Ουκρανία: Συμφορές και νίκες

Τασούλα Καραϊσκάκη/Καθημερινή 

Γράφει ο εθνικός ποιητής της Ουκρανίας, Τάρας Σεβτσένκο, στο ποίημα «Καταστροφή και πάλι» το 1859: «Θεέ μου, και πάλι συμφορά! /Ηταν τόσο γαλήνια, τόσο γαλήνια./ Μόλις είχαμε αρχίσει να σπάμε τις αλυσίδες/ που δένουν τους λαούς μας στη σκλαβιά». «Τα όπλα βούιζαν… Δόξα, ελεύθερη βούληση/ όλα πέρασαν, έμειναν/ μόνο αναχώματα στο χωράφι…/ κι αυτοί οι τύμβοι σκοτεινιάζουν σαν σωροί στον κάμπο/ μόνο με τον μεταναστευτικό άνεμο ψιθυρίζοντας για ελευθερία», λέει στο ποίημα «Ουκρανία», που κλείνει μνήμες και αισθήματα τα οποία λέγεται πώς έχτισαν την εθνική ταυτότητα της χώρας του. Ενώ στη μεταφρασμένη από τον Γιάννη Ρίτσο «Διαθήκη», καλεί: «Θάψτε με, κι όρθιοι σηκωθείτε/ τις χειροπέδες σας συντρίψτε».

Αλλεπάλληλα τα αιματοβαμμένα κύματα προσπάθειας των Ουκρανών για ανεξαρτησία. Το 1863 και μετά ξανά το 1876, όταν η Μόσχα απαγόρευσε τα ουκρανικά βιβλία και καταδίωξε τους συγγραφείς και εκδότες τους – ο ίδιος ο Σεβτσένκο πέρασε χρόνια στην εξορία. Το 1918, όταν Ουκρανοί παρτιζάνοι πολέμησαν ενάντια στον Κόκκινο Στρατό, στη συνέχεια το 1929, και πάλι στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και στα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, μέχρι το 1991, το σωτήριο έτος της ανεξαρτησίας τους. Και έπειτα ξανά το 2005 και το 2014. Το 2019, το 70% των Ουκρανών τάχθηκε και πάλι κατά της απολυταρχίας. Σήμερα διανύουμε την έκτη ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. «Δεν υπάρχουν άμεσες αναλογίες μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος. Κανένα έθνος δεν αναγκάζεται να επαναλάβει το παρελθόν του. Αλλά οι εμπειρίες των γονιών και των παππούδων μας, οι συνήθειες και τα μαθήματα που μας δίδαξαν, διαμορφώνουν τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο…», γράφει η Αν Απλμπάουμ στο The Atlantic. «Ενας σημαντικός αριθμός Ουκρανών, σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, σε όλη τη χώρα, είναι πρόθυμοι να παλέψουν ενάντια στη νοσταλγία του Πούτιν, όπως νωρίτερα των τσάρων, του Στάλιν και του Λένιν, για απολυταρχία, να δώσουν τη ζωή τους για να παραμείνουν κυρίαρχοι και ελεύθεροι».

Είναι, όπως πάντα, ένας δύσκολος πόλεμος. Ο εισβολέας, ακόμη και αν ο εχθρός του είναι σχεδόν αίμα από το αίμα του, θα επινοήσει κάτι πιο φρικιαστικό, πιο βίαιο από αυτό που προετοίμαζε, θα επιβάλει την πιο τερατώδη εκδίκηση, στο όνομα της ειρήνης. Και θα βαφτίσει την ωμότητα απόδοση δικαιοσύνης, ηρωισμό και αποκατάσταση της τάξης, και τον αντιμαχόμενο, ραδιούργο, συνωμότη, προδότη… Επαίσχυντες πράξεις θα εξηρωιστούν, θα εξαγιαστούν.

Ο πόλεμος δεν είναι ένα αναπόφευκτο μυστήριο. Είναι η πιο αιματηρή σκηνοθεσία υπεροχής, ο κυνικότερος δάσκαλος βιαιοτήτων. Η ύστατη πρόκληση που δεν οδηγεί πάντα στη νίκη. Κάτι που ο εισβολέας πάντοτε αγνοεί.