Η διεθνούς φήμης πιανίστα Εφη Αγραφιώτη υπηρετεί 45 ολόκληρα χρόνια την κλασσική μουσική. Με διακρίσεις σε πάρα πολλές μουσικές σκηνές ανά τον κόσμο, συμμετοχή σε συναυλίες, ηχογραφήσεις έργων μεγάλων μουσουργών, μα πάνω απ’ όλα τεράστιο ενδιαφέρον για τη λόγια ελληνική μουσική και τις γυναίκες συνθέτριες, που δεν έγιναν γνωστές στο πέρασμα των χρόνων μας εκπλήσσει για μια ακόμη φορά με το νέο της cd “Ηχοι από το Συρτάρι Νο 2” 

Την εντοπίσαμε ανάμεσα σε στοίβες από βιβλία δίπλα στο πιάνο της και τηρώντας τις αποστάσεις μιλήσαμε για όσα μας ενώνουν μέσα από τη μουσική. Μιλήσαμε όμως κυρίως για τη νέα δουλειά της που ακούγοντας την πολλοί από μας γαληνεύουν και βλέπουν με καλύτερη διάθεση τη ζωή όπως προσπαθεί να ξεφύγει από την πανδημία..

Συνέντευξη στη δημοσιογράφο Ρίτσα Μασούρα και στο Artpointview.gr

Κυρία Αγραφιώτη

• Κάθε φορά καταφέρνετε να μας εκπλήσσετε ευχάριστα. Το προτελευταίο cd σας «Ήχοι από το συρτάρι» (Ιανουάριος 2021) ήταν μια ανάσα μέσα στην πανδημία και το αρνητικό κλίμα που αντιμετωπίζαμε παντού. Ήρθε και ακούμπησε πάνω μας – όσοι από εμάς ευφράνθηκαν με τις επιλογές σας – σαν επουλωτική γάζα πάνω σε τραύματα ετών. Το γεγονός ότι αναφερόταν και σε πολλές γυναίκες συνθέτριες, ως επί το πλείστον άγνωστες, ήταν ακόμη πιο επουλωτικό. Άλλωστε μεγαλώσαμε με την ιδέα ότι οι μεγάλες συνθέσεις των προηγουμένων αιώνων ήταν ανδρική «δουλειά». Τους διαψεύσατε συλλήβδην.Τώρα με το δεύτερο ατομικό σας cd « «Ήχοι στο Συρτάρι αρ.2» (Sounds from the Drawer no 2) μας εισαγάγετε σε άλλου είδους επιλογές, πραγματικά εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, με άνδρες αριθμητικά περισσότερους αλλά με εντυπωσιακές συνθέσεις δυο γυναικείων προσωπικοτήτων, της Κλάρα Σούμαν και της Τατιάνα Νικολάεβα.

Πείτε μας, ποιο ήταν το κυρίαρχο στοιχείο, επιτρέψτε μου να πω, το αλέτρι σας, στο συγκεκριμένο cd.

Ευχαριστώ για την ουσιαστική εισαγωγή, ευχαριστώ και για το αλέτρι με το οποίο συνδέονται αρμονικά και εικαστικά οι σκέψεις μου με την ερώτηση σας. Το αλέτρι είναι το σημαντικότερο εργαλείο που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος-γεωργός για να οργώσει, να σκάψει, να σκαλίσει και αναδεύοντας το χώμα, να ετοιμάσει συστηματικά την καλλιέργεια της γης. Μακάρι να εκτιμηθεί έτσι η προσπάθειά μου.

Οι επιλογές ανάμεσα στο πρώτο συρτάρι και το δεύτερο είναι ασφαλώς διαφορετικές αλλά η επιθυμία μου είναι η ίδια. Με έργα ως επι το πλείστον σύντομης διάρκειας να ακούσουμε ρέουσα και αφηγηματική, απλή στο άκουσμα της μουσική, στο μεγαλύτερο ποσοστό άγνωστη, ή σχεδόν άγνωστη. Να την γνωρίσουμε, να την φροντίσουμε σαν γη που θα σπαρθούν και θα λουλουδίσουν καρποί.

Στο δεύτερο Συρτάρι, συνδέω δασκάλους με τους μαθητές τους, πιανίστες με εξαιρετική επίδοση στη σύνθεση, όπως ο Γεβγκένι Κισσιν, η ο Ντίνου Λιπάττι, του οποίου παίζω την Σονατίνα για το αριστερό χέρι. Θα δώσω ένα παράδειγμα για το τι μπορεί να περιλαμβάνει η αλληλοσυνδεση συνθετών και έργων, στο δισκογράφημα αυτό: ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ συνδέεται με τον εμβληματικό Πρώσο πιανίστα και ερμηνευτή του, τον Βιλχελμ Κέμπφ αλλά και με τον γιο του, τον πρωτοποριακό στην εποχή του Κάρλ Φίλιπ Εμανουελ Μπαχ, που συνέθεσε τις καταπληκτικές Πρωσικές σονάτες για πληκτροφόρο. Στα πρωσικά εδάφη εργάστηκε για πολλά χρόνια κι αυτός.

Ο γιος Μπαχ συνέθεσε σχεδόν χίλια έργα και διαμόρφωσε ένα προσωπικό στυλ. Μιλούσε και δίδασκε την ευαισθησία και το συναίσθημα ως παραμέτρους βασικές της επόμενης από την δική του, μουσικής εποχής. Μιλάμε για τα χρόνια 1730, έως και 1788.

–           Όλο αυτό το ηχητικό υλικό , επομένως, τα σχεδόν 70 λεπτά μουσικών διηγήσεων στο δεύτερο και περισσότερο από 70 λεπτών στο πρώτο συρτάρι, παραπέμπουν σε ένα πολύ ουσιαστικό και αποδοτικό μάθημα ιστορίας του πιάνου ή και γενικότερα της Μουσικής. Είναι μια άλλη πλευρά του συγκεκριμένου ηχογραφήματος, πολύ σημαντική, αν χρησιμοποιηθεί από τους καθηγητές του πιάνου αλλά και των μαθημάτων σαν την Ιστορία, στα Ωδεία.

Ακριβώς. Δεν φτάνει μόνον το να ακούσουμε μουσική ή να μάθουμε κανόνες για να γράφουμε μουσική. Είναι και να την ακουμπήσουμε, να περιπλανηθούμε μαζί της στον κόσμο της αρμονίας, της δημιουργίας. Να τη βάλουμε στο χρόνο, στο χώρο, στη γεωγραφική της θέση. Υπάρχουν οι κατάλληλες μουσικές για παρόμοια παιδαγωγική χρήση, υπάρχουν επίσης πολλοί καθηγητές που όχι μόνον χρησιμοποιούν υλικό μουσικό για να διευρύνουν τη γνώση των μαθητών, αλλά το κάνουν με πολύ παραγωγικό τρόπο. Μακάρι να παίξει και το Συρτάρι αυτό το ρόλο!

• Θα μου επιστρέψετε να σταθώ στον αγαπημένο πολλών μουσικόφιλων, τον αργεντινό συνθέτη του τάγκο `Αστορ Πιατσόλα. Τον μάθαμε μέσα από εντελώς διαφορετικά ηχητικά ακούσματα, πολλές φορές σε περιόδους χαράς ή και αγρυπνίας. Το μόνο που γνωρίζω είναι ότι ενσωμάτωσε στο τάγκο στοιχεία τζαζ και κλασσικής μουσικής. Πώς φτάσατε στην επιλογή του βαλς που παρουσιάζετε στο cd;

