Τα Ημερολόγια του Φεγγαριού/Η μαγεία των κύκλων του Σεληνόφωτος
Ο καρδιολόγος, συνθέτης και συγγραφέας Θανάσης Δρίτσας μοιράζεται τις σημειώσεις δεκάδων ετών για την επίδραση του Σεληνόφωτος.
Ηεπίδραση του κύκλου της Σελήνης στην ανθρώπινη συμπεριφορά θεωρείται σε πολλούς πολιτισμούς αυτονόητη εδώ και χιλιάδες χρόνια. Δεν είναι μάλιστα τυχαίος ο αγγλικός όρος Lunatic, που συνδέεται με τη λατινική ονομασία της σελήνης (Luna) και περιγράφει τον ψυχικά διαταραγμένο άνθρωπο. Η μετάφραση του lunatic στα ελληνικά (κατά προσέγγιση) σημαίνει άτομο με έλλειψη ψυχικής ισορροπίας που κινείται στην περιοχή των ψυχικών παθήσεων. Προς μεγάλη απογοήτευση όμως όσων πιστεύουν όλες τις δοξασίες περί των επιδράσεων της σελήνης στην ανθρώπινη ζωή δεν υπάρχουν σαφείς επιστημονικές αποδείξεις ότι όντως αυτό συμβαίