείωση για… «όχι άλλη θλίψη» κι αυτή!
Η πιο γνωστή και πάρα πολύ αγαπητή μουσική σελίδα με τον ίδιο τίτλο είναι το Non più mesta από την La cenerentola του Gioacchino Rossini, που πάνω στο συγκεκριμένο θέμα της γράφτηκαν κι άλλα έργα αργότερα. Η πιο άγνωστη αλλά και λιγότερο ενδιαφέρουσα, κατά τη γνώμη μου, είναι η σύνθεση Non piu mesta του Σοπέν, (Παραλλαγές σε μι μείζονα), από την Cenerentola κι αυτή, για φλάουτο και πιάνο. Προσθέτω ότι το χειρόγραφο του Σοπέν αμφισβητήθηκε σαν μη ταυτόσημο του γραφικού χαρακτήρα του αλλά δεν ξέρω κάτι περισσότερο για το θέμα αυτό. Το έργο σε κάθε περίπτωση αναφέρεται και τυπώθηκε σαν δικό του.
Αγαπητοί μου, όχι άλλη θλίψη. Η μουσική μπορεί να κάνει (και) θαύματα. Μπείτε χωρίς κανέναν ενδοιασμό στο μυστικό της καταφύγιο, είμαι βέβαιη ότι θα σας υποδεχτεί με θέρμη.
Καλή σας ακρόαση.