Το Βαλσίσιμο που προτείνω είναι μια τρυφερή τετράλεπτη αφήγηση στιγμών, δεν είναι στην πραγματικότητα αυτό που θεωρούμε με τον κοινό χορό, το Βαλς που χορεύουμε.
Θα πρέπει να πω ότι έχω παίξει και σόλο πιάνο συνθέσεις του Πιατσολα, αλλά και με τον επί 30 χρόνια συνεργάτη μου τον Γιώργο Κοντραφουρη παίζουμε συνθέσεις του για δυο πιάνα. Ανακαλύπτεις πολύ όμορφα μουσικά διαμάντια στην έμπνευση του συνθέτη αυτού, είναι μοναδικός! Όπως αγαπάει όλος ο κόσμος αυτόν τον σπουδαίο Αργεντίνο, έτσι τον αγαπώ κι εγώ πολύ. Διάλεξα αυτό το κομμάτι γιατί αδίκως δεν παίζεται και γιατί το συνέθεσε το 1990. Μάλλον είναι η τελευταία σύνθεση του και δεν είναι τάγκο. Να θυμίσω ότι ταλαιπωρήθηκε τα τελευταία δυο χρόνια της ζωής του από σοβαρότατες επιπλοκές υγείας, ουσιαστικά λοιπόν στα τέλη του 1990 αποχαιρέτησε τη δημιουργική ζωή. Με συγκινεί να θυμάμαι ότι τον είχαμε ακούσει στην πατρίδα μας, χάρη στον Μάνο Χατζιδάκι, που ενθέρμως δήλωνε πάντα «κορυφαίος θαυμαστής» του Πιατσόλα. Μετά το ταξίδι του στην Ελλάδα ο Πιατσόλα αποχώρησε οριστικά. Ήταν Ιούλιος του 1990 όταν Χατζιδάκις και Πιατσόλα μας απογείωσαν συναυλιακά στην Πάτρα και στο Ηρώδειο. Στις 3 Ιουλίου 1990 ήταν η συναυλία της Ορχήστρας των Χρωμάτων στο Ηρώδειο. Το 1990, χρονιά σύνθεσης του Βαλσίσιμο, δεν το επέλεξα τυχαία.

• Αυτή η αέναη κίνηση του να διαλέγετε από ένα ογκώδες υλικό αυτά που σας ενθουσιάζουν και να τα προτείνετε στους ακροατές μέσω ενός cd είναι κάτι ελκυστικό. Ιδού βεβαίως και το ερώτημα: Επιλέξατε τα πιο αγαπημένα σας, τους πυλώνες για σας, συνθετών και ήχων ( πχ. Το κομμάτι του Σοστακόβιτς;) ή θεωρήσατε ότι ήταν μουσικές παρτιτούρες που θα άξιζε ο ακροατής να εξοικειωθεί μαζί τους;

Μετά από μια ζωή αφιερωμένη στη μουσική, δεν είναι απλό να βρω μια απάντηση στο ερώτημα… Θα απαντήσω πάντως ρεαλιστικά. Το πρελούδιο του Σοστακόβιτς είναι το πιο αναγνωρίσιμο κομμάτι στο cd. Ήθελα κάτι του μισού λεπτού που να αιφνιδιάσει και να προκαλέσει τη σκέψη μας: τόσο μικρό και τόσο δυναμικό; Γίνεται να προλάβεις να πεις μουσικά κάτι σε τριάντα δευτερόλεπτα; Βεβαίως, είναι ακουστικά πολύ σαφές. Στο δεύτερο σκέλος του ερωτήματος, απαντώ: θέλω να ζήσω τη στιγμή που ο ακροατής και η παρτιτούρα θα είναι ένα ήρεμο και ευτυχισμένο ζευγάρι. Δεν το θεωρώ πιθανό να το προλάβω, αλλά εύχομαι να το ζήσω. Θέλω με άλλα λόγια, να βλέπω ήρεμους, χαμογελαστούς και θετικούς ανθρώπους να μπαίνουν στις συναυλίες για να απολαύσουν τη μουσική, ανεξαρτήτως του πόσο έμαθαν μουσική, του πόσο εξοικειώθηκαν στο σπίτι τους μεγαλώνοντας, χωρίς συμπλέγματα αλλά και χωρίς εγωπαθητική έπαρση ανωτερότητας. Η μουσική είναι κάτι φυσικό, ρέει, σου μιλάει. Πάρε όσα σου λέει και απόλαυσε τη. Η Μουσική είναι μία γλώσσα οικεία σε όλους.

• Είναι λογικό ότι 47 χρόνια μουσικός έχετε μελετήσει εκατοντάδες παρτιτούρες. Από αυτό το υλικό επιλέξατε έργα με συγκεκριμένο κριτήριο; Έργα που επιθυμήσατε να ηχογραφήσετε γιατί τα αγαπάτε ιδιαίτερα; πρόκειται για κομμάτια με το «κάτι» που χρειάζεται ένας δίσκος για να μεταφέρει τη μουσική όταν ο σολίστ δεν είναι εμφανής, δεν είναι στη σκηνή;

Υπάρχουν και σε αυτό το δίσκο ακτίνας έργα που έχω μελετήσει και δεν είχα μέχρι σήμερα παίξει στο κοινό, έργα που δεν είχα μελετήσει πριν αποφασίσω να οδηγηθώ στο δεύτερο συρτάρι, αλλά αυτά ήταν 2 μόνον, έργα που είχα μελετήσει για τις ανάγκες παλαιότερης ραδιοφωνικής ηχογράφησης, έργα ηχογραφημένα παλαιότερα με σκοπό την προβολή ενός κύκλου συναυλιών, επίσης υπάρχουν έργα παιγμένα σε συναυλίες, στον κορμό του προγράμματος ή σαν ανκόρ, που σκεπτόμουν πάντα ότι θα άξιζε να δισκογραφηθούν.
Θα ήθελα πάντως να υπογραμμίσω την ανάγκη ιδιαίτερου χτισίματος στις συνθέσεις που θα δισκογραφηθούν σε σύγκριση με τα έργα που θα επιλέξουμε για να παιχτούν ζωντανά σε μια αίθουσα. Δεν επιλέγουμε με κοινό κριτήριο.

• Μιλήστε μας για τα έργα που τα χαρακτηρίζετε ελάσσονος αναγνωσιμότητας.

Η ελάσσων αναγνωσιμότητα είναι προϊόν μιας αδυναμίας συναφούς με την δυναμική άποψη μιας εποχής, μιας κοινωνίας, μιας πολιτικής ιδεολογίας, ανάλογα, κατά περίπτωση. Οι μουσικοί δεν προσπαθήσαμε αρκετά να μεταβληθεί σε δύναμη, να φωτιστεί. Αναφέρομαι στη διαδρομή εδώ και 200 χρόνια. Δύσκολα παίρνεις το ρίσκο να μη κερδίσεις πόντους επαγγελματικού οφέλους επιλέγοντας κάτι άγνωστο, ακόμα κι αν ξέρεις ότι πρόκειται για όμορφη μουσική. Ακόμα κι αν εσύ, ο μουσικός, θα το άκουγες με ευχαρίστηση αν το έπαιζε κάποιος συνάδελφος, θα διαλέξεις στη θέση του κάτι γνωστό, τις περισσότερες φορές. Μια άλλη δυσκολία, θα έλεγα μια πικρή παράμετρος, είναι ότι οι επικεφαλής των μουσικών αιθουσών ή των μουσικών παραγωγών δεν μπαίνουν στον κόπο ούτε καν να μάθουν κάτι περισσότερο, πριν απορρίψουν προτάσεις με μη παιζόμενα, επομένως με μη αναγνωρίσιμα από το κοινό, έργα. Σημασία έχει πάντως ότι υπάρχει κοινό που ενδιαφέρεται να ακούσει. Χαίρομαι που το προηγούμενο cd γυρίζει στον κόσμο, μεταδίδεται από ραδιοφωνικούς σταθμούς, προκαλεί συζήτηση. Να προσθέσω για να μη καλλιεργηθεί λανθασμένη εικόνα, ότι στην Ευρώπη υπάρχει πλήθος μουσικών τα τελευταία 15 χρόνια, που ερευνούν και ανακαλύπτουν αυτή τη στιγμή ρεπερτόριο άγνωστο. Πολλά έργα εξ αυτών είναι πλέον σαφώς λιγότερο άγνωστα. Ας το σκεφτούν τα νέα παιδιά.

• Είναι πολλοί οι οπαδοί της μουσικής σας αλλά και των επιλογών στις οποίες καταλήγετε κάθε φορά. Το εκλαμβάνετε ως είδος δικαίωσης πολυετούς σκληρής δουλειάς ή είστε τόσο αφοσιωμένη στις μελωδίες σας ώστε όλα αυτά έπονται ή βρίσκονται μέσα σας εν υπνώσει ;

Ειλικρινά, όταν επιλέγω να κάνω κάτι, δεν με ενοχλεί να προσπαθήσω πολλές φορές, το σκέφτομαι πάλι και πάλι, και συχνά ξανά αποφασίζω να ξανά προσπαθήσω. Όντως πρόκειται για σκληρή δουλειά. Κρινόμενα εκ του αποτελέσματος, φαίνονται όλα λογικά και απλά, αλλά θα σας απογοητεύσω… είναι πολύ δύσκολα τα παρόμοια εγχειρήματα.
Σε όλη μου τη ζωή κάνω, είναι πια γνωστό, αντισυμβατικά πράγματα. Πάντως πιστεύω ότι αυτό που ονομάζω αντισυμβατικό, είναι πολύ φυσικό, πολύ λογικό, προσφέρει ενδιαφέρον στη ζωή μου, συνολικά. Σκεπτόμουν ανέκαθεν εξονυχιστικά πριν αποφασίσω να προσπαθήσω ή όχι για κάτι. Η σόλο καλλιτεχνική επιθυμία αν και προηγείται, δεν φτάνει. Την συνδυάζω με πολλές σχετικές άλλες συνεργατικές επιθυμίες. Ας το κάνουμε χαριτωμένο: ανοίγω την πόρτα σε επιθυμίες μου που συντάσσονται μετά από πολλή σκέψη, μετά από διάβασμα και από έρευνα. Βέβαια, καλό κάνει και η παροχή ψυχολογικής αρωγής από την τύχη κάπου κάπου. Η …παρέα αυτή βγαίνει συντεταγμένη να παρελάσει με το γνωστό τρόπο: αριστερό-δεξί και πάντα εντός ρυθμού, πειθαρχημένα και με καλή στοίχιση…Για τα εν υπνώσει ευρισκόμενα μέσα μου, ναι, βρίσκω κατά καιρούς κάτι να μου λεει ότι συγκατοικούσαμε μήνες ή χρόνια.

• Πείτε μας για τους συντελεστές (συνεργάτες ) του τελευταίου σας cd και πού μπορεί κανείς να το βρει.

Θα το βρει ο ενδιαφερόμενος στα δισκοπωλεία και με αποστολή ενίοτε στο σπίτι. Δεν θα ήθελα να αναφέρω αυτή τη στιγμή συγκεκριμένα καταστήματα επειδή μπορεί να ξεχάσω κάποια, κάτι που θα με φέρει σε δύσκολη θέση. Το cd βρίσκεται στα δισκοπωλεία που πωλούν τέτοιο υλικό. Μπορεί όποιος επιθυμεί, να μιλήσει για περισσότερες πληροφορίες με την εταιρία Irida Classical.

Οι συντελεστές της παραγωγής είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό οι ίδιοι με το πρώτο Συρτάρι. Η ομάδα συνεργάστηκε ιδανικά.
Μαέστρος στην εικαστική παρουσίαση του δισκογραφήματος είναι ο ζωγράφος Γιάννης Ψυχοπαίδης, που μας πρόσφερε την υψηλή Τέχνη του πρώτα για την Ελληνίδα Μούσα μας, ένα χρόνο πριν, ένα διπλό cd για το οποίο συνεργαστήκαμε ιδανικά με τη σοπράνο Μυρσίνη Μαργαρίτη. Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης προσέφερε επίσης το εξώφυλλο και οπισθόφυλλο στο πρώτο μου συρτάρι που κυκλοφόρησε τον Γενάρη του 2021. Τώρα λοιπόν είναι η τρίτη μας συνεργασία με τον σπουδαίο αυτό ζωγράφο και διανοούμενο.
Η φωτογραφία είναι του εξαιρετικού νέου φωτογράφου Θανάση Καρατζά. τεχνικός- χορδιστής: Βασίλης Παπανικολάου.
Ηχοληψία: Νίκος Δημοσθένους, Μάστεριγκ: Βασίλης Πάκος Αγραφιώτης, Μακέτα: Ανθή Μουριάδου.
Ηχογράφησα στο πιάνο Fazioli του studio της παραγωγού εταιρίας Irida Classical.

• Σας εύχομαι από καρδιάς καλή επιτυχία. Να είστε διαρκώς παρούσα με ψηλά τις μουσικές σημαίες.

Ευχαριστούμε πολύ, το Συρτάρι μου και εγώ προσωπικά. Ελπίζω και εύχομαι καλύτερες ημέρες για τη μουσική και τους μουσικούς.