Ιουστίνη Φραγκούλη

Αρχαία Πέλλα, Γενέτειρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου:Μιά πόλη μαγική!

Κείμενο-Φωτογραφίες

 Ιουστίνης Φραγκούλη-Αργύρη

Τα βήματά μας έφεραν στην αρχαία Πέλλα, πρωτεύουσα του βασιλείου της Μακεδονίας από το 433 π.Χ , οπότε ιδρύθηκε είτε  από τον Αρχέλαο Α’ (413-399 π.Χ.) ή από τον Αμύντα Γ’ για να γίνει η νέα πρωτεύουσα του Μακεδονικού κράτους αντί των Αιγών (Βεργίνα).

Θα πρέπει να σημειώσω πως η αρχαία Πέλλα δέχεται πολύ λιγότερους επισκέπτες απο την Βεργίνα (το πρότερο βασίλειο των βασιλέων της Μακεδονίας όπου βρίσκονται οι τάφοι του βασιλέων Φιλίππου του Β), γεγονός που προκαλεί ερωτήματα. Αυτή η πόλη αποτελεί την τρανότερη απόδειξη της ελληνικότητας της Μακεδονίας χωρίς άλλα λόγια και εξηγήσεις.

Περπατήσαμε βήμα-βήμα μέσα στα ερείπια της αρχαίας Πέλλας, γενέτειρας των Μακεδόνων βασιλέων που σημάδεψαν την αρχαία ελληνική ιστορία. Ο Βασιλιάς Φίλιππος Β και ο στρατηλάτης Μέγας Αλέξανδρος γεννήθηκαν εκεί στην πόλη που απλωνόταν σε έκταση 4000 στρεμμάτων.Ο πρώτος κατήγαγε νικηφόρους πολέμους υποτάσσοντας πόλεις της Αρχαίας Ελλάδας στο βασίλειό του, ο δεύτερος κατόρθωσε να φθάσει με το σθένος, την ορμητικότητα και την εξυπνάδα του βαθειά στην Ευρασία και μέχρι την Αίγυπτο.

Μείναμε εκστασιασμένοι από την θέση της πόλης, που κατά τους αρχαίους καιρούς ήταν παραθαλάσσια, σε κοντινή απόσταση απο τους ποταμούς της περιοχής,απλωμένη σε εύφορη πεδιάδα . Ο λόφος της στο βόρειο τμήμα φιλοξενούσε το επιβλητικό ανάκτορο των βασιλέων της Μακεδονίας. Η ρυμοτομία της αρχαίας πόλης είναι κορυφαία, με την αγορά της πόλης να απλώνεται νοτιότερα σε έκταση 70.000 τετραγωνικών.

Γύρω από την αγορά αναπτύσσεται το οικιστικό τμήμα της πόλης. Η ρυμοτομία της αρχαίας Πέλλας μοιάζει βγαλμένη από το μέλλον: οικοδομικά τετράγωνα, τα οποία ορίζονται από δρόμους που τέμνονται κάθετα, καλά μελετημένα συστήματα ύδρευσης και αποχέτευσης.

Με ελάχιστες γνώσεις και με πλοηγό μόνο το ένστικτο για την αισθητική τελειότητα ανακαλύψαμε τα συγκλονιστικά μωσαϊκά δάπεδα τα οποία στόλιζαν τις αίθουσες υποδοχής του Παλατιού αλλά και αρχοντικών οικιών εκείνης της λαμπρής περιόδου.

Τα  ψηφιδωτά δάπεδα( άλλα βρίσκονται στον αρχαιολογικό χώρο και άλλα έχουμε μεταφερθεί στο μουσείο της Πέλλας) με τις μυθολογικές παραστάσεις αποτελούν παγκόσμια ιστορικά μνημεία: η αρπαγή της Ελένης, η Αμαζονομαχία, το Κυνήγι ενός Ελαφιού ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια μας κατά τον μυθικό περίπατο.

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Πέλλας αργότερα ανακαλύψαμε πως στην Πέλλα χρησιμοποιήθηκαν όλα τα αρχιτεκτονικά και γλυπτικά στυλ του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Οι δωρικές κολώνες εναλλάσσονταν με τις κορινθιακές και τις ιωνικές και μάλιστα οι στολισμοί τους πάντρευαν τις διάφορες τάσεις, δημιουργώντας αισθητικές καινοτομίες.

Η παλαιότερη αναφορά που έχουμε για την Πέλλα είναι από τον Ηρόδοτο κατά την περιγραφή της εκστρατείας των Περσών και από το Θουκυδίδη κατά την περιγραφή της Μακεδονικής επέκτασης και του πολέμου κατά του Σιτάλκη, βασιλιά των Θρακών. Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, στην αρχή του 4ου αιώνα π.Χ. ήταν η μεγαλύτερη πόλη της Μακεδονίας.

Η πόλη προσέλκυσε φημισμένους καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο ζωγράφος Ζεύξις, ο ποιητής Τιμόθεος ο Μιλήσιος και ο Ευριπίδης, ο οποίος και πέθανε εκεί γράφοντας την τραγωδία Αρχέλαος.

Οι ρίζες του ονόματος της περιοχής προέρχονται από την Δωρική Απέλλα που σημαίνει μια περιοχή τελετουργικών πράξεων όπου λαμβάνονταν αποφάσεις. Ωστόσο η περιοχή δεν θεωρείται δωρικού ρυθμού καθώς η λέξη Πέλλα ταυτίζεται με την Ελληνική «πέλλα» πέτρα η οποία πιθανότατα αναφέρεται στο ακριβές σημείο της ίδρυσης τη πόλης.

Όλα τα ευρήματα των ανασκαφών της Πέλλας βρίσκονται στο καταπληκτικό Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης αποκαλύπτοντας τον πλούσιο τρόπο διαβίωσης των αρχαίων Μακεδόνων. Τα κτερίσματα που ανακαλύφθηκαν στους τάφους των γυναικών και των ανδρών με επικρατούντα τα χρυσά στεφάνια και τα χρυσά κοσμήματα για τις γυναίκες αλλά και τις περικεφαλαίες των περιώνυμων ανδρών μαρτυρούν τον πλούτο της αρχαίας Μακεδονίας.Η Πέλλα που λάτρευε το θεό Πάνα και τη θεά Αφροδίτη ήταν μια πόλη της ευζωίας και των οργίων, πρόδρομος των Ρωμαϊκών οργίων.

Ω Πέλλα! Γενέτειρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου πόσο σε λατρέψαμε οι ταπεινοί περιηγητές σου.

Ιστορικά στοιχεία για την Πέλλα (wikipedia)

Η πόλη ιδρύθηκε από τον Αρχέλαο Α’ (413-399 π.Χ.) ή από τον Αμύντα Γ’ για να γίνει η νέα πρωτεύουσα του Μακεδονικού κράτους αντί των Αιγών (Βεργίνα). Η Πέλλα παρέμεινε πρωτεύουσα μέχρι την κατάλυση του Μακεδονικού κράτους από τους Ρωμαίους, οι οποίοι την λεηλάτησαν και μετέφεραν τους θησαυρούς της στη Ρώμη. Αργότερα η πόλη καταστράφηκε από σεισμό και στη συνέχεια ανοικοδομήθηκε. Περί το 180 μ.Χ. ο Λουκιανός μας πληροφορεί ότι «είναι πια ασήμαντη και με λιγοστούς κατοίκους». Η παλαιότερη αναφορά που έχουμε για την Πέλλα είναι από τον Ηρόδοτο κατά την περιγραφή της εκστρατείας των Περσών και από το Θουκυδίδη κατά την περιγραφή της Μακεδονικής επέκτασης και του πολέμου κατά του Σιτάλκη, βασιλιά των Θρακών. Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, στην αρχή του 4ου αιώνα π.Χ. ήταν η μεγαλύτερη πόλη της Μακεδονίας. Η πόλη προσέλκυσε φημισμένους καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο ζωγράφος Ζεύξις, ο ποιητής Τιμόθεος ο Μιλήσιος και ο Ευριπίδης, ο οποίος και πέθανε εκεί γράφοντας την τραγωδία Αρχέλαος.

Η Πέλλα αναφέρεται αργότερα από τον Πολύβιο και τον Λίβιο ως η έδρα του βασιλείου του Φίλιππου Ε’ και του Περσέα του Μακεδόνα κατά τους Μακεδονικούς πολέμους. Ο Λίβιος μας δίνει τη μόνη περιγραφή της πόλης, όπως την είδε ο Ρωμαίος Λούκιος Αιμίλιος Παύλος ο Μακεδονικός, νικητής της Μάχης της Πύδνας:

“…και αυτός είδε ότι δεν επελέγη άδικα σαν θέση βασιλικής κατοικίας. Είναι τοποθετημένη στη νοτιοδυτική πλαγιά ενός λόφου και περιβάλλεται από βάλτο πολύ βαθύ για να διασχιστεί με τα πόδια χειμώνα-καλοκαίρι. Η ακρόπολη, η οποία είναι κοντά στη πόλη, βρίσκεται μέσα στο βάλτο και εξέχει σαν νησί, είναι δε χτισμένη πάνω σε γιγαντιαία θεμέλια που αντέχουν τείχη πάνω τους και προστατεύουν από την εισχώρηση των υδάτων της λίμνης. Από μακριά φαίνεται σα να είναι συνέχεια του τείχους της πόλης, αλλά στην πραγματικότητα είναι ξεχωριστή και ανάμεσα στα δύο τείχη υπάρχει ένα κανάλι. Η ακρόπολη ενώνεται με την πόλη με μια γέφυρα, έτσι αποκόπτονται όλες οι πλευρές πρόσβασης για έναν εξωτερικό εχθρό και αν ο βασιλιάς φυλακίσει κάποιον εκεί δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής εκτός από τη γέφυρα, η οποία φυλάσσεται εύκολα.”

Στη ρωμαϊκή επαρχία της Μακεδονίας η Πέλλα ήταν πρωτεύουσα του τρίτου διαμερίσματος και πιθανώς η έδρα του Ρωμαίου κυβερνήτη. Από την Πέλλα διερχόταν η Αρχαία Εγνατία Οδός και ήταν σημαντικός σταθμός μεταξύ Δυρράχειου και Θεσσαλονίκης. Ο Κικέρων έμεινε εκεί το 58 π.Χ., αλλά η θέση του επάρχου την εποχή εκείνη είχε μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη.