«Όταν ανοίξαμε τον Μάιο, βρέθηκα με μείον τρεις εργαζόμενους. Το ένα παιδί πήγε φαντάρος, ένας σερβιτόρος μετακόμισε εκτός Αθηνών και μια κοπέλα πήρε άδεια μητρότητας. Έβαλα αγγελία και δεν χτύπησε ούτε ένα τηλέφωνο. Ευτυχώς βρήκα δύο σερβιτόρους από φίλους φίλων».
ΠΗΓΗ INSIDERstory.GR
Ο Μήνας Μικές, ιδιοκτήτης των εστιατορίων Musique Cafe που βρίσκονται στο Παγκράτι της Αθήνας και στη Νάξο, είναι ένας από τους πολλούς επιχειρηματίες του κλάδου της εστίασης, που μετά από έξι μήνες σε λόκνταουν βρέθηκαν αντιμέτωποι με ένα πρωτόγνωρο φαινόμενο: να μην βρίσκουν εργαζόμενους. Και δεν μιλάμε μόνο για σερβιτόρους και βοηθούς, μια κατηγορία που ανακυκλώνεται, αλλά και για «χέρια» στην κουζίνα.
Παράλογο, αν σκεφτεί κανείς ότι η ανεργία στην Ελλάδα ήταν στο 15,8% τον Ιανουάριο, σύμφωνα με τα στοιχεία της EurostatEurostat: Η ανεργία και ο πληθωρισμός σε Κύπρο και Ελλάδα | euronews. – και στο 16,3% τον Μάρτιο σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχείαΔελτίο Τύπου 11ης Ιουνίου 2021 | Ελληνική Στατιστική Αρχή από την Ελληνική Στατιστική Αρχή.
Και αν αυτό το ποσοστό σας φαίνεται υψηλό (και είναι), πολλαπλάσιο είναι το ποσοστό ανεργίας στους νέους, που αποτελούν τον βασικό τροφοδότη εργαζομένων στον κλάδο της εστίασης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, τον Μάρτιο η ανεργία στην ηλικιακή ομάδα 15-24 ετών έφθασε στο 37,5%, από 34% που ήταν τον Μάρτιο του 2020, και στην ηλικιακή ομάδα 25-74 ετών το 15,2%, όσο ήταν και τον Μάρτιο του 2020.
Με τόσο υψηλά ποσοστά ανεργίας, θα ανέμενε κανείς ότι οι νέοι θα συνέρρεαν κατά εκατοντάδες για να βρουν δουλειά. Αυτό όμως δεν συμβαίνει και οι επιχειρήσεις, όχι μόνο από τον κλάδο της εστίασης και όχι μόνο οι ελληνικές, εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με την έλλειψη εργατικού δυναμικού.
Γιατί οι ελλείψεις σε εργαζόμενους δεν αποτελούν προνόμιο της Ελλάδας. Αντίστοιχα προβλήματα εντοπίζονται ( Amazon, McDonald’s Raise Wages, Small Businesses Struggle to Keep Up | The Wall Street Journal ) και σε άλλες χώρες του αναπτυγμένου κόσμου. Στις ΗΠΑ ο αριθμός των κενών θέσεων είναι τεράστιος και το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζουν (A record number of small businesses can’t find enough workers to hire, NFIB finds | MarketWatch) οι μικρές επιχειρήσεις. Στην Αυστραλία οι κενές θέσεις έχουν αυξηθεί κατά 40% σε σχέση με το προ πανδημίας επίπεδα, ενώ έντονο είναι το πρόβλημα στην Ευρώπη. Η δε Βρετανία έχει να αντιμετωπίσει επιπλέον την έξοδο εργαζομένων (Restaurants struggle to find staff ahead of reopening | BBC News ) λόγω Brexit.
