Τουρκική διπλωματία, η “Μαγική Εικών”
Από την κοινή οθωμανική κληρονομία η Τουρκία απέσπασε τα Στενά, την Κωνσταντινούπολη, τη Μικρασιατική ακτή. Οι τότε λιγότερο σημαντικοί τόποι, τα νησιά και οι περιβάλλουσες θάλασσες, περιήλθαν στην Ελλάδα. Παραμελημένος οικονομικά, ο νησιωτικός χώρος οδηγήθηκε σε δημογραφική απίσχναση. Επί μερικές δεκαετίες ο “ιστορικός συμβιβασμός” Βενιζέλου-Κεμάλ δεν αμφισβητήθηκε.
Στον χάρτη της Μέσης Ανατολής γίνεται αμέσως αντιληπτό ποια θρυαλλίδα θα δυναμίτιζε την ισορροπία αυτή. Σταυροδρόμι των μεγάλων διακυβευμάτων της περιοχής, η Κύπρος ενεπλάκη αναπόφευκτα στις παγκόσμιες συγκρούσεις, συμπαρασύροντας Τουρκία και Ελλάδα. Στις πηγές έντασης έχει προστεθεί η πρόσφατη αναβάθμιση των θαλασσών. Η υποτιμημένη κληρονομία της Ελλάδας απέκτησε μείζονα σημασία. Η Τουρκία προσπαθεί έκτοτε να της αποσπάσει τμήματα-χωρίς, βέβαια, να διανοείται να παραχωρήσει τίποτα εις αντάλλαγμα.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ακολουθούν σπειροειδή τροχιά. Κάθε κύκλος οδηγεί σε αδιέξοδα, με αυξανόμενες τουρκικές απαιτήσεις. Η πολιτική ανοίγματος Σημίτη-Παπανδρέου μετά τους σεισμούς του 1999, μολονότι δημιούργησε θετικό κλίμα, δεν άφησε απτά αποτελέσματα. Η ένταση κλιμακώθηκε χρόνο με τον χρόνο, με έξαρση το 2020 στον Έβρο, όταν η Τουρκία δοκίμασε την διά των προσφύγων εισβολή. Ακολούθησαν απειλές για νύκτωρ επέλαση, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, ο χάρτης urbi et orbi της Γαλάζιας Πατρίδας. Σήμερα η Τουρκία ακολουθεί ρητορική φιλίας και συνεννόησης. Ανοίγει άραγε ένα παράθυρο ευκαιρίας;
Χωρίς να αποκλείεται, δεν είναι πιθανόν. Όπως και με την Κύπρο ήδη από τη δεκαετία του 1960, έτσι και με το Αιγαίο η Τουρκία έχει καθορίσει μιαν ατζέντα και αναμένει την κατάλληλη αφορμή.
Η τρέχουσα διαλλακτική συμπεριφορά δεν έχει αποδέκτη την Ελλάδα. Στην πραγματικότητα
αναφέρεται στην Ευρώπη και στην Αμερική.
Αναμφίβολα οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επηρεάζονται από το γεωπολιτικό περιβάλλον. Η άμεση σοβιετική απειλή εξηγεί την ελληνοτουρκική σύγκλιση των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων.
Επίσης, η “διπλωματία των σεισμών” συνδέεται με το “Τέλος της Ιστορίας”, το τότε κυρίαρχο
αφήγημα του Francis Fukuyama· καθώς και με την προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην
Ευρωπαϊκή Ένωση.
Βιώνουμε μια τεκτονική αναδιοργάνωση του κόσμου. Η Ρωσία, το Ιράν και η Κίνα ξεσηκώνουν τον υπόλοιπο κόσμο εναντίον της Δύσης. Οι πόλεμοι στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή αφορούν τα νέα σύνορα ανάμεσα στις μεγάλες περιφερειακές ενότητες ενός νεο-σύστατου Ψυχρού Πολέμου.
Μέλος του ΝΑΤΟ και του ΟΟΣΑ, η Τουρκία θεωρητικά ανήκει στη Δύση. Οι αντι-ισραηλινές
δηλώσεις του Ερντογάν αντιφάσκουν, όμως, με τη δυτική αλληλεγγύη. Κρατά συστηματικά
ανοικτή την πόρτα στον “Παγκόσμιο Νότο” και την “Παγκόσμια Ανατολή”. Παρέστη στη σύνοδο των BRICS στο Καζάν στις 22-24 Οκτωβρίου υπό την Προεδρία του Βλαντιμίρ Πούτιν και επιδιώκει να γίνει μέλος τους. Η Τουρκία παραμένει ένας “επιτήδειος ουδέτερος”, τους γεωπολιτικούς ελιγμούς του οποίου Δυτικοί παράγοντες παρακολουθούν με έντονη φιλυποψία.
Η ένταση με την Ελλάδα δεν αποφέρει προς το παρόν αποτελέσματα. Δύσκολα μπορεί η Τουρκία να εξαργυρώσει την πληθυσμιακή, οικονομική και στρατιωτική της υπεροχή σε εδαφικά και άλλα κέρδη. Στη σημερινή συγκυρία, στο τρέχον περιβάλλον αστάθειας, οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια θα επέφερε γενική κατακραυγή.
Η Ελλάδα αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την ανέξοδη βελτίωση της εικόνας της Τουρκίας στη Δύση. Οι πολλαπλές κρίσεις έχουν δημιουργήσει φόβους για μια γενικευμένη έκρηξη. Κάθε πιθανή πηγή έντασης, όπως τα ελληνοτουρκικά, εγείρει ανησυχία. Όποιος φαίνεται να αποδυναμώνει τον κίνδυνο εισπράττει εύσημα. Όπως στην περίοδο Σημίτη/Παπανδρέου, η Ελλάδα χρησιμοποιείται ως άλλοθι στις προσπάθειες της Τουρκίας να διατηρήσει δεσμούς με τη Δύση, εξισορροπώντας δράσεις και πολιτικές μη συμβατές με τις δυτικές αξίες και τη δυτική αλληλεγγύη.
Η Ελλάδα πρέπει να σταθμίσει αν και έναντι ποίων ανταλλαγμάτων είναι διατεθειμένη να
προσφέρει το άλλοθι αυτό· να φροντίσει ώστε η αξιοπιστία την οποία κερδίζει η Τουρκία να μην εξασφαλίζεται εις βάρος μας. Τέλος, εάν αποφασίσει να μην ακολουθήσει την Τουρκία σε αυτό το παίγνιο, πρέπει να προστατεύσει τη δική της εικόνα, καθώς αναμφίβολα θα καταγγελθεί ως η αδιάλλακτη.
Γιώργος Πρεβελάκης
Ομότιμος Καθηγητής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής στη Σορβόννη (Paris1)
Distinguished Visiting Professor, Hellenic American University
Προσωπα
Προδημοσίευση | Ελένη Γκίκα, «εν ερημίαις επλανήθησαν» (ποίηση), Εκδ. ΑΩ
μότο:
«γιατί η ζωή δεν είναι πρόβα και ο θάνατος δεν είναι παρένθεση»
έντουαρντ έστλιν κάμινγκς
αφιέρωση
Του Μήτσου
Α. Μηδένα προ του Τέλους του…
1.Η πανοπλία της Ιστορίας
Μόνο να άρχιζε το μυθιστόρημα
ύστερα γνώριζε πως
η ίδια του η ιστορία
θα την προστατεύσει ως το τέλος
Γι’ αυτό και ζύγιζε στοίχιζε
συνέχεια τα μολύβια
δοκίμαζε γομολάστιχες
και ξύστρες
σηκωνόταν αξημέρωτα
για να γράφει μεταξύ ύπνου και ξύπνιου
Και τι δεν έκανε
για να ‘μπει στο ρυθμό της
Φτάνει ν’ αγγίζει την ουρίτσα της
αυτό έφτανε
τα γνώριζε πολύ καλά τα ραντεβού
της κάθε μέρας
όλα τα υπόλοιπα ήταν θέμα χρόνου.
Η ιστορία θα την ασφάλιζε για κάμποσο
γι’ αυτό αγωνιζόταν
Ήξερε ότι ήταν η μοναδική της πανοπλία.
Τρίτη 13 Σεπτ. 2022, ξημερώματα
2. Εντέλει, τόση σύνεση χαμένη
Όσο εκκρεμούσε η μάχη των Θερμοπυλών
ο Λεωνίδας πάση θυσία
ακόμα θα ζούσε
και οι Τριακόσιοι, επίσης,
όσα επικίνδυνα κι αν έκαναν
Ακόμα κι αν σκοτώνονταν
αναμεταξύ τους
τελικά θα επιβίωναν
Μέχρι στις Θερμοπύλες
οι Πέρσες να τους αφανίσουν
Αν ήξεραν
ώ πόσο θα μετάνιωναν
για τόση σύνεση!
Εντέλει, τόση σύνεση χαμένη.
Δευτέρα 12 Σεπτ. 2022
3.Περάσματα
Ό,τι κι αν έκανε ο Οιδίποδας
θα τυφλωνόταν
θα σκότωνε ο Ορέστης
και η Ελένη θα ‘φευγε
η Τροία ήταν μονόδρομος
κι η ήττα των Τρωών
ο Οδυσσέας θα έκανε χρόνια
για να γυρίσει στην Ιθάκη του
δεν γίνεται
ό,τι είναι δικό σου
να το παραλείψεις.
Τρίτη 13 Σεπτ. 2022, ξημερώματα
Β. Μισοτελειωμένη κίνηση
1. Κάτοπτρα
Όσα χρόνια και να περάσουν
ο πατέρας σου θα είναι πάντοτε ο πατέρας σου
όπως κι εκείνη εκεί η οικογένεια
που έχει αρχίσει να σχηματίζεται πλέον αντίστροφα
επάνω στον ουρανό.
Τη ζωή σου αρχίζει να την αναζητάς στο ταβάνι
μπορεί στο πάτωμα να εξακολουθούν οι ρίζες σου
αλλά σχέδια κι όνειρα, μέλλον, προοπτικές
και ζωή αιώνια, αν υπάρχει,
εκεί πάνω θα είναι ή δεν θα είναι
Δεν θα το ξέρεις ακόμα
για όσο σέρνεσαι κάτω
μονάχα εκλάμψεις θα έχεις
σα μαχαιράκια που θα κομματιάζουν
πότε πότε τον χρόνο
εκείνες τις ώρες που έζησες
και θα επαναλαμβάνονται κάθε τόσο
αναστάσιμα και πυρετικά.
Βλέπεις οι ψηφίδες υπάρχουν
σκηνές από την παλιά αυλή σας, τον δρόμο
τον τοίχο με τα αναρριχώμενα τριαντάφυλλα
τη μυρωδιά από το παράθυρο της κουζίνας
τον βλέπεις να ετοιμάζει πατατούλες τηγανιτές
Είναι κι εκείνο το σκουριασμένο ποδήλατο
στο υπόγειο
γυάλιζε κι άστραφτε επιμένει η Νανά
όταν τον είδε
να κόβει βόλτες έντεκα χρόνια μετά
ξέγνοιαστος σαν παιδί στον ουρανό.
