Η ΕΕ κάνει ανοίγματα για μια αμυντική συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο μετά το Brexit – αλλά το Λονδίνο σιωπά.
Ο Μισέλ Μπαρνιέ, πρώην επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ για το Brexit, πρότεινε ότι είναι πλέον η κατάλληλη στιγμή για το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ να υπογράψουν μια συνθήκη για τη συνεργασία στον τομέα της άμυνας και της εξωτερικής πολιτικής.
Αυτή είναι η πιο σαφής ένδειξη μέχρι στιγμής ότι η ΕΕ ενδιαφέρεται να καλλιεργήσει μια νέα και βελτιωμένη σχέση εξωτερικών υποθέσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο μετά το Brexit. Τα κακά νέα, ωστόσο, είναι ότι τα σήματα καπνού από τις Βρυξέλλες είναι απίθανο να γίνουν θετικά δεκτά από την παρούσα κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου. Η Βρετανία απλώς δεν είναι διατεθειμένη να εξετάσει το ενδεχόμενο μιας επίσημης συνεργασίας σε αυτούς τους τομείς.
Όπως θα θυμάστε, οι κυβερνήσεις του Μπόρις Τζόνσον και της Λιζ Τρας είχαν μια μη βοηθητικά μαχητική προσέγγιση απέναντι στις Βρυξέλλες, καθιστώντας δύσκολη τη συζήτηση για συνεργασία.
Οι σχέσεις μεταξύ Λονδίνου και Βρυξελλών έχουν σίγουρα θερμανθεί υπό τον Ρίσι Σουνάκ, ιδίως μετά την υπογραφή του πλαισίου του Ουίνδσορ για την απλούστευση του λαβύρινθου των εμπορικών κανόνων μεταξύ της ΕΕ, της ηπειρωτικής Βρετανίας και της Βόρειας Ιρλανδίας. Ακολούθησαν εμφανίσεις σε διμερείς και πολυμερείς συναντήσεις με Ευρωπαίους ηγέτες. Αυτό αναμφισβήτητα ανανέωσε τη διπλωματική ενέργεια μεταξύ των δύο πλευρών, ανοίγοντας την πόρτα σε νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και ΕΕ, ακόμη και εταιρικής σχέσης. Αλλά οι χειραψίες από μόνες τους δεν αρκούν σε έναν κόσμο όπου οι μεγάλες απειλές για την ασφάλεια είναι παγκόσμιες, από τον πόλεμο μέχρι την κυβερνοασφάλεια και την τρομοκρατία.
Το πρόβλημα είναι ότι η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου απλώς δεν είναι σε …κατάσταση ακρόασης. Παρά την έγκαιρη συμπερίληψη της εξωτερικής πολιτικής και της αμυντικής συνεργασίας στην αρχική πολιτική δήλωση του Οκτωβρίου 2019 σχετικά με τη μελλοντική σχέση Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ, η κυβέρνηση του Βρετανίας άλλαξε στη συνέχεια γνώμη. Μετεπειτα σκλήρυνε τη στάση της απέναντι σε κάθε μορφή επίσημου διαλόγου, εργαλείου ή φόρουμ που επιτρέπει τη συζήτηση γενικών εξωτερικών υποθέσεων του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ.
Πράγματι, καθ’ όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το Brexit, παρέμεινε τόσο σταθερά αδιάφορη, ώστε σκόπιμα κατασκεύασε τη συμφωνία-ορόσημο για το εμπόριο και τη συνεργασία μεταξύ ΕΕ και Ηνωμένου Βασιλείου (ΣΕΣ) μετά το Brexit με τρόπο που θα απέκλειε κάθε μορφή συνεργασίας σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, ασφάλειας και άμυνας. Η συμφωνία αναφέρει ρητά ότι η “επίσημη εξωτερική και αμυντική πολιτική” δεν αποτελεί μέρος της συμφωνίας.
Αντί για ένα θεσμικό πλαίσιο ή μια συμφωνία ενσωματωμένη σε μια συνθήκη – όπως η TCA – η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου επέλεξε μια εγγενώς κατά περίπτωση, ad-hoc προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική, την ασφάλεια και την αμυντική συνεργασία μεταξύ Λονδίνου και Βρυξελλών. Η απόφαση αυτή μείωσε με μια μονοκονδυλιά κάθε δυνατότητα της Βρετανίας από το 2020 και μετά να αναπροσαρμοστεί επίσημα με τις Βρυξέλλες σε οποιονδήποτε από αυτούς τους τομείς μετά το Brexit. Και έτσι παρέμεινε.
Κάποια μετατόπιση έχει μετακινήσει το Συντηρητικό Κόμμα περισσότερο προς το κέντρο παρά προς τη σκληρή δεξιά στην επανεκτίμηση των σχέσεων με τις Βρυξέλλες, αλλά η κυβέρνηση παραμένει ακόμα ψυχρή σε οποιαδήποτε τέτοια ανοίγματα. Και έχουν προκύψει ευκαιρίες σε διάφορα φόρουμ, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας, και έχουν γίνει προτάσεις από ηγέτες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles Michel, ότι η στενή συνεργασία είναι ζωτικής σημασίας.
Αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο είχε αποκρούσει τέτοιες προσεγγίσεις. Φαίνεται ότι η κομματική πολιτική εξακολουθεί να κυριαρχεί, με αποτέλεσμα “οι εσωτερικές πολιτικές ανησυχίες του κυβερνώντος Συντηρητικού κόμματος σχετικά με το αν θα φανεί ότι κινείται πολύ κοντά στις Βρυξέλλες” να εξακολουθούν να είναι υψίστης σημασίας, όπως το έθεσε ένας αξιωματούχος του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτό αποκλείει κάθε πρόταση για μια συνθήκη και ακόμη και έναν χαλαρό διάλογο για την άμυνα.
Μια μεταβαλλόμενη εικόνα
Ωστόσο, όπως συμβαίνει με τόσα πολλά στις διεθνείς υποθέσεις, τα ευρύτερα γεγονότα συνηθίζουν να διαταράσσουν τα σχέδια. Σε μια γλυκόπικρη τροπή της μοίρας, η εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 ξεπέρασε την προτιμώμενη προσέγγιση του Ηνωμένου Βασιλείου για τις σχέσεις εξωτερικής πολιτικής με την ΕΕ.
Ο πόλεμος απαιτεί αποφασιστική διπλωματική, ασφαλιστική και αμυντική συνεργασία μεταξύ της Βρετανίασ και των Ευρωπαίων εταίρων, τόσο εντός όσο και πέραν του παραδοσιακού φόρουμ του ΝΑΤΟ. Από τη συνεργασία με την ΕΕ για την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας, την παροχή θανατηφόρας και μη θανατηφόρας βοήθειας στην Ουκρανία, έως την υποστήριξη των ευρύτερων ευρωπαϊκών πολεμικών στόχων σε άλλα φόρουμ, συμπεριλαμβανομένης της G7, ο πόλεμος στην Ουκρανία βοήθησε να ” λειτουργήσουν τα σύρματα” μεταξύ του Λονδίνου, των Βρυξελλών και άλλων ευρωπαϊκών πρωτευουσών. Μπορεί να μην υπάρξει συνθήκη, αλλά, στην πράξη, οι σχέσεις ασφαλείας έχουν εμβαθύνει.
Το Ηνωμένο Βασίλειο αισθάνθηκε αρκετά εμπλεκόμενο ώστε να δεσμευτεί στο Pesco (μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία). Αυτό το μακροχρόνιο σχέδιο της ΕΕ αποσκοπεί στην απλούστευση της υλικοτεχνικής υποδομής της μεταφοράς στρατευμάτων και υλικού διαμέσου της Ευρώπης. Η απόφαση του Λονδίνου να συμμετάσχει στα τέλη του 2022 είναι ενδεικτική της στενότερης αμυντικής συνεργασίας μέσω συγκεκριμένων έργων, αν όχι μέσω θεσμοθετημένων συμφωνιών.
Μπορούν οι ανάγκες της Ουκρανίας, σε συνδυασμό με τις ευρύτερες περιφερειακές και παγκόσμιες απαιτήσεις ασφάλειας, και τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση της αμυντικής συνεργασίας με την ΕΕ να συνδυαστούν ώστε να προκαλέσουν αλλαγή στάσης της βρετανικής κυβέρνησης; Ο Μπαρνιέ φαίνεται να το πιστεύει σίγουρα. Κατά την άποψή του, τόσο οι συνθήκες όσο και ο χρόνος είναι κατάλληλοι:
Εξετάζοντας την κατάσταση στην Αφρική, εξετάζοντας τον πόλεμο στην Ουκρανία, εξετάζοντας τις νέες προκλήσεις για την ασφάλειά μας και τη σταθερότητα της Ηπείρου, νομίζω ότι θα ήταν προς το κοινό μας συμφέρον να διαπραγματευτούμε μια νέα συνθήκη για την άμυνα, την εξωτερική πολιτική, την εξωτερική πολιτική και τη συνεργασία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ.
Σίγουρα η διακαναλική συνεργασία έχει φθάσει σε νέα ικανοποιητικά συνεργατικά ύψη τους τελευταίους μήνες. Αλλά η ΣΕΣ – ουσιαστικά το μοναδικό θεμέλιο των σχέσεων Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ μετά το Brexit – παραμένει ένα πολύπλοκο, ατελές εργαλείο.
Αποκλείει πολλά από την αστυνομική και δικαστική συνεργασία, με περιθώρια για συνεχείς ρήξεις και διαμάχες σε όλα τα θέματα, από την αλιεία έως το εμπόριο. Και σε αυτό το σημείο, η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου δεν φαίνεται να έχει μεγάλη όρεξη να καθιερώσει έναν εντελώς νέο διάλογο πέραν της ΣΕΣ για να συζητήσει οποιεσδήποτε μορφές διμερούς συνεργασίας. Η προγραμματισμένη αναθεώρηση της ΤΣΣ το 2025 μπορεί να αποτελέσει την επόμενη ευκαιρία, αλλά τα παγκόσμια γεγονότα μπορεί απλώς να μην περιμένουν τόσο πολύ.
Οι επικείμενες εκλογές στο Ηνωμένο Βασίλειο (και στην ΕΕ), ωστόσο, μπορεί να αποδειχθούν καταλυτικές για την επανεκτίμηση της ανάγκης και του επείγοντος χαρακτήρα μιας πιο επίσημης και πρακτικής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας της Μ.Βρετανίας και της ΕΕ.