kladoi.jpg
Στην Ελλάδα, από έρευνα (Η ελληνική οικονομία και η απασχόληση | ΙΝΕ Ινστιτούτο Εργασίας Γ.Σ.Ε.Ε. του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ για την ελληνική οικονομία και απασχόληση το 2020) προκύπτει πως το δεύτερο τρίμηνο του 2020 υπήρξε μεγάλη πτώση της απασχόλησης (μείωση κατά περίπου 302 χιλ. άτομα) και αντίστοιχα αύξηση του αριθμού των μη ενεργών.Πρόκειται για άτομα που δεν εργάζονται ούτε αναζητούν εργασία (αύξηση κατά περίπου 297 χιλ. άτομα). Το δ’ τρίμηνο του 2020 οι απασχολούμενοι μειώθηκαν κατά 72 χιλ. άτομα, οι άνεργοι μειώθηκαν κατά 99 χιλ. άτομα, ενώ οι μη ενεργοί αυξήθηκαν κατά 76 χιλ. άτομα. Εκτίναξη του αριθμού των μη ενεργών (αύξηση κατά 196 χιλ. άτομα σε σχέση με τον ίδιο μήνα του 2020), με παράλληλη μείωση του αριθμού των απασχολουμένων (154,5 χιλ. άτομα) και των ανέργων (72 χιλ. άτομα) καταγράφεται στο τρίτο κύμα της πανδημίας, και συγκεκριμένα τον Ιανουάριο του 2021.
Τα ερωτήματα που τίθενται λοιπόν είναι αφενός γιατί συμβαίνει αυτό το παράδοξο και αφετέρου πού πήγαν όλοι αυτοί οι υπάλληλοι που δούλευαν, μέχρι το ξέσπασμα της πανδημίας και τα λόκνταουν, στον κλάδο της εστίασης;
Ο Κώστας, 48 ετών, έπιασε δουλειά ως ψήστης σε κατάστημα γνωστής αλυσίδας καφεστιατορίων στις 10 Απριλίου με μισθό 700 ευρώ και δήλωσε παραίτηση στις αρχές Μαΐου. Tο κατάστημα όπου εργαζόταν αναζητούσε επί ένα δίμηνο ψήστη ψωμιών και αρτοσκευασμάτων και δεν έβρισκε.
Η Ιωάννα, που εργάζεται τα τελευταία 10 χρόνια στο κατάστημα από το οποίο αποχώρησε ο Κώστας, λέει στο inside story ότι τους τελευταίους μήνες είναι πολύ δύσκολο να βρούνε υπαλλήλους. «Στην αγγελία που είχαμε βάλει τον Μάρτιο για να βρούμε ψήστη είχαν ανταποκριθεί μόνο τέσσερις ενδιαφερόμενοι υπάλληλοι. Σήμερα δεν υπάρχει κανείς ενδιαφερόμενος», λέει.
Η 50χρονη Ιωάννα, που έχει σπουδάσει παιδαγωγικά και από φοιτήτρια ξεκίνησε να εργάζεται στον κλάδο της εστίασης για να βγάλει, τότε, το χαρτζιλίκι της, σήμερα με 30 χρόνια εμπειρίας πληρώνεται και αυτή με 700 ευρώ τον μήνα. Δουλεύει 8 ώρες την ημέρα, 6 ημέρες την εβδομάδα, άρα 48 ώρες την εβδομάδα – δηλαδή περισσότερο από αυτό που προβλέπει η εργατική νομοθεσία, ενώ είναι δηλωμένη για 40 ώρες εργασίας την εβδομάδα. Στην ερώτησή μας αν έχει γίνει έλεγχος από την Επιθεώρηση Εργασίας ή αν παίρνει υπερωρίες για τις έξτρα ώρες, γελάει.
Όπως λέει, αυτά τα 10 χρόνια , υπάλληλοι της Επιθεώρησης Εργασίας έχουν επισκεφθεί το συγκεκριμένο κατάστημα δύο φορές και έχουν περιοριστεί να ρωτήσουν αν τηρείται το 8ωρο. «Οι άνθρωποι ή δεν θέλουν να κάνουν τη δουλειά τους ή απλά ζουν εκτός πραγματικότητας. Κανείς υπάλληλος δεν θα παραδεχθεί ότι δουλεύει για 8 ώρες και πληρώνεται για 6. Αν το κάνει αυτό αυτόματα έχει υπογράψει την απόλυσή του», σημειώνει. Όσο για το αν παίρνει έξτρα λεφτά, μάλλον βάζει και από την τσέπη της. Όπως λέει έχει πληρώσει 80 ευρώ για την καταστροφή εμπορεύματος (παγωτίνια) διότι η κατάψυξη δεν δούλευε και ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης δεν την έφτιαχνε.
Ο Κώστας παραιτήθηκε γιατί βρήκε δουλειά σε ένα εστιατόριο στη Σαντορίνη. Ανήκει σε αυτούς που παραδοσιακά στο τέλος της άνοιξης αφήνουν τις δουλειές τους (ή το επίδομα ανεργίας, με το οποίο ζουν τον χειμώνα) για να πάνε σε ένα νησί. Εκεί, όπως λέει, μπορεί να δουλεύει περισσότερες ώρες την ημέρα –12 ώρες συγκεκριμένα– ο μισθός του είναι 2.500 ευρώ και ελπίζει η σεζόν να «τραβήξει» μέχρι τον Οκτώβριο-Νοέμβριο για να μπορέσει να βάλει κάτι στην άκρη. Μετά τη σεζόν θα ζήσει με τα λεφτά που έβαλε στην άκρη και με το επίδομα του ταμείου ανεργίας.
Όμως η στροφή κάποιων σε εποχικές δουλειές, όπως είναι τα ξενοδοχεία ή τα εστιατόρια τουριστικών προορισμών, δεν αρκεί για να εξηγήσει τη μεγάλη έλλειψη σε εργαζόμενους φέτος. Και δεν προκύπτει από πουθενά ότι οι εξαφανισμένοι υπάλληλοι του κλάδου της εστίασης κατευθύνθηκαν σύσσωμοι στην τουριστική αγορά.
Σύμφωνα με την εμπειρία του Μήνας Μικέ, αρκετοί εργαζόμενοι στην κουζίνα, βλέποντας ότι καθυστερούσε η επαναλειτουργία των καταστημάτων εστίασης και μην μπορώντας να τα βγάλουν πέρα με τα 534 ευρώ που έπαιρναν λόγω αναστολής εργασίας, έγιναν διανομείς και δουλεύουν πλέον σε αποθήκες, σε εμπορικά καταστήματα και σε σούπερ μάρκετ. Η μαρτυρία του θυμίζει αυτήν του σεφ Φιλ Μπράιαντ από το Μαϊάμι, που είπε (As his restaurants’ customers return, a Miami chef is missing a critical ingredient: Workers | The Washington Post ) μιλώντας στην Washington Post ότι πολλοί από τους συναδέλφους του εγκατέλειψαν τον κλάδο τον τελευταίο χρόνο για να εργαστούν στην Amazon, που δίνει 17 δολάρια ανά ώρα, ενώ λάμβαναν 14 δολάρια ανά ώρα ως μάγειρες πρώτης γραμμής.
Ο Στέλιος Πέρρος, διευθυντής του ομίλου εστιατορίων Μπιφτεκάκια & Σουβλάκια, «έχασε» αρκετούς σερβιτόρους εν μέσω της πανδημίας. «Φοιτητές που δούλευαν σε εμάς άλλαξαν κατεύθυνση και ακολούθησαν το επάγγελμα των σπουδών τους. Κάποιοι άλλοι, κυρίως από την κουζίνα, που είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι και έχουν οικογένειες, έφυγαν για να δουλέψουν στα νησιά. Αυτό μας έχει δημιουργήσει πρόβλημα το οποίο γίνεται ακόμη πιο έντονο, αφού δεν υπάρχουν χέρια για να έρθουν να δουλέψουν. Δεν μπορούμε να βρούμε σερβιτόρους και μάγειρες. Πλέον έχουμε 1 ή 2 βιογραφικά, όταν πριν από την κρίση ξεπερνούσαν τα 20».