Θα το θυμάται πως υπήρξες η κόρη του
σαν θα ανταμώσετε;
Θα σε φωνάζει ξανά «Μπιθικώτση»;
Θα σε αφήνει να του κάνεις κοτσίδια;
Έτσι πως θα έγινε πάνσοφος
θα εξακολουθεί να σε αγαπά όπως πρώτα
ή θα τον έχεις απογοητεύσει
θα το γνωρίζει το πόσο σου λείπει;
Όλα εκείνα που σε βασάνιζαν
θα του φανούν κάπως αστεία
ή τώρα κι αυτός θα τα μάθει
θα συμφωνήσει πως είναι η αγάπη
πάνω από την όποια αλήθεια;
Θα σου επιτρέπει να τον φωνάζεις για πάντα
μπαμπά;
Αυτά σκέφτεσαι τώρα
που δεν είσαι κόρη
αλλά μεγαλώνεις
σαν ένα ξεθυμασμένο μπαλόνι
κι αιωρείσαι συχνά μεταξύ δυο κόσμων
ολομόναχη και αποσυνάγωγη πάντα
με εκείνα τα κοκαλάκια με κερασάκια
στα εναπομείναντα γερασμένα μαλλιά
Θα εξακολουθήσω κι εκεί στον ουρανό
να είμαι η κόρη σου;
31 Ιουλίου 2022 / ανήμερα της εκδημίας του μπαμπά, έντεκα χρόνια μετά.

Ελένη Γκίκα
2.Μόνο οι γάτοι
Στην άλλη ζωή θα βρεθούμε με το καλό μας πρόσωπο λέει
ίσως γι’ αυτό κάποιοι θα απομείνουν παιδί
κι άλλοι με άσπρα μαλλιά θα ξαναζήσουμε τον παράδεισο
όλοι μας στην ηλικία που σταμάτησαν οι φωνές
και γίναμε οι ίδιοι φωνή
Η δική μας φωνή
αυτό είναι που μετρά.
Γι’ αυτό ίσως και κάποιοι θα μεταβούμε βουβοί.
Συνηθισμένοι στον ήχο της σιωπής
-ας τους άλλους να λένε –
μιλούσαμε με κάτι ανεπαίσθητους ήχους
που μόνον οι γάτοι έπιαναν
άντε και κανένα πιστό φιλότιμο
σοφό σκυλί
Γιατί να αλλάξεις εν τοιαύτη περίπτωση;
Εκείνο που ψάχνεις, το έχεις ήδη βρει.
31 Ιουλίου 2022, Κυριακή
4.Αναστενάρια
Κανείς μας δεν κατάλαβε πως
χορεύαμε σ’ αναμμένα κάρβουνα
και τα καμένα πόδια μας
την άλλη μέρα φανήκανε
όταν πια ούτε κάρβουνα ούτε στάχτες
Την ώρα της έκστασης
αλλού ανήκαμε
ψυχή και κορμί
αλλά οι πληγές
μεγάλωναν
άρχισε να μυρίζει
η καμένη σάρκα
Τώρα,
μόνο πονάμε,
χάθηκε τ’ όραμα.
Δευτέρα 1η Αυγούστου 2022
5. Η μισοτελειωμένη κίνηση
Οι περισσότεροι
γι’ αυτό γράφουν,
ζωγραφίζουν, κάνουν γλυπτά,
γλυκά,
για να γλυτώσουν
απ’ την κατάρα
της μισοτελειωμένης κίνησης
μέχρι να μάθουν πως
σ’ αυτήν εδώ τη ζωή
τίποτε δεν γίνεται που
να μην είναι ημιτελές.
Τρίτη 2 Αυγούστου 2022
28. Ζωή σφαγή
Την μάνα μου σκέφτομαι
και τον Νίκο που έφυγε απόψε
τον χρόνο που πέρασε
από Σαββατόβραδο σε Σαββατόβραδο γι’ αυτούς
κι από μουσική σε τραγούδι
για μένα μέσα από λέξεις
που απόμειναν ξέφτια
Το πένθος που δεν ξέσπασε
σπαθάκια σύμφωνα και φωνήεντα
που μας ξεσκίζουν
τα γηρατειά είναι σφαγή
και η ζωή μας μακελειό
απ’ την αρχή
δεν στο είπα όταν σε είδα
δεν μας λυπήθηκε, τελικά, ο χρόνος
Τουλάχιστον προλάβαμε να πούμε
για το πόσο πολύ αγαπηθήκαμε
εκτός χρόνου
Έστω αυτό
Σάββατο βράδυ 15 Οκτωβρίου 2022
29. Όταν έρθουν οι λέξεις
Έτσι έρχονται οι λέξεις
σωσίβια
Με την καταστροφή.
Γ. Των αχράντων μυστηρίων
- Υπό βροχή
Πέντε χρόνια με περίμενε στη στάση
κάθε βράδυ
για να γυρίσω πρώτα απ’ το Φροντιστήριο
κι απ’ τη σχολή ύστερα
κι εκείνη τη χρονιά με τη μεγάλη νεροποντή
εννιά ώρες υπό βροχή
τότε δεν είχαμε κινητά
μονάχα την πατρική αγάπη
και το ένστικτο
Έτσι θα συναντιόμαστε
στη δική μας αιωνιότητα, μπαμπά,
υπό βροχή και μετά από εννιάωρη αναμονή
μπορεί να είναι αυτή η δική μας
αιώνια επαναληπτική στιγμή
Να συναντιόμαστε και να ξανασυναντιόμαστε
υπό βροχή μετά από εννιάωρη αναμονή
Δευτέρα 3 Οκτωβρίου 2022
- Βραδυφλεγής
Από παιδί φοβόμουν το τέλος
μετρούσα δυο και τρεις φορές
τα βήματά μου
και κάπως έτσι
όλα τα σπουδαία τα στερήθηκα
Για να μη βλέπω να τελειώνουν
δεν τα άρχισα
περίμενα
αιώνες χρόνια
και ονειρευόμουν
έτσι σ’ αγάπησα
όταν έφευγες
«Άργησες κάποια χρόνια»,
είπες και γέλασες
έμεινα, όπως πάντα, μετέωρη
με τις ιστορίες μου
τις φωτογραφίες σου
και τις αναμνήσεις
Σε έβλεπα να φεύγεις
κι εγώ ξεκίναγα
Αυτό εξάλλου μόνο ήξερα
πώς ν’ αποχαιρετήσω.
Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2022
- Σίγουρη φυλακή, το σώμα μου!
απόψε, λέει, ήμουνα φυλακισμένη,
σε μια κλειστή και χαμηλή χωρίς διέξοδο φυλακή,
ξύπνησα έντρομη και ψυχοπλακωμένη,
αλλά δεν ανακουφίστηκα παρ’ ότι ήταν πρωί,
σκέφτομαι από ποια φυλακή είναι να ξεφύγω ακόμα.
το σώμα μου [είναι το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό]
Δευτέρα 30 Οκτωβρίου 2022
6. Μονοχρωμία
Αλλ’ ούτε λόγος,
τα σάβανά σου
θα είναι το ύστατο
νυφικό σου
Λευκά κι αυτά.
Μόνο το χρώμα παραμένει το ίδιο.
Τετάρτη 5 Οκτωβρίου 2022
Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν την περασμένη εβδομάδα με τους φίλους να είναι παρόντες, δίπλα στους καλλιτέχνες, στηρίζοντας τη δημιουργική δουλειά τους υπό την καλλιτεχνική επίβλεψη της ‘Ιριδας Κρητικού
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΕΤΑΡΤΗ, 23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ – Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας “Σοφία Λασκαρίδου”.
Οδός Λασκαρίδου 120, Καλλιθέα
Με αφορμή την ομαδική εικαστική έκθεση της Iris Artteam “Ήταν πάντοτε ελεύθερη» σας καλούμε την Τετάρτη 23.10 στις 19.00 σε ξενάγηση και παράλληλη λογοτεχνική βραδιά. Αποσπάσματα πεζογραφίας και ποίηση θα διαβάσουν μέλη της ομάδας. Στο πιάνο ο Άρης Χρυσοσπάθης.
Θα ακολουθήσει μικρό κέρασμα
H Iris Artteam ξεκίνησε την πορεία της περίπου 15 χρόνια πριν ως νεογνό με συναντήσεις τέχνης και προβολές στο φιλόξενο σπίτι της Εβίτας Μπαλτά – Τζώρτζογλου στη Βαρυμπόμπη.
Ήδη ενηλικιώθηκε, εμπλουτίστηκε με την παρουσία καινούργιων μελών και κατέβηκε με φόρα στο κέντρο της Αθήνας στους γνωστούς και άγνωστους τόπους πολιτισμού.
Η Iris Artteam παραμένει πάντοτε φρέσκια, ενθουσιώδης με αγκαλιά ανοιχτή για όποιον και όποια είναι σε θέση να αφουγκραστεί τους παλμούς της.
Η Ομάδα χαρίζει στα μέλη της πολυσχιδείς εμπειρίες τέχνης και αμέτρητα πνευματικά, αισθητικά και ψυχικά δώρα. Πρόσφερε γνώσεις, επισκέψεις, χαρά, ταξίδια, μοίρασμα.
Ήδη μεσούντος του lock down η Iris Artteam έκανε τα μέλη της να γελούν, να ονειρεύονται και να δημιουργούν μαζί.
Η Ομάδα έκανε τα μέλη της να αλληλοστηρίζονται στα ωραία και στα δύσκολα, και, κυρίως, να δημιουργούν ισχυρές φιλίες.
Αυτή, στην επιλεγμένη συμβολικά οικία της πάντοτε ελεύθερης, πρωτοπόρας και έμπλεης τέχνης και ομορφιάς Σοφίας Λασκαρίδου, όπου και θα πραγματοποιηθεί η πρώτη κοινή έκθεση της ομάδας με τον τίτλο «Ήταν πάντοτε ελεύθερη».
Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν την Τρίτη 15 Οκτωβρίου και η διάρκειά της θα είναι μέχρι και την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου.
Την επιμέλεια της έκθεσης έχει η Ίρις Κρητικού.
Συμμετέχουν
Λέλα Αρβανίτη, Άννα Αχιλλέως, Ειρήνη Βιντιάδη, Μαρίνα Βλαχάκη, Κική Βουλγαρέλη, Μαίρη Γαλάνη – Κρητικού, Κατερίνα Γραφανάκη, Ανδριανή Δουληγέρη, Άννα Εξηντάρη, Γιάννα Ζαφειράκου, Κλειώ Ιασεμίδου, Δέσποινα Καλλιγά, Εβίτα Κανέλλου, Γεωργία Κοκκίνη, Πόπη Κτιστάκη, Ρόδη Κωσταντόγλου, Λίλα Μαδούρου, Έβελυν Μανιού, Σίσσυ Μαρίνου, Σίσσυ Μιχαλοπούλου, Εβίτα Μπαλτά – Τζώρτζογλου, Αθηνά Μπίκου, Βίκη Μπράνη, Ισαβέλλα Ντάσση, Έλενα Ντάκουλα, Ντία Παντούλα – Μαλεσίου, Χριστίνα Παρασκευοπούλου, Παρή Πιτσιλού – Κόλλια, Κατερίνα Πολυζωίδη – Μαυρολέων, Κυριακή Προκοπίου, Κατερίνα Σαράφη, Νένα Σημαντώνη, Κατερίνα Σταθάτου, Αντωνία Σιμάτου, Εύα Σπηλιωτοπούλου, Κωνσταντίνα Τζαβιδοπούλου, Κλαίρη Τσαλουχίδη – Χατζημηνά, Σοφία Τσάνη, Μαρία Χάνιου, Πένυ Χονδρογιάννη.