Όμως η επικρατούσα αντίληψη στους περισσότερους επιχειρηματίες του χώρου είναι ότι για την κατάσταση ευθύνεται η επιδοματική πολιτική και τα 534 ευρώ που λάμβαναν και λαμβάνουν όσοι βρίσκονται σε αναστολή εργασίας. Ακόμα και τον μήνα Ιούνιο οι επιχειρήσεις–εργοδότες που ανήκουν στον κλάδο της εστίασης και όχι μόνο, μπορούν να θέτουν σε αναστολή (Επίδομα 534 ευρώ: Ποιοι εργαζόμενοι μπορούν να υποβάλλουν αιτήσεις για τις αναστολές Ιουνίου – Όλοι οι ΚΑΔ | insider ) εργαζομένους τους. Ενώ τροπολογία – Τροπολογία – Προσθήκη Ι στο σχέδιο νόμου του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων που κατατέθηκε στη Βουλή προβλέπει πως οι εποχικοί εργαζόμενοι που δεν επαναπροσλήφθηκαν στις εργασίες τους μπορούν να υποβάλλουν μονομερή δήλωση αναστολής σύμβασης για το επίδομα των 534 ευρώ και να το λάβουν για τους μήνες Μάιο και Ιούνιο.
Ο Γιάννης Χίνος, ιδιοκτήτης της αλυσίδας καθαριστηρίων Stegno και τριών καταστημάτων franchise γνωστής αλυσίδας καφεστιατορίων, λέει στο inside story πως είναι λάθος η επιδότηση της ανεργίας. «Αυτό που πρέπει να επιδοτείται είναι η εργασία». Όπως σημειώνει, η ηλικιακή ομάδα που εργάζεται στα καταστήματα του κλάδου είναι παιδιά ηλικίας 18 έως 25 ετών, κυρίως φοιτητές, που δεν θέλουν και δεν σκοπεύουν να κάνουν καριέρα στα καταστήματα αυτά. Τα περισσότερα εξ αυτών μένουν με τους γονείς τους, άρα στην πλειονότητα δεν έχουν έξοδα σπιτιού και φαγητού, και τα 534 ευρώ τα οποία είναι 150 ευρώ λιγότερα από όσα παίρνουν ως εργαζόμενοι, τους ήταν αρκετά σε μια περίοδο μάλιστα που δεν είχαν πού να τα ξοδέψουν, αφού ήταν κλειστά τα μπαρ και τα εστιατόρια.
Αν και στην Ελλάδα τα covid επιδόματα στους εργαζομένους δεν ήταν στα επίπεδα των επιδομάτων στο εξωτερικό, ωστόσο κάλυψαν ένα σημαντικό μέρος των μισθών που έπαιρναν οι υπάλληλοι της εστίασης – κι αυτό γιατί οι μισθοί στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλοί. Η Ελλάδα είναι το μόνο κράτος-μέλος της ΕΕ στο οποίο ο μέσος μισθός μειώνεται σωρευτικά από το 2010, ενώ η χώρα είναι από τα λίγα κράτη-μέλη της ΕΕ στα οποία ο καθαρός μέσος μισθός μειώθηκε το 2020 (-2,5%), και το μόνο κράτος-μέλος που ο καθαρός μέσος μισθός είναι χαμηλότερος από αυτόν του 2010, σύμφωνα με την έρευνα της ΓΣΕΕ.
Μπορεί να φαίνεται φυσικό οι Έλληνες λαντζέρηδες να προτιμούν να κερδίζουν το 66% του μισθού τους όντας σε αναστολή, από το να στέκονται όρθιοι σε μια αφόρητα ζεστή κουζίνα για 12 ώρες την ημέρα για το 100%. Ωστόσο, ο γρίφος των εξαφανισμένων εργαζομένων είναι ακόμα πιο περίπλοκος. Στην Αυστραλία, η οποία σταμάτησε το πρόγραμμα προστασίας της εργασίας τον Μάρτιο, οι ελλείψεις επιδεινώθηκαν, ενώ η Αριζόνα αποφάσισε$2000 return to work bonuses in Arizona: who can get it and how to claim it | as να επιβραβεύει με αμοιβή την επιστροφή στην εργασία.
Οι εταιρείες στο εξωτερικό διαπιστώνουν πως, αν θέλουν να προσελκύσουν εργαζόμενους, θα πρέπει να πληρώσουν πολύ περισσότερα ανά ώρα, ίσως και μπόνους σε ορισμένες περιπτώσεις. Ήδη η McDonald’s Corp. ανακοίνωσε(McDonald’s USA to Raise Wages at Company-owned Restaurants across the Country | McDonald’s ) ότι θα αυξήσει την αμοιβή των υπαλλήλων της στα εταιρικά καταστήματά της στις Η.Π.Α. Ο γίγαντας των burgers είπε ότι θα αυξήσει τους μισθούς για περισσότερους από 36.500 ωριαίους εργαζόμενους κατά μέσο όρο 10% τους επόμενους μήνες. Σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε η εταιρεία, οι υπάλληλοί της –εξαιρούνται τα διευθυντικά στελέχη– θα κερδίζουν τουλάχιστον 11 έως 17 δολάρια την ώρα, από 12 δολάρια που είναι σήμερα, οι επόπτες 15 έως 20 δολάρια την ώρα, από 16 έως 18 που είναι σήμερα.
Στο ίδιο μήκος κύματος και η αλυσίδα Chipotle, που ανακοίνωσε (Chipotle Increases Wages Resulting In $15 Per Hour Average Wage And Provides Path To Six Figure Compensation In ~3 Years | Chipotle Mexican Grill) ότι θα αυξήσει τον μέσο ωριαίο μισθό για τους εργαζόμενους στα εστιατόρια σε 15 δολάρια. Η αλυσίδα με τα μεξικανικά μπουρίτο προσπαθεί να καλύψει 20.000 θέσεις στα εστιατόριά της. Σε αυξήσεις προχωρά και ο πολυεθνικός όμιλος αθλητικών ειδών Under Armour, που ανακοίνωσε(Under Armour Increases its Minimum Pay Rate to $15 Per Hour | Under Armour Newsroom) ότι θα αυξήσει το ελάχιστο ποσοστό πληρωμής των υπαλλήλων του στα 15 δολάρια την ώρα.
Στην Ελλάδα, πάλι, δεν προβλέπονται αυξήσεις παρά τις ελλείψεις. Σύμφωνα με τη νέα διετή σύμβαση εργασίας για τους κλάδους του επισιτισμού και του τουρισμού που υπεγράφη( Μισθοί και επιδόματα στη διετή Συλλογική Σύμβαση στην εστίαση | euro2day) πριν από λίγες ημέρες μεταξύ της ΓΣΕΒΕΕ, της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας στον Επισιτισμό-Τουρισμό, της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εστιατορικών και Συναφών Επαγγελμάτων και της Ομοσπονδίας Επαγγελματοβιοτεχνών Ζαχαροπλαστών Ελλάδος, προβλέπεται ότι οι μισθοί θα παραμείνουν σταθεροί, ενώ διατηρείται και η πρόβλεψη για μισθό 674,24 ευρώ στους διανομείς-delivery.
Η σύμβαση αφορά πάνω από 400.000 εργαζόμενους και καθορίζει τον μισθό και τα επιδόματά τους, θεωρείται δε σημαντική γιατί έρχεται σε μια πολύ κρίσιμη περίοδο για τον κλάδο. Οι μισθοί κυμαίνονται (Εστίαση: Αυτοί είναι οι νέοι μισθοί των εργαζόμενων σε εστιατόρια, ταβέρνες, καφετέριες και μπαρ | insider) από 684,30 ευρώ (ψήστης, λαντζέρης) έως 964,42 ευρώ μεικτά (αρχιμάγειρας) και για όσους εργάζονται σε καφενεία, καφέ-σνακ μπαρ, καφεζαχαροπλαστεία, φαστ-φουντ, ντισκοτέκ, καφωδεία, μπουάτ, μπυραρίες, καφετέριες, pubs, καταστήματα χορτοφαγίας και ποικίλων εδεσμάτων ο μισθός κυμαίνεται από 671,85 ευρώ (βοηθοί), έως 763,98 ευρώ (μπάρμεν).