Ταυτότητα έκθεσης
«Ήταν πάντοτε ελεύθερη»
Εγκαίνια: Τρίτη 15 Οκτωβρίου 2014 στις 20:00
Διάρκεια έκθεσης: 16 – 30 Οκτωβρίου 2014
Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας «Σοφία Λασκαρίδου»
Λασκαρίδου 120 και Φιλαρέτου
Καλλιθέα 17675
Τηλέφωνο 210 953 7314
Ανοικτά: Δευτέρα – Παρασκευή 11:00 – 14:00 και 18:00 – 21:00, Σάββατο: 11:00 – 14:00
Στην έκθεση συμμετέχουν οι καλλιτέχνες
Άγγελος, Πρόταση Γιάννη Κολοκοτρώνη
Γκάγκικ Αλτουνιάν, Πρόταση Μάνου Στεφανίδη
Μανώλης Αναστασάκος
Ρένα Ανούση-Ηλία
Χρήστος Αντωναρόπουλος, Πρόταση Μάνου Στεφανίδη
Γιώργος Αρμακόλας
Στάθης Βατανίδης
Μπάμπης Βενετόπουλος, Πρόταση Μαρίας Κενανίδου
Ντιάνα Γιαννοπούλου
Γιώργος Δέρπαπας
Γαλήνη Εξαδάκτυλου
Ελένη Εξάρχου, Πρόταση Μπίας Παπαδοπούλου
Βασίλης Καρακατσάνης
Μιχάλης Κουντούρης
Κώστας Λάβδας, Πρόταση Γιώργος Μυλωνάς
Νίκος Λεοντόπουλος
Κώστας Λευκόχειρ
Ελένη Λύρα, Πρόταση Νίκης Παπασπύρου
Μηνάς Μαυρικάκης, Πρόταση Ίριδας Κρητικού
Τάσος Μισούρας, Πρόταση Ίριδας Κρητικού
Μάνος Μπατζόλης, Πρόταση Ίριδας Κρητικού
Χρόνης Μπότσογλου
Φλωρεντία Οικονομίδου
Αλέξανδρος Παπακωνσταντίνου, Πρόταση Γιάννη Κολοκοτρώνη
Κωνσταντίνος Παρθένης
Ελένη Παρχαρίδου
Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης
Σπυριδούλα Πολίτη
Ηλίας Πούλος, Πρόταση Ήρας Παπαδοπούλου
Μαρία Ρηγούτσου
Πάτροκλος Σκαφίδας
Μαρία Φιλιππακοπούλου, Πρόταση Λουίζας Καραπιδάκη
Σοφία Φωτιάδου
Θεοδώρα Χωραφά
Τα Ελληνοτουρκικά, μια κριτική- συγκριτική προσέγγιση
H νέα φάση στα ελληνοτουρκικά ζητήματα θέτει και νέα ερωτήματα ως προς τη διεξαγωγή
των σχετικών διαπραγματεύσεων. Στο εγγύς ιστορικό παρελθόν, στην ευρύτερη περιοχή
μας, έχουν διεξαχθεί ανάλογες διαπραγματεύσεις στις οποίες μπορούμε να ανατρέξουμε ως
προς το δέον ή το μη δέον γενέσθαι στα καθ’ημάς κρίσιμα διακυβεύματα.
Η παλαιστινιακή αστοχία
Ο Καθηγητής, πρώην πρέσβυς, Michel Foucher συνδυάζει τη γεωπολιτική θεωρία με τη
διπλωματική πράξη. Στο πρόσφατο βιβλίο του Conseiller le prince. A la lumière de la
géographie politique συγκεντρώνει άρθρα και εμπιστευτικές αναφορές, σχετικά με τα
μεγάλα γεωπολιτικά ζητήματα που απασχόλησαν την Γαλλία. Στο κεφάλαιο “Ισραήλ-
Παλαιστίνη”, παραθέτει και σχολιάζει την εμπιστευτική αναφορά (3-12-1998), προϊόν της
αποστολής του στο Ισραήλ, την οποία απηύθυνε στον Hubert Védrine για να σταθμίσει τις
προοπτικές της ειρηνευτικής διαδικασίας. “Η απουσία συγκεκριμένης γεωγραφικής
σκέψης…υπήρξε επί πολύ η αδυναμία του εθνικού παλαιστινιακού κινήματος το οποίο
λειτουργούσε με μεγαλύτερη άνεση όταν αναφερόταν στον “αραβικό κόσμο” και στην
παγκόσμια σκηνή από την οποία ανέμενε μιαν αναγνώριση”. Παραθέτει, επίσης, τον τίτλο
ενός άρθρου της Guardian (22. 10.1998), σχετικό με τη συμφωνία Wye River: Τhe
Palestinian leader has been outwitted by Israeli mapmakers.
Πολλά από τα σημερινά προβλήματα προέρχονται από την ασυμμετρία στην αντίληψη των
γεωγραφικών και χαρτογραφικών διακυβευμάτων ανάμεσα στους Ισραηλινούς και τους
Παλαιστινίους. Εξ αιτίας αυτής της ανισορροπίας, οι Παλαιστίνιοι απέτυχαν να θέσουν τις
βάσεις για μιαν εδαφική κατάσταση, ευνοϊκή για τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους.
Αντιθέτως, οι Ισραηλινοί, χάρη στη γεωγραφική και χαρτογραφική τους υπεροχή,
προώθησαν δεδομένα τα οποία κατέστησαν τη συγκρότηση μιας παλαιστινιακής εδαφικής
οντότητας εξαιρετικά προβληματική. Επιβεβαιώθηκε και πάλι η καθοριστική σημασία της
Γεωγραφίας και της Χαρτογραφίας. Είχε ήδη αναδειχθεί κατά τις διαπραγματεύσεις μετά
τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίες καθόρισαν τον ευρωπαϊκό πολιτικό χάρτη.
Το Ισραήλ διαθέτει ισχυρή γεωγραφική παιδεία και αποτελεσματικούς χαρτογραφικούς
μηχανισμούς. Όπως και η γαλλική, η ισραηλινή γεωγραφική σχολή διετήρησε την
παράδοσή της, ακόμη και μετά την περιθωριοποίηση της επιστήμης αυτής στον αγγλο-
σαξονικό κόσμο. Παραλλήλως, το Κράτος του Ισραήλ φρόντισε να αναπτύξει τις
χαρτογραφικές του υπηρεσίες και να εμπλουτίσει τα αντίστοιχα αρχεία, χάρη στα οποία
θεμελιώνει τις διεκδικήσεις του.
Οι Παλαιστίνιοι διέθεταν λιγοστά εφόδια για να αντιμετωπίσουν τη γεωγραφική και
χαρτογραφική υπεροπλία των Ισραηλινών. Όμως, η αδυναμία τους δεν περιοριζόταν
αποκλειστικά στην επιστημονική και τεχνική έλλειψη προετοιμασίας. Το κύριο
μειονέκτημα συνίστατο στο ότι οι λίγοι Παλαιστίνιοι γνώστες των γεωγραφικών
παραμέτρων ήταν τελείως παραγκωνισμένοι στις διαδικασίες για τον καθορισμό της
παλαιστινιακής στρατηγικής. Η παλαιστινιακή ηγεσία, χωρίς γεωγραφική παιδεία,
θεωρούσε τους Γεωγράφους και τους Χαρτογράφους ως τεχνικούς οι οποίοι απλώς θα
εφήρμοζαν εκ των υστέρων κάποιες γενικές αρχές. Στο βιβλίο του Παλαιστινίου
Γεωγράφου Khalid Tafakji, περιγράφεται και ο εκνευρισμός των ιθυνόντων όταν έρχονταν
σε επαφή με τα δυσάρεστα εδαφικά διακυβεύματα.
Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο βιβλίο του Michel Foucher ρίχνουν νέο φως στη
συζήτηση για το παλαιστινιακό ζήτημα, καθώς οδηγούν στις ρίζες των σημερινών
αδιεξόδων. Σήμερα είναι προς το συμφέρον και του Ισραήλ να δημιουργηθεί ένα
παλαιστινιακό κράτος, καθώς κάθε άλλη εξέλιξη οδηγεί σε συνεχή αστάθεια ή σοβαρά
πολιτικά και ηθικά προβλήματα. Όμως, η προοπτική αυτή έχει υπονομευθεί από τις
εδαφικές ρυθμίσεις τις οποίες επέβαλε η ισραηλινή γεωγραφική υπεροχή και απέτυχε να
αποτρέψει η παλαιστινιακή γεωγραφική τύφλωση.
“Πρώτα το πλαίσιο και μετά οι χάρτες”
Κοινό στοιχείο ανάμεσα στους Έλληνες και τους Παλαιστινίους είναι η έλλειψη
γεωγραφικής παιδείας. Και οι δύο λαοί αρεσκόμαστε στις ιδεολογικές γενικότητες και
στους περίπλοκους νομικισμούς. Στο βιβλίο Γεωχωρικά Διακυβεύματα, ο Ευάγγελος
Λιβιεράτος παρουσιάζει ανάγλυφα τις ελληνικές αδυναμίες ως προς τη Γεωγραφία και τη
Χαρτογραφία. Η παλαιστινιακή εμπειρία πρέπει, επομένως, να μας προβληματίσει, εν όψει
διαπραγματεύσεων με την Τουρκία. Σύμφωνα με την Καθημερινή (29-9-24) έχει δοθεί
εντολή στους ομολόγους υπουργούς εξωτερικών, η διαπραγμάτευση να διεξαχθεί σε δύο
φάσεις: “πρώτα το πλαίσιο και μετά (sic) οι χάρτες”. Ακριβώς όπως σκέπτονταν και
ενεργούσαν οι Παλαιστίνιοι ηγέτες.
Βεβαίως, η Ελλάδα είναι ένα οργανωμένο κράτος με σοβαρές τεχνικές υποδομές. Δεν
συγκρίνεται με το παλαιστινιακό κίνημα της περιόδου 1995-2000, το οποίο δεν διέθετε
χαρτογραφικές υπηρεσίες. Ο εξαιρετικός Άτλας των Ελληνο-τουρκικών Σχέσεων, τον οποίο
έχουν εκπονήσει ο Άγγελος Συρίγος και ο Θάνος Ντόκος, συγκεντρώνει, χαρτογραφεί και
σχολιάζει τα γεωγραφικά στοιχεία της ελληνοτουρκικής διένεξης. Στηρίζεται σε
πληροφορίες από ικανές αρμόδιες υπηρεσίες. Μετά την έκδοση αυτού του Άτλαντα, το
Υπουργείο Εξωτερικών παρουσίασε μια σειρά από ανάλογους χάρτες οι οποίοι
διενεμήθηκαν ευρύτατα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Οι πρωτοβουλίες αυτές, ασφαλώς πολύ χρήσιμες, δεν επαρκούν για να καλύψουν το
βαθύτερο έλλειμμα. Η κινητοποίηση της Γεωγραφίας για πολιτικούς σκοπούς, δηλαδή η
Γεωπολιτική, απαιτεί μιαν ολοκληρωμένη και συνθετική προσέγγιση. Πρέπει οι πολιτικοί οι
οποίοι λαμβάνουν τις αποφάσεις να έχουν γεωγραφική θεώρηση. Επίσης, πρέπει να
υποστηρίζονται από μια κοινή γνώμη η οποία να κατανοεί τα γεωγραφικά διακυβεύματα.
Επομένως, οι τεχνικές πλευρές και οι μεμονωμένοι πεφωτισμένοι ειδικοί δεν αρκούν. Η
στρατηγική πρέπει να εδράζεται σε ουσιαστική γεωγραφική παιδεία.
Στην Ελλάδα, εντούτοις, η γεωγραφική παιδεία έχει υποβαθμιστεί ήδη από τον 19ο αιώνα,
για λόγους σχετικούς με τα βαλκανικά προβλήματα. Κυριάρχησε ο ιστορικός λόγος ο
οποίος επεδίωξε να αμβλύνει τις γεωγραφικές αντιφάσεις της εθνικής οικοδόμησης.
Βεβαίως, κατά την περίοδο των Βαλκανικών και του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου η
ελληνική ηγεσία ανέπτυξε ισχυρή γεωπολιτική αντίληψη. Όμως, κατά τον Ψυχρό Πόλεμο η γεωγραφική παιδεία εγκαταλείφθηκε πλήρως, καθώς “άλλοι σκέπτονταν για εμάς”.
Η στροφή της Ελλάδας προς τα ευρωπαϊκά ζητήματα, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής
οικοδόμησης, ενίσχυσε τις νομικές και τις οικονομικές προσεγγίσεις εις βάρος της
Γεωπολιτικής. Η στροφή αυτή αντανακλάται στις διαδοχικές ηγεσίες του Υπουργείου
Εξωτερικών, κατά κανόνα προερχόμενες από τη νομική επιστήμη. Στο Υπουργείο
Εξωτερικών δεν υπάρχει χαρτογραφική και γεωγραφική υπηρεσία στο πρότυπο, επί
παραδείγματι, του Office of the Geographer and Global Issues στο Αμερικανικό State
Department..
Επομένως, συναντούμε στην Ελλάδα δυσκολίες ανάλογες με τα προβλήματα που
αντιμετώπισαν οι Παλαιστίνιοι. Η πολιτική μας ηγεσία δεν διαθέτει ή δεν προσδίδει τη
δέουσα σημασία σε γεωγραφικούς συμβούλους· αρκείται, ίσως και καθ’υπερβολήν, στους
νομικούς και, έτι πλείον, στους οικονομολόγους. Ενδεχομένως δεν έχει γίνει ακόμη
αντιληπτή η μεγάλη διεθνής στροφή από τον Οικονομισμό στη Γεωπολιτική.
Ένα παράδειγμα της γεωγραφικής αβελτηρίας αφορά τις γεωγραφικές αναπαραστάσεις.
Όταν θα έλθει η ώρα της διαπραγμάτευσης, η Διεθνής Κοινότητα θα έχει στραμμένα τα
βλέμματα στη χώρα μας. Θα κρίνει τις τοποθετήσεις μας, έχοντας ως κριτήριο το πώς έχει
προσλάβει τον χώρο του Αιγαίου· και θα ασκήσει τις σχετικές πιέσεις. Αποσκοπώντας στην
αναδιαμόρφωση της διεθνούς κοινής αντίληψης, η τουρκική πλευρά, αργά και σταθερά,
έχει προωθήσει την εικόνα μιας υποτιθέμενης γεωγραφικής αδικίας: πώς είναι δυνατόν μία
θάλασσα ανάμεσα σε δύο εδαφικά σύνολα να ελέγχεται μόνον από το ένα; Η χώρα μας
θεωρεί ότι μας εξασφαλίζει το Διεθνές Δίκαιο και υποτιμά αυτην την κρίσιμη γεωγραφική
διαμάχη. Παρακολουθούμε στον διεθνή τύπο χάρτες οι οποίοι παρουσιάζουν τη “Γαλάζια
Πατρίδα”, δηλαδή ένα διχοτομημένο Αιγαίο, χωρίς καμία προσπάθεια να εκπονήσουμε και
να προωθήσουμε χάρτες με μιαν εναλλακτική αναπαράσταση. Υπάρχει ο κίνδυνος κατά τη
διαπραγμάτευση να αδυνατούμε να πείσουμε ότι το νόμιμο είναι και δίκαιο. Χωρίς τα
διδάγματα και την κινητοποίηση της Γεωγραφίας, πολλές από τις βεβαιότητές μας θα
αμφισβητηθούν εν τοις πράγμασι, όπως έγινε με το Μακεδονικό.
Η Τουρκία, πίσω από τη συζήτηση “για το πλαίσιο”, αναμφιβόλως κρύβει ένα γεωγραφικό
οπλοστάσιο “για τους χάρτες”, το οποίο θα ανακαλύψουμε με αναπότρεπτη καθυστέρηση.
Το τουρκικό οπλοστάσιο θα συνδεθεί με τη “δημόσια διπλωματία” για τη “Γαλάζια
Πατρίδα”· θα συγκροτήσει μιαν ολοκληρωμένη γεωγραφική επιχειρηματολογία στην οποία
θα προτάξουμε τη νομική μας υπεροπλία. Όμως, στο διεθνές ακροατήριο, το Διεθνές Δίκαιο
υποχωρεί σταθερά έναντι της γεωπολιτικής πραγματικότητας.
Michel Foucher
Γεωγράφος και διπλωμάτης, ο Michel Foucher υπήρξε Καθηγητής Πανεπιστημίου από το
2007, με αντικείμενο την Εφαρμοσμένη Γεωπολιτική. Υπηρέτησε ως σύμβουλος του
Γάλλου Υπουργού Εξωτερικών (1997-2002), επικεφαλής του Κέντρου Ανάλυσης και
Πρόβλεψης του Γαλλικού Υπουργείου Εξωτερικών (1999-2002), ειδικός απεσταλμένος στα
Βαλκάνια και στον Καύκασο (1999) και Πρέσβης σε Ειδική Αποστολή για τα Ευρωπαϊκά
Ζητήματα (2007). Διηύθυνε το τμήμα σπουδών στο Ινστιτούτο Ανώτατων Σπουδών
Εθνικής Άμυνας από το 2010. Διατηρεί στενούς δεσμούς με την Ελλάδα, με συχνή
παρουσία σε συνέδρια και άλλες επιστημονικές και διπλωματικές εκδηλώσεις. Από κοινού
με τον Καθηγητή Γιώργο Πρεβελάκη οργανώνουν τακτικές ημερίδες, με τίτλο
“Εφαρμοσμένοι Ελληνο-γαλλικοί Διάλογοι”. Το βιβλίο του-Άτλας Η Μάχη των Χαρτών
κυκλοφορεί σε ελληνική μετάφραση, ως πολύτιμο βοήθημα στα ελληνικά πανεπιστήμια.
Η πικρή εμπειρία του Παλαιστινίου χαρτογράφου
O Khalil Tafakji, σημαντικός Παλαιστίνιος ειδικός για τα γεωγραφικά ζητήματα,
περιγράφει τη συνάντησή του με την ηγεσία του κινήματος στην Ιεριχώ (1995).
“Προσκαλώντας με στην Ιεριχώ, οι υπεύθυνοι του κινήματος ανέμεναν μια περιγραφή του
εποικισμού στη Δυτική Όχθη. Για εμένα, όμως, ήταν η ευκαιρία να παρουσιάσω, χωρίς
υπεκφυγές, την κατάστασή μας…Στην Ιεριχώ η ένταση ήταν χειροπιαστή. Ήμουν όμως
προετοιμασμένος. Είχα μια μοναδική ευκαιρία να βάλω τους χάρτες να ομιλήσουν και
αισθανόμουν ότι είχα καθήκον να μην παρεμποδιστώ από … το πρωτόκολλο. Η
πραγματικότητα επί του εδάφους ήταν δύσκολη και το μέλλον αβέβαιο…Ήμουν παρών με
την ιδιότητα του χαρτογράφου. Ένας απλός τεχνικός. Όμως, όσο προχωρούσα στην
παρουσίασή μου τόσο πιό άκαμπτοι γινόντουσαν οι συνομιλητές μου. Ο … [Αραφάτ]
κινούσε νευρικά τα πόδια του και μπορούσα να διακρίνω ένα ελαφρό τρέμουλο στα χείλη
του. Θεώρησα καλό να διευκρινίσω ότι εκφραζόμουν με την ιδιότητα του χαρτογράφου.
“Δεν γνωρίζω αν κάποιος σάς υποσχέθηκε ότι θα αποκτήσετε ένα Κράτος, αλλά σάς μιλώ
με βάση τους χάρτες και, αν μελετήσουμε τους χάρτες, δεν υπάρχει παλαιστινιακό
κράτος…Δεν έχετε τίποτα”. “Όχι! Έχω ένα Κράτος!” μου πέταξε με ένα ξηρό ύφος ο
Αραφάτ. Φαινόταν πολύ σοκαρισμένος”.
Khalil Tafakji και Stéphanie Maupas, 31º Nord, 35º Est. Chroniques géographiques de la
colonisation israélienne, Paris, La Découverte, 2020
Το άρθρο του Γιώργου Πρεβελάκη δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ 5-6 Οκτωβρίου 2024
«Προσμένουμε το μέλλον και αποφεύγουμε το δύσκολο και πολλές φορές δυσβάσταχτο παρόν, που κυλά αργά και βασανιστικά. Προσμένουμε το μέλλον γιατί το ένστικτο και η ανάγκη μας για την απόλαυση της ζωής μάς κάνει να πιστεύουμε ότι θα είναι καλύτερο από τη ζοφερή μας πραγματικότητα. Ταξιδεύουμε σ’ ένα μέλλον όπου όλα θα είναι πιο όμορφα, πιο εύκολα, πιο ανθρώπινα. Ναι, ονειρευόμαστε, σχεδιάζουμε και καλά κάνουμε∙ κι ας γελάει ο Θεός και το σύμπαν. Εμείς έτσι θα συνεχίσουμε. Γιατί όταν θα σταματήσουμε τα όνειρα και τα σχέδια, θα σταματήσει και η ζωή μας»
Η συλλογή διηγημάτων «Κόκκινο σε βαθύ γαλάζιο» της Φανής Ματσινοπούλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις 24γράμματα αποτελεί ένα λογοτεχνικό ταξίδι γεμάτο αντιθέσεις, όπου το πάθος και η ένταση συναντούν την ηρεμία και την γαλήνη. Μέσα από σύνθετους χαρακτήρες και ιστορίες που ισορροπούν μεταξύ χιούμορ και μελαγχολίας, η συγγραφέας αναδεικνύει βαθύτερες ανθρώπινες ανησυχίες και συναισθήματα. Το κόκκινο και το γαλάζιο, διαμορφώνουν ένα σκηνικό όπου οι ήρωες παλεύουν με την καθημερινότητά τους, αναζητώντας την εσωτερική τους αλήθεια.
-Πώς εμπνευστήκατε τον τίτλο «Κόκκινο σε βαθύ γαλάζιο» και τι συμβολίζει για εσάς;
Το κόκκινο, το αγαπημένο μου. Αυτό που είναι γεμάτο αντιθέσεις, όπως και η ζωή μας∙ η ζωή μου. Το χρώμα της χαράς και του ενθουσιασμού. Του πάθους, της δύναμης και του θάρρους. Αλλά και το χρώμα της καταστροφής, της βίας και του θυμού. Του θυμού της φύσης για τις πληγές που της προξενεί ο άνθρωπος.
Το γαλάζιο της απεραντοσύνης, του ουρανού και της θάλασσας. Της ανάγκης για ηρεμία και αλήθεια∙ της επιθυμίας για γαλήνη, αρμονία και ένωση με τα βαθύτερα συναισθήματά μας. Αυτό που σβήνει τον θυμό και κατευνάζει το πάθος από το υπερβολικό κόκκινο που έκαψε και συνέθλιψε τη ζωή του ήρωά μου.
-Η συλλογή διηγημάτων σας χαρακτηρίζεται από ιστορίες ευχάριστες ή μελαγχολικές, με δόσεις χιούμορ. Πώς καταφέρνετε να ισορροπήσετε αυτά τα διαφορετικά συναισθήματα;
Όπως ακριβώς τα ισορροπεί η ζωή και η φύση. Αν το σκεφτούμε καλά, το τοπίο της ζωής μας είναι βαθιά μελαγχολικό. Από την πρώτη στιγμή της ζωής του, ένα παιδί έρχεται να ζήσει σ’ έναν βίαιο και απάνθρωπο κόσμο. Στη συνέχεια. μετατρέπεται σ’ ένα ανώνυμο γρανάζι μιας μηχανής που τη χαρακτηρίζει η κοινωνική αδικία, οι παράλογες ανισότητες και η σύνθλιψη της προσωπικότητάς του από τις κάθε λογής εξουσίες. Σ΄ αυτή τη δυστοπία έρχεται ως αντίδοτο το χιούμορ. Το χιούμορ με τη δύναμή του είναι ανεκτίμητο δώρο για τη ζωή μας∙ εξαιρετικά επιδραστικό γιατί δρα υποδόρια και με λανθάνοντα τρόπο, αποφορτίζοντας από τη δύσκολη πραγματικότητα. Το χιούμορ είναι στάση ζωής γιατί μας λυτρώνει από την αγωνία, κατευνάζει το άγχος, μαλακώνει τις πληγές και απομακρύνει τους φόβους. Ενισχύει την επικοινωνία με τους ανθρώπους γύρω μας, που τόσο μας λείπει. Το χιούμορ είναι το άρτυμα που νοστιμίζει και κάνει πικάντικη την άνοστη ζωή μας. Τέλος, το χιούμορ κρύβει μια βαθιά συνενοχή ανάμεσα στον δημιουργό και τον αναγνώστη.
-Οι ήρωες του βιβλίου σας υπερασπίζονται την καθημερινότητά τους, μετατρέποντας τα ασήμαντα σε σημαντικά. Ποιο ήταν το κίνητρο πίσω από αυτήν την προσέγγιση;
Οι ήρωές μου είναι οι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι, όπως όλοι μας. Έρχονται να ζήσουν μια παρά φύσει ζωή σ’ έναν σκληρό και στεγνό από ευαισθησία κόσμο. Ο αγώνας επιβίωσης στον οποίο καλούνται να αντεπεξέλθουν είναι τόσο δύσκολος, που κάπου χάνουν την απόλαυσης της ζωής και όλα τα σημαντικά και τα όμορφα που αυτή θέλει να τους προσφέρει. Κι όμως, η καθημερινότητά μας που τη θεωρούμε ασήμαντη, είναι γεμάτη από ευκαιρίες για να ανακαλύψουμε τις δυνάμεις που κρύβουμε μέσα μας, να επαναστατήσουμε ενάντια στο σαράκι που μας στερεί την ομορφιά αλλά, κυρίως, για να ξεδιπλωθούμε, να απελευθερώσουμε το συναίσθημά μας, να κάνουμε ένα βήμα προς τους συνανθρώπους μας. Γιατί, στην πραγματικότητα, δεν είμαστε μόνοι∙ έχουμε ο ένας τον άλλον κι όλοι μαζί πορευόμαστε στο συναρπαστικό ταξίδι της ζωής.
-Ποιες προσωπικές εμπειρίες ή παρατηρήσεις από τη ζωή σάς ενέπνευσαν περισσότερο στη συγγραφή αυτών των διηγημάτων;
Η καθημερινότητα είναι η πιο πλούσια πηγή έμπνευσης για εμένα και τα κείμενα αυτά ήταν η έκφραση της φωνής που ακούω διαρκώς μέσα μου. Τι πιο φανταστικό από την πραγματικότητα! Οι δυνάμεις που κρύβουμε – που και οι ίδιοι δεν γνωρίζουμε πολλές φορές – για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε μπροστά, να επαναστατήσουμε ενάντια στην ψυχρή διεκπεραίωση των εικοσιτετραώρων μας, να κατανοήσουμε τους λιγότερο τολμηρούς και πιο αδύναμους.
-Η μοναξιά και οι τραγωδίες των ηρώων σας παίζουν σημαντικό ρόλο στο βιβλίο. Πώς αντανακλούν την ανθρώπινη φύση;
Από μικρό παιδί με γοήτευε η ανθρωπογεωγραφία της ζωής. Μου άρεσε να παρατηρώ συνεχώς και βαθιά τους ανθρώπους. Ήταν ένα από τα αγαπημένα μου παιχνίδια. Κοιτούσα τους ανθρώπους στα μάτια και πάντα αναρωτιόμουν τι θησαυρούς μπορεί να κρύβει η ανθρώπινη ψυχή αλλά και πόσα σκοτάδια. Μέσα σε αυτό το τοπίο οι ήρωές μου καλούνται, όχι απλώς να επιβιώσουν, αλλά να ζήσουν. Κάποιοι τα καταφέρνουν, κάποιοι όχι∙ είτε γιατί είναι πιο αδύναμοι είτε γιατί η ίδια η ζωή δεν τους αφήνει. Το «απρόοπτο», αυτό που έρχεται και γκρεμίζει τα πάντα∙ αυτό με συγκλονίζει και με συντρίβει, όπως τους ήρωές μου.
-Στο βιβλίο σας, αναφέρετε ότι οι ήρωές σας προσμένουν το μέλλον, ακόμη και αν αυτό κρατά μια ολόκληρη ζωή. Πώς αντιλαμβάνεστε τη σχέση του ανθρώπου με το χρόνο και την προσμονή;
Προσμένουμε το μέλλον και αποφεύγουμε το δύσκολο και πολλές φορές δυσβάσταχτο παρόν, που κυλά αργά και βασανιστικά. Προσμένουμε το μέλλον γιατί το ένστικτο και η ανάγκη μας για την απόλαυση της ζωής μάς κάνει να πιστεύουμε ότι θα είναι καλύτερο από τη ζοφερή μας πραγματικότητα. Ταξιδεύουμε σ’ ένα μέλλον όπου όλα θα είναι πιο όμορφα, πιο εύκολα, πιο ανθρώπινα. Ναι, ονειρευόμαστε, σχεδιάζουμε και καλά κάνουμε∙ κι ας γελάει ο Θεός και το σύμπαν. Εμείς έτσι θα συνεχίσουμε. Γιατί όταν θα σταματήσουμε τα όνειρα και τα σχέδια, θα σταματήσει και η ζωή μας.
-Η λογοτεχνία συχνά θεωρείται ως απόδραση από την πραγματικότητα, αλλά το βιβλίο σας έρχεται να υποστηρίξει το αντίθετο. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα γι’ αυτή την αντίληψη;
Πόσο εύκολο είναι να ξεφύγουμε από την πραγματικότητα; Είναι εδώ και μας προκαλεί συνεχώς. Κι ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους είναι η αδιαφορία, η απάθεια και συνήθεια. Πώς μπορούμε να κοιμόμαστε ήσυχοι όταν η εικόνα της σύγχρονης πραγματικότητας είναι ζοφερή κι εφιαλτική για πολλούς συνανθρώπους μας. Πείνα και σιτοδεία, φτώχεια, πόλεμοι, κλιματική αλλαγή απειλούν την καθημερινή ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Σύμφωνα με επίσημες στατιστικές, χάνονται 7 άνθρωποι το λεπτό σε χώρες όπως, Σουδάν, Αιθιοπία, Υεμένη, Συρία, Αφγανιστάν από την πείνα και τις άθλιες συνθήκες υγιεινής. Η συρρίκνωση των ατομικών ελευθεριών, η καταπάτηση των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων, η στέρηση της ζωτικής ανάγκης των ανθρώπων να ζουν ελεύθεροι και να απολαμβάνουν μία αξιοπρεπή ζωή, είναι κάποια μόνο από τα ζητήματα που με αγγίζουν. Οι συνθήκες απαιτούν άμεση κινητοποίηση και ευαισθητοποίηση των κοινωνικών αντανακλαστικών στις δυστοπικές μορφές ζωής που καλούμαστε να ζήσουμε.
-Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος ήρωας ή διήγημα στο βιβλίο σας που ξεχωρίζετε και γιατί;
Όλοι οι ήρωες έχουν κάτι από εμένα κι εγώ κάτι απ’ αυτούς. Μαζί πορευθήκαμε σε αυτή τη συλλογή, μιλήσαμε, γελάσαμε και δακρύσαμε, συγκρουστήκαμε και συμφιλιωθήκαμε. Θα είναι για πάντα μέσα και δίπλα μου. Όλοι τους έχουν κάτι ξεχωριστό αλλά είναι αληθινοί και ανθρώπινοι∙ στα φυσικά τους χρώματα. Ο γιος του Λαέρτη αγωνίζεται για το όνειρό του. Το κορίτσι του ορφανοτροφείου διψάει για συναίσθημα και ανθρώπινη επαφή, ριψοκινδυνεύοντας τα πάντα. Η μάνα και η κόρη βάζουν στην άκρη τον θυμό και τις διαφορές τους κι αφήνουν την καρδιά τους ελεύθερη. Ο Κωνσταντίνος, αδύναμος και ψυχρός αρνείται να αποδεσμευτεί από τις αγκυλώσεις του και βυθίζεται στην αιώνια μοναξιά. Ο άντρας της Μαρίνας ξεπερνάει τον εαυτό του, το πάθος του για εκδίκηση κι απελευθερώνεται. Η Ούρσουλα επαναστατεί ενάντια στους αυστηρούς νόμους και κανόνες, στους οποίους υπάκουε τυφλά και κάνει την υπέρβαση. Αλλά ο μπαμπάς της Μυρσίνης αρνείται να δεχτεί το τσουρούφλισμα της ζωής του κι αναζητεί τη γαλήνη στο βαθύ γαλάζιο. Πώς θα μπορούσα να τους ξεχωρίσω;
-Οι ήρωές σας είναι «ψυχές πληγωμένες» που μεταμορφώνονται σε σύμβολα. Πώς πετυχαίνετε αυτήν τη μεταμόρφωση μέσα από τη γραφή σας;
Οι ήρωές μου είναι οι μοναχικές φιγούρες του μελαγχολικού τοπίου της ζωής μας. Κάποιοι απ’ αυτούς βρίσκουν τη δύναμη και προχωρούν. Κάποιοι άλλοι, όχι. Σε μερικούς η ζωή δείχνει το πολύ σκληρό και αποτρόπαιο πρόσωπό της. Οι άνθρωποι γύρω μας, οι άνθρωποι της διπλανής πόρτας είναι καθημερινά σύμβολα κι ας μην το γνωρίζουν οι ίδιοι. Μέσα από τον καθημερινό τους αγώνα γίνονται σύμβολα ζωής και ελπίδας. Αυτοί κινούνται και μέσα στις σελίδες του βιβλίου μου.
-Ποιος ήταν ο μεγαλύτερος σας φόβος και η μεγαλύτερη σας χαρά κατά τη διαδικασία συγγραφής αυτής της συλλογής διηγημάτων;
Η λογοτεχνία με μάγεψε από τα παιδικά μου χρόνια. Από μικρή έφτιαχνα εικόνες, ιστορίες, που σπάνια όμως έγραφα στο χαρτί. Αυτό έγινε σε μεγαλύτερη ηλικία. Ίσως φοβόμουν λιγάκι να εκτεθώ και να ρισκάρω. Όταν ένιωσα ότι είμαι έτοιμη, κατέθεσα ένα κομμάτι της ψυχής μου για ό,τι με προβληματίζει και με συγκινεί, για όλα όσα δεν μπορώ να εκφράσω δυνατά. Ήταν μια ενδόμυχη, ακατανίκητη ανάγκη να επικοινωνήσω με τους ανθρώπους γύρω μου. Ήταν το αποτέλεσμα της σιωπής μου. Ας πούμε ότι ήταν μία έκφραση της αδυναμίας μου. Αντλώ δύναμη από αυτή την αδυναμία. Ο φόβος, λοιπόν, της έκθεσης έχει μετουσιωθεί στη δύναμη και στη χαρά που μου δίνει συγγραφή.
-Ποιο είναι το κύριο θέμα που διαπερνά όλα τα διηγήματά σας στη συλλογή αυτή και γιατί το επιλέξατε;
Οι ανθρώπινες σχέσεις, έτσι όπως διαμορφώνονται από τη ζωή. Τα προσωπικά αδιέξοδα, οι στόχοι και τα όνειρά μας, ο αγώνας μας να προχωρήσουμε ως άνθρωποι παραπέρα. Η αμφιβολία γι’ αυτόν εδώ τον κόσμο και τον ίδιο μας τον εαυτό. Ας είναι η λογοτεχνία η σπίθα, που θα γίνει αργά αργά φλόγα, που θα ξεσηκώσει τους ανθρώπους να αρνηθούν επιτέλους τη ζωή της κατευθυνόμενης μηχανής.
-To διήγημα σας με τίτλο «Η Διάψευση» κέρδισε το 1ο βραβείο στον διαγωνισμό του εκδοτικού οίκου «Παράξενες Μέρες». Μιλήστε μας γι’ αυτό.
Το θέμα της «Διάψευσης» τριγυρνούσε πολύ καιρό στο μυαλό μου. Μέσα από αυτήν την ιστορία τίθενται πολλά θέματα όπως, η κακοποίηση των γυναικών, η μονογονεϊκή οικογένεια, οι προσδοκίες και τα όνειρά μας, ο εκφοβισμός, τα στεγανά και οι αγκυλώσεις που μας κρατούν δέσμιους του ίδιου μας του εαυτού και τέλος, η αγάπη της μάνας για το ξεχωριστό παιδί της – ευτυχώς, όλοι είμαστε ξεχωριστοί! Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια ιστορία αποδοχής και αγάπης που εκφράζεται από μια γυναίκα που δεν έχει πτυχία και περγαμηνές∙ στην πραγματικότητα είναι αγράμματη. Όμως, η αγάπη για το παιδί της υπερνικά τις προκαταλήψεις τής εποχής και ξεδιπλώνει το μεγαλείο τής ψυχής της. Η ιστορία είναι γραμμένη σε μεσσηνιακή ντοπιολαλιά, η οποία – όπως όλες οι ντοπιολαλιές – με την αυθεντικότητα και τον πλούτο της αποτελεί ένα εξαιρετικό και ανεκτίμητο στοιχείο του γλωσσικού μας πολιτισμού. Ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου τον εκδοτικό οίκο «Παράξενες Μέρες» για την ευκαιρία που μου έδωσε και την τιμή που μου έκανε.
Η Φανή Ματσινοπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, στην Κυψέλη του Select, της Quinta και του Paesano. Η αγάπη της για τα βιβλία άρχισε στα εννέα της χρόνια, όταν τα μεσημέρια διάβαζε κρυφά στη βιβλιοθήκη του πατέρα της. Όταν αυτός την ανακάλυψε, την πήρε από το χέρι και την ταξίδεψε στον μαγικό κόσμο της λογοτεχνίας.
*Η Γεωργία Χάρδα είναι βιβλιόφιλη δημοσιογράφος
Εις μνήμην…
*Ο Πέτρος Σατραζάνης είναι υποψήφιος διδάκτωρ φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Δουβλίνου. Η μελέτη του αφορά τον σπουδαίο φιλόσοφο Κώστα Αξελό.
“Ικέτιδες” του Αισχύλου, το πρώτο μέρος, το μόνο διασωθέν, της τετραλογίας “Δαναΐδες”, με την οποία ολοκληρώθηκε το φετινό Φεστιβάλ Επιδαύρου.
Αλλά δεν λέει μόνο για τους τόπους, τα γένη, τις φυλές. Λέει και για τις βασικές αξίες ο Αισχύλος, ο τραγωδός «της θεϊκής δικαιοσύνης». Σαν παραμύθι πάλι, με πρωταρχική αξία την τιμή και τον σεβασμό στους θεούς. Και είναι ο Πελασγός που καλοδέχεται και προστατεύει τους ξένους. Και είναι η Αμυμώνη και η Υπερμνήστρα, η φωνή των Δαναΐδων, που διαλαλούν ότι δεν θέλουν με τη βία ένωση με τον άντρα και μακαρίζουν τους Αργείους που «δεν αψήφησαν των γυναικών το δίκιο».
Με αυτή την τραγωδία έκλεισε το φετινό Φεστιβάλ Επιδαύρου, με τις «Ικέτιδες» του Αισχύλου σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη, με δύο ακόμη sold out, σε μια χρονιά με πολύ μεγάλη προσέλευση κοινού, σε όλες σχεδόν τις παραστάσεις.
Η Μαριάννα Κάλμπαρη έκανε μια πολύ καλή διασκευή της ιστορικής μετάφρασης του Ιωάννη Γρυπάρη, εντάσσοντας επιτυχώς ύμνους για την Αρτέμιδα και την Αφροδίτη (αυτούς που ερμήνευσε η Μαρίνα Σάττι) και σπαράγματα από τα χαμένα έργα της τετραλογίας που αφηγούνται τη συνέχεια του μύθου. Σκηνικά είχε ένα φιλόδοξο σχέδιο: να συνενώσει υποκριτικές γενιές και θεατρικό ύφος, αλλά και να διαχειριστεί ένα πλήθος ανθρώπων στην ορχήστρα, που σπάνια βλέπουμε σε αρχαίο δράμα. Τα κατάφερε;
Οι «Ικέτιδες» είναι μια τραγωδία που δίνει μεγάλο χώρο και ρόλο στο χορό. Η Μαριάννα Κάλμπαρη, ενώ είχε μέγα πλήθος στη θέση του χορού, δεν είχε το μέλος, αφού τα χορικά ακούστηκαν σε πρόζα από τις δύο Δαναΐδες, την Υπερμνήστρα (Λένα Παπαληγούρα) και την Αμυμώνη (Λουκία Μιχαλοπούλου). Οι δύο ηθοποιοί αφηγήθηκαν το μεγαλύτερο μέρος των χορικών, πλαισιωμένες από τα μέλη του χορού. Ο οποίος δεν έδειξε κάποια ιδιαίτερη χορογραφία, με κάποιες εξαιρέσεις, όπως στην τελευταία σκηνή, όπου όλες οι Δαναΐδες μπαίνουν κάτω από το ματωμένο πέπλο, σε αντίθεση με την κορυφαία Χριστίνα Σουγιουλτζή (Ιώ) που επωμίστηκε όλο το βάρος της κίνησης και το έκανε πολύ καλά. Και πάλι όμως, η πολύ ωραία κίνηση της Σουγιουλτζή δεν συνομίλησε σε όλα τα σημεία με την υπόλοιπη παράσταση. Δεν ενσωματώθηκε εντελώς, θα μπορούσα να πω. Υπήρχαν στιγμές που λειτούργησε σαν ντεκόρ στα υπόλοιπα δρώμενα.
Τα σκηνικά της Χριστίνας Κάλμπαρη είχαν κραυγαλέους συμβολισμούς (π.χ. το αγκαθωτό σύρμα στην κορυφή παρέπεμπε σε φράκτη συνόρων, και η υπόλοιπη όψη σε φυλακές). Ακατανόητες οι χάντρες-κουρτίνες που αποτελούσαν την είσοδο της πύλης, δεν νομίζω ότι συνομιλούσαν με το ύφασμα της Ιούς (το πέπλο και τη διαδρομή των βασάνων; Ένα χαρακτηριστικό της γυναικείας όψης;). Όσο για τα κοστούμια ήταν πολύ ενδιαφέροντα της Αμυμώνης και της Υπερμνήστρας, χαρακτηριστικά της θέσης του καθενός για τους υπόλοιπους ήρωες αλλά κάπως πομπώδη, και ήταν αρκετά μπερδεμένα τα κοστούμια του χορού, προσπαθώντας να δείξουν την αγνότητα και τη νεανικότητα των Δαναΐδων.
Η πολυδιαφημισμένη παρουσία της Μαρίνας Σάττι στην τραγωδία ήταν η σόλο ερμηνεία δύο ύμνων (εμπνευσμένοι από τον ύμνο του Καλλίμαχου για την Αρτέμιδα ο πρώτος, και από τους διασωθέντες στίχους της τρίτης τραγωδίας της τετραλογίας ο δεύτερος ύμνος, ο αφιερωμένος στην Αφροδίτη). Η φωνή της είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά μάλλον η μουσική του Χαράλαμπου Γωγιού δεν είχε την απαιτούμενη αρμονία, ιδίως στον ύμνο για την Αφροδίτη. Ήταν μια παρουσία που δεν προσέφερε κάτι στην υπόλοιπη παράσταση, παρά μόνο την παρουσία της και τη φωνή της. Δεν θα άλλαζε κάτι, δηλαδή, στη ροή της παράστασης αν έλειπε.
Όσο για τις ερμηνείες, υπήρχαν διαφορές ερμηνευτικές σχολές που έμοιαζε να λειτουργούν αυτόνομα. Η στιβαρή παρουσία της Λυδίας Κονιόρδου (που χειροκροτήθηκε θερμά στην είσοδό της στην ορχήστρα την Παρασκευή) σκλήρυνε μάλλον την καλοσύνη, την ενσυναίσθηση και την ευαισθησία του θετικού ήρωα Πελασγού. Ο Γιάννης Τσορτέκης, ως Αιγύπτιος κήρυκας και εντολοδόχος του Αίγυπτου, έπαιξε ρεαλιστικά, χωρίς να απομακρύνεται ιδιαίτερα από τηλεοπτικές του εικόνες. Ο Δαναός του Άκη Σακελλαρίου δεν μετέδωσε την αγωνία που θα είχε ένας έκπτωτος άρχοντας που πασχίζει για τη σωτηρία τη δική του και των παιδιών του. Όμως η Λουκία Μιχαλοπούλου και η Λένα Παπαληγούρα επωμίστηκαν και μετέφεραν καίρια τα συναισθήματα της φυλής και του φύλου τους (λίγο πιο εξωστρεφώς η Λένα Παπαληγούρα), και τη διαδρομή της ιστορίας και της τραγωδίας.
Η ωραιότερη σκηνή της παράστασης ήταν η σκηνή των «μακαρισμών» στο Δεύτερο Στάσιμο, των ευχαριστιών που λένε οι Δαναΐδες στον Πελασγό και στους Αργείους που αποφάσισαν να τις δεχθούν και να τις προστατεύσουν: «Μακάρι ποτέ θανατικό κακό μη σώσει την πόλη ετούτη από άντρες να ερημώσει./ Αθέριστος ο ανθός της νιότης από τον Θάνατο πάντοτε να μένει! Και οι πολλές αρρώστιες οι κακές μακριά να φτερουγίσουν όλες, μακριά απ’ των πολιτών τις κεφαλές! /Μακάρι πάντα… Μόνο κιθάρες και χορούς…». Εκεί λειτούργησαν όλα συντονισμένα.
Συνολικά, ήταν ένα φιλόδοξο εγχείρημα, που μας έδωσε καθαρά ένα γοητευτικό κείμενο που οι περισσότεροι δεν είχαμε ξαναδεί στη σκηνή, ήταν μια παράσταση που είχε ιδέες και δουλειά, αλλά έπασχε στον τρόπο συνένωσης όλων αυτών. Προσπάθησε να κρατήσει μια καθαρή ανάγνωση της τραγωδίας, υπερβάλλοντας αρκετά στα σύγχρονα στοιχεία με τα οποία την φόρτωσε, συνδέοντας όμως επιδερμικά την ουσία του κειμένου του Αισχύλου με το σήμερα.
Η ταυτότητα της παράστασης
Μετάφραση Ιωάννης Γρυπάρης, Επεξεργασία κειμένου- Δραματουργία – Σκηνοθεσία Μαριάννα Κάλμπαρη, Σκηνικά – Κοστούμια Χριστίνα Κάλμπαρη, Μουσική σύνθεση Χαράλαμπος Γωγιός, Χορογραφία Χριστίνα Σουγιουλτζή, Σχεδιασμός φωτισμών Στέλλα Κάλτσου, Βοηθός σκηνοθέτιδας Μαριλένα Μόσχου, Μουσική διδασκαλία Ειρήνη Πατσέα, Σιμέλα Εμμανουηλίδου, Σχεδιασμός ήχων παράστασης Θέμης Παντελόπουλος, Κοντραμπάσο, ηλεκτρονικά: Πέτρος Λαμπρίδης, Βοηθός σκηνογράφου Κυριακή Φόρτη, Βοηθός ενδυματολόγου Κατερίνα Κυρτάτου, Βοηθός φωτίστριας Ιφιγένεια Γιαννιού, Φωτογραφίες παράστασης Πάτροκλος Σκαφίδας
Πρωταγωνιστού (αλφαβητικά)
Λυδία Κονιόρδου (Πελασγός)
Λουκία Μιχαλοπούλου (Αμυμώνη)
Λένα Παπαληγούρα (Υπερμνήστρα)
Άκης Σακελλαρίου (Δαναός)
Γιάννης Τσορτέκης (Αιγύπτιος Κήρυκας)
Κορυφαία χορεύτρια Χριστίνα Σουγιουλτζή (Ιώ)
Σολίστ στις παραστάσεις της Επιδαύρου, Λυκαβηττού, Ηρωδείου Μαρίνα Σάττι (Άρτεμις/Αφροδίτη)
Χορός
Κορυφαίες CHÓRES (αλφαβητικά): Ελένη Βασιλάκη, Κωνσταντίνα Γιαννοπούλου, Γιώτα Δημητρακοπούλου,Φανή Λύκου, Ιόνυ Μοσχοβάκου, Δάφνη Παγουλάτου, Ελένη Πούλιου, Ελίνα Σταμοπούλου, Δανάη Στεργίου, Νικολάια Τριανταφύλλου
Κορυφαίες Δραματικής Σχολής Θεάτρου Τέχνης (αλφαβητικά): Νεφέλη Δοδοπούλου, Μυρτώ Καπώλη, Ρένια Κρητικού, Άννα Μωρόγιαννη
Στις παραστάσεις Επιδαύρου, Λυκαβηττού και Ηρωδείου συμμετέχουν επιπλέον :
(CHÓRES)
Μαρίνα Αβραάμ, Μαρία Ιωάννου, Κατερίνα Καλοχριστιανάκη, Αναστασία Κωνσταντινίδου, Αλκμήνη Μπασακάρου, Βάλια Μπολονάκου, Νίκη Νικολακοπούλου, Εύη Σαραντάκου, Μαρίνα Σκούρα, Πελαγία Τραγάρη
Δραματική Σχολή Θεάτρου Τέχνης
Νεφέλη Καρατσώλη, Γεωργία Καραύτη, Καρολίνα Σακελλαρίου, Ελένη Φιλιπποπούλου
Χορός
Χορευτική-ακροβατική ομάδα «Κι όμως κινείται» : Αντιγόνη Λινάρδου, Ίλεάννα Παππά και οι Αγγελική Βούκουτου, Λήδα Δραγανίγου, Μυρτώ Καλύβα, Ρία Κοκτσίδη, Ειρήνη Κώσταλου, Ανδριάνα Λουκίδη, Κατερίνα Μαρκουλιδάκη, Γεωργία Μέρκου, Ελπίδα Μπάζου, Μελίσα Πίρρα, Μαρια Σαχπατζίδη, Δανάη Στούμπου, Εύη Σφυρή, Αλεξία Τζαμουράνη, Άννα Φαίντ, Ζέτα Χαλκιαδάκη
Συμπαραγωγή: Θέατρο του Νέου Κόσμου – Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν
Επόμενοι σταθμοί περιοδείας
31 Αυγούστου, Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού
1 & 2 Σεπτεμβρίου, Κηποθέατρο Παπάγου
3 Σεπτεμβρίου, Βεάκειο Θέατρο Πειραιά
4 Σεπτεμβρίου, Θέατρο Πέτρας – Πετρούπολη
6 Σεπτεμβρίου, Τεχνολογικό και Πολιτιστικό Πάρκο – Λαύριο
8 & 9 Σεπτεμβρίου, Δημοτικό θέατρο Δ. Κιντής – Ηλιούπολη
10 Σεπτεμβρίου, Κατράκειο Θέατρο – Νίκαια
12 Σεπτεμβρίου, Ωδείο Ηρώδου Αττικού
13 Σεπτεμβρίου, Θέατρο Βράχων (Μελίνα Μερκούρη) – Βύρωνας
14 Σεπτεμβρίου, Νταμάρι Βριλησσίων (Αλίκη Βουγιουκλάκη)
18 Σεπτεμβρίου, Θέατρο Ρεματιάς – Χαλάνδρι
ΠΗΓΗ Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ
Από τον Λουκίνο Βισκόντι στον Τζόζεφ Λόουζι: οι σκηνοθέτες που «έχτισαν» τον μύθο του Αλέν Ντελόν
Από τον Λουκίνο Βισκόντι στον Τζόζεφ Λόουζι: οι σκηνοθέτες που «έχτισαν» τον μύθο του Αλέν Ντελόν
Η εικόνα του Αλέν Ντελόν φτιάχτηκε μέσα από τη συνάντησή του με σπουδαίους σκηνοθέτες
Υπάρχει η ομορφιά, υπάρχει και η κινηματογραφική ομορφιά. Αυτό διακρίνει τα μοντέλα από τους ηθοποιούς. Και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με το ότι προφανώς και ο κινηματογράφος απαιτεί και ερμηνευτικές ικανότητες. Πάνω από όλα έχει να κάνει με το πώς οικοδομείται μια κινηματογραφική εικόνα. Ο Αλαίν Ντελόν ήταν σίγουρα όμορφος και σίγουρα είχε υποκριτικές ικανότητες – που εκτός των άλλων αποτύπωναν και την ικανότητά του να ενσωματώνει την ίδια την εμπειρία του από την τραυματική παιδική ηλικία, στη στρατιωτική θητεία, στη συνάντησή του με τον υπόκοσμο. Ταυτόχρονα, όμως, η εικόνα που έχουμε για αυτόν διαμορφώθηκε γιατί είχε την τύχη να συναντηθεί με σπουδαίους σκηνοθέτες σε ταινίες που κατέκτησαν μια θέση στην ιστορία του κινηματογράφου.
Και ήταν αυτές οι ταινίες που διαμόρφωσαν τον μύθο του, ακόμη και εάν δεν ήταν πάντα οι πιο εμπορικές. Γιατί η κινηματογραφική εικόνα είναι μια διεργασία πολύ πιο σύνθετη από απλώς έναν ηθοποιό μπροστά σε μία κάμερα. Για να δώσουμε ένα αντίστοιχο παράδειγμα: ο Μπελμοντό, της τεράστιας καριέρας, δεν θα ήταν ποτέ ο Μπελμοντό εάν δεν είχε συναντηθεί με τον Γκοντάρ.
Στην περίπτωση του Ντελόν αξίζει να δούμε μερικές από τις συναντήσεις αυτές:
Το 1960 έχουμε τη συνάντησή του με δύο σκηνοθέτες με τους οποίους θα ξανασυναντηθεί. Ο Ρενέ Κλεμάν, των περίφημων «Απαγορευμένων παιχνιδιών», γυρίζει την πρώτη κινηματογραφική διασκευή του «Ταλαντούχου κ. Ρίπλεϊ», της Πατρίσια Χέινγουορθ, ως «Γυμνοί στον Ήλιοι», με τον Ντελόν ως πρώτη και αξεπέραστη εκδοχή.

Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί ο «Ρόκο και τα Αδέλφια του», με μεγάλη νεορεαλιστική τραγωδία του Λουκίνο Βισκόντι, με τον Ντελόν να ξεχωρίζει μέσα σε ένα σύνολο σπουδαίων ηθοποιών, ανάμεσά τους και η δικιά μας Κατίνα Παξινού.

Με τον Βισκόντι ο Ντελόν θα συνεργαστεί ξανά στον «Γατόπαρδο» του 1963, έναν επικών διαστάσεων ιστορικό στοχασμό πάνω στην Ιταλία του Risorgimento, στον οποίο δεσπίζει μεν η φιγούρα του Μπ. Λάνκαστερ, όμως πάλι το αποτύπωμα του Ντελόν είναι ξεχωριστό. Εκεί λέει την περίφημη ατάκα «Όλα πρέπει να αλλάξουν, για να μείνουν όλα ίδια».

Το 1962 κυκλοφορεί η Έκλειψη του Μικελάντζελο Αντονιόνι, αυτή η σχεδόν ελεγειακή σπουδή πάνω στην αλλοτρίωση στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία με τον Ντελόν να παίζει υποδειγματικά τον εφήμερο εραστή της Μόνικα Βίτι και τον σκηνοθέτη να παραδίδει μαθήματα πάνω στα βλέμματα που τελικά δεν μπορούν να συναντηθούν.

Το 1967 έχουμε την πρώτη συνάντησή του με τον μεγάλο Ζαν-Πιερ Μελβίλ στον περίφημο «Σαμουράι» (αρχικός ελληνικός τίτλος «Ο δολοφόνος με το αγγελικό πρόσωπο). Ο μεγάλος δάσκαλος της κινηματογραφικής αφαίρεσης και μιας αξεπέραστης νουάρ αισθητικής αξιοποιεί την εικόνα του Ντελόν βάζοντάς τον να παίζει με τον πιο λιτό τρόπο, που όμως τελικά του επιτρέπει να φτιάξει όχι απλώς μια δυνατή ερμηνεία αλλά μια αξεπέραστη κινηματογραφική εικόνα.

Με τον Μελβίλ θα συνεργαστεί άλλες δύο φορές. Η πρώτη ήταν στον «Κόκκινο Κύκλο» του 1970, απέναντι σε δύο επίσης σπουδαίες ερμηνείες, του Τζιαν Μαρία Βολοντέ. Πάλι η εικόνα του Ντελόν δένει αξεπέραστα σε αυτή την ελεγειακή τελικά ταινία που αρθρώνεται γύρω από μία παράτολμη ληστείς.

Η τρίτη φορά που ο Ντελόν θα συναντηθεί με τον Μελβίλ, θα είναι στο «Ένας μπάτσος» του 1972, την τελευταία ταινία του σκηνοθέτη. Παραγνωρισμένη στην εποχή της, καθώς ο Μελβίλ σπρώχνει την τάση για αφαίρεση στα άκρα, όμως πλέον θεωρούμενη μια εξαιρετική ταινία, έχει και πάλι ιδανικό πρωταγωνιστή τον Ντελόν.

To 1976 o Ντελόν θα έχει τη δεύτερη και πιο ευτυχή συνάντησή του με τον Τζόζεφ Λόουζι, στον περίφημο «Κύριο Κλάιν» μια υποδειγματική ταινία πάνω στα ζητήματα της ταυτότητας και του πώς οι άνθρωποι βρίσκονται τελικά πάντα μπλεγμένοι στα πλοκάμια της ιστορίας ακόμη και εάν πίστευαν ότι θα μπορούσαν να την αποφύγουν.

ΧΑΡΑΗ
24 σημάδια για την Κάσο
Ένα αφιέρωμα μνήμης
με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από το Ολοκαύτωμα της Κάσου
ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ:
ΛΥΚΕΙΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ ΚΑΣΟΥ
Επιμέλεια: Ίρις Κρητικού
Παλαιό Ελαιοτριβείο Γιάννη Φραγκούλη, Κάσος
Εγκαίνια: Κυριακή 4 Αυγούστου 2024 στις 19:00
Διάρκεια: 4 – 31 Αυγούστου 2024
«Προύχοντες ομογενείς της νήσου Υδρας, μετά δακρύων προσπίπτοντες,
παρακαλούμεν την Υμετέραν φιλογένειαν, ως αρχηγού των θαλασσινών,
να μας προφτάσετε θαλάσσιον δύναμιν, επειδή έφτασεν ο αιγυπτιακός
στόλος και μας έχει ήδη τρεις ημέρας καθ’ όλα τα μέρη μπλόκον».
Μάιος 1824
Δημοτικό τραγούδι της Κάσου
Μαύρο πουλάκι κάθεται στης Κάσου τ’ αγριοβούνι,
βγάλλει φωνίτσα θλιερή και μαύρο μοιρολόι.
-Μάνα, κλαμός και βουγκητός εις το νησί της Κάσου!
Η μάνα κλαίει το παιδί και το παιδί τη μάνα
κι ο αερφός την αερφή κι άουρος τηκ καλήτ του.
Μπάς και πανούκλα πλάκωσε, μπάς και σεισμός εΐνη;
Μηδέ πανούκλα πλάκωσε, μητέ σεισμός εΐνη,
Χουσεΐν πασιάς επλάκωσεν από την Αλεξάντρα.
Γίνονται στίβες τα κορμιά, τα αίματα ποτάμια.
Σφάζουν τους γέρους και τις γριές κι όλα τα παλλικάρια
τις κοπελλιές και τα μωρά στη φλότα τους μπαρκάρουν
σκλάβους να τους πουλήσουσι στης Μπαρμπαριάς τα μέρη…
Και μια απ’ τις σκλάβες ήλεγε με θλιερή φωνίτσα.
Χίλια κι αν κάμεις, Χουσεΐν, χίλια κι αν μας πουλήσεις,
εμείς του Τούρκου το σπαθί ‘εθ θα το φοηθούμε
γιά θα μας κόψεις ούλους μας, για λευτεριά θα ‘ούμε.
Εγκαινιάζεται την Κυριακή 4 Αυγούστου 2024, στις 19:00 στο Παλαιό
Ελαιοτριβείο Γιάννη Φραγκούλη στην Κάσο η ιστορική & εικαστική
έκθεση «Χαραή 24 Σημάδια για την Κάσο». Πρόκειται για ένα σύνθετο
αφιέρωμα μνήμης με αφορμή την επέτειο των 200 ετών από το
Ολοκαύτωμα της Μαρτυρικής Νήσου Κάσου που πραγματοποιείται σε
διοργάνωση του Λυκείου των Ελληνίδων της Κάσου και σε επιμέλεια
της αρχαιολόγου και ιστορικού τέχνης Ίριδας Κρητικού. Τον Ιούνιο του
2024, συμπίπτοντας με την επέτειο του Ολοκαυτώματος του νησιού (7/8
Ιουνίου 2024), το αφιέρωμα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά με ιδιαίτερη
επιτυχία στην Αθήνα, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, σε
συνδιοργάνωση των δύο φορέων. Στην έκθεση παρουσιάζονται
σημαντικά ιστορικά κειμήλια από τις συλλογές του Λυκείου και από
ιδιωτικές συλλογές, καθώς και είκοσι τέσσερα έργα διακεκριμένοι
εικαστικών από την Κάσο, τα Δωδεκάνησα και την υπόλοιπη Ελλάδα.
Στο πλαίσιο των εγκαινίων, μουσική θα ερμηνεύσει ο διακεκριμένος
Κασιώτης σολίστας της βιόλας Αντώνης Μανιάς.
Στην νεότερη ελληνική ιστορική μνήμη, ανεξίτηλο τραύμα αποτελούν οι
ολέθριες σφαγές και το ολοκαύτωμα της Χίου και των Ψαρών, που είχαν
ουσιαστική επίδραση και στην πυροδότηση του παγκόσμιου
φιλελληνικού κινήματος και την έναρξη του Αγώνα. Λιγότερο γνωστή
παραμένει μια από τις μελανότερες σελίδες της ιστορίας της ελληνικής
Επανάστασης: η γενοκτονία που συντελέστηκε από τον
τουρκοαιγυπτιακό στόλο του Χουσεΐν στην ακριτική Κάσο στις 7-8
Ιουνίου του 1824 και που ως αποτέλεσμα είχε την πλήρη ερήμωση του
νησιού.
Τιμώντας τη θλιβερή επέτειο των 200 ετών από το Ολοκαύτωμα της
Μαρτυρικής Νήσου Κάσου και φέρνοντας στο προσκήνιο την
αναβλάστηση του ακριτικού νησιού με όχημα την παράδοση, τα ήθη και
τα έθιμα που ως σήμερα παραμένουν ωσεί παρόντα, σχεδιάστηκε ένα
σπονδυλωτό ιστορικό και εικαστικό αφιέρωμα σε διοργάνωση του
Λυκείου των Ελληνίδων –Παράρτημα Κάσου και επιμέλεια της Ίριδος
Κρητικού. Η παρουσίαση στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών που
αγκάλιασε υποδειγματικά αυτήν την προσπάθεια, συνέπεσε χρονικά με
την ιστορική επέτειο, ενώ η ίδια έκθεση παρουσιάζεται τώρα με βαθιά
συγκίνηση στον τόπο της, σε έναν χώρο ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής
ομορφιάς και ιστορικής σήμανσης. Η άσβεστη μνημόνευση του
«Πατημού» όπως οι ντόπιοι τον αποκαλούν, αποκτά σήμερα ακόμη
μεγαλύτερο βάρος, καθώς στην επέτειο των 100 ετών το νησί ήταν
ιταλοκρατούμενο και συνεπώς το γεγονός δεν τιμήθηκε με τη δέουσα
οφειλή.
Το αφιέρωμα με τον συμβολικό τίτλο «Χαραή: 24 σημάδια για την
Κάσο», περιλαμβάνει έναν κεντρικό ιστορικό πυρήνα σημαντικών
κειμηλίων σε συνομιλία με 24 έργα εμπνευσμένα από τη φορεσιά, τα
τραγούδια, τα κειμήλια, τα ήθη και τα έθιμα, την άυλη κληρονομιά της
Κάσου. Η Χαραή είναι «το αχνάρι», το σημάδι. Αρχικά σήμαινε το
σημάδι για τον βοσκό, καθώς η χαραγματιά στα αυτιά των αιγοπροβάτων
υποδήλωνε τον ιδιοκτήτη τους. Με την πάροδο του χρόνου, η χαραή
ταυτίστηκε με τα οικογενειακά σημάδια – με τα χαρακτηριστικά της
ομοιότητας. Οι χαραές είναι οικογενειακές και κάθε οικογένεια έχει την
δική της. Είναι γνώρισμα και δηλωτική ιδιαιτερότητα κάθε οικογένειας
και μεταφέρεται από γενιά σε γενιά: «εγνώρισά σε απού τη χαραή»,
δηλαδή από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της οικογένειάς σου.
Η Χαραή είναι μια ομαδική έκθεση με αντικείμενο το σκίρτημα της
νήσου Κάσου που επέζησε παρά το ολοκαύτωμα. Την άνθιση και την
ελπίδα του μετά. Η έκθεση περιλαμβάνει έναν κεντρικό ιστορικό πυρήνα
σημαντικών κειμηλίων από τις συλλογές του Λυκείου των Ελληνίδων και
πολύτιμα οικογενειακά κειμήλια που ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές, σε
συνομιλία με 24 έργα εμπνευσμένα από εκείνα. Την παραδοσιακή
κασιώτικη φορεσιά και τα περίτεχνα χρυσά της κοσμήματα και στολίδια,
τις γεύσεις και τα τραγούδια, τα μοιρολόγια και τη λαλιά της κασιώτικης
λύρας, τα έργα χειρός των γυναικών και τα πολύτιμα εισαγόμενα στο
νησί δώρα από άλλους τόπους, τα ήθη και τα έθιμα, τη βρεγμένη
ολόγυρα από θάλασσα μικρή γεωγραφία του νησιού και την επιζήσασα
ναυτοσύνη της που εξακολουθεί να πλέει στην απεραντοσύνη του
Αιγαίου. Την ιερή μνήμη του σφαγιασθέντος ηρωικού καπετάνιου
Μάρκου Μαλλιαράκη και εκείνη τόσων ακόμη αξέχαστων ηρώων της
κασιώτικης αντίστασης. Την υλική και την άυλη κληρονομιά της Κάσου.
Λέξεις, συνθήκες, χαρές και λύπες, ιστορικά και δραματικά επεισόδια,
κοινωνικά πλαίσια, δοξασίες, τοπιογραφικές και λαογραφικές αναφορές
συνθέτουν την αναβλύζουσα πρωτότυπη πηγή έμπνευσης. Εργαζόμενοι
με διαφορετικά μέσα (ζωγραφική, ύφανση, κεντητική, κόσμημα,
εγκατάσταση, φωτογραφία κ.ά.), σύγχρονες και παραδοσιακές τεχνικές,
χειροποίητη διαδικασία και πληθώρα υλικών, οι συμμετέχοντες
διακεκριμένοι εικαστικοί δημιουργούν πρωτότυπα έργα αναφοράς με
εξέχουσες διαφορετικότητες, με την πρόθεση να σχεδιαστεί ένα ιστορικό,
πνευματικό και αισθητικό βλέμμα θέασης. Τα συμμετέχοντα εικαστικά
έργα, επιλέχθηκαν ως πολύτιμες οργανικές εμβόλιμες πτυχές παρουσίας
και διαλόγου στο παρουσιαζόμενο αφήγημα.
Στην έκθεση συμμετέχουν:
Μαργαρίτα Βαμβακάρη-Νειάδα, Ιωάννα Βλάχου, Μαίρη Γαλάνη-
Κρητικού, Μαρία Διακοδημητρίου, Γιώργος Δουατζής, Χριστίνα
Δουζένη, Ειρήνη Ζαΐμη & Βαρβάρα Μαλτέζου, Ειρήνη Ηλιοπούλου,
Κατερίνα Καλιτσουνάκη, Πάνος Καρδάσης, Βασίλης Κιλιτσλής,
Αναστάσης Μαδαμόπουλος, Μηνάς Μαυρικάκης, Μάνος
Μπατζόλης, Ρούλη Μπούα, Ισαβέλλα Ντάσση, Βιβή Περυσινάκη,
Βαγγέλης Πολύζος, Κατερίνα Πολυζωΐδη-Μαυρολέων, Νίκη
Πρωτόπαπα, Ιφιγένεια Σδούκου, Ελένη Σιούστη, Μαρίνα Στελλάτου,
Ιωάννα Τερλίδου.
Με αφορμή την έκθεση κυκλοφορεί ομότιτλος κατάλογος.
Πληροφορίες για το κοινό
«Χαραή 24 Σημάδια για την Κάσο»
Παλαιό Ελαιοτριβείο Γιάννη Φραγκούλη, Κάσος
Εγκαίνια έκθεσης: Κυριακή 4 Αυγούστου 2024 στις 19.00
Διάρκεια έκθεσης: 4-31. 8.24
Ώρες λειτουργίας: Δευ – Τε – Πα 19:00-21:00 & Σα 11:00-13:00
Για περισσότερες πληροφορίες:
Μαρία Μηνακά: 697 2295184 / Ειρήνη Βιντιάδη: 697 2211646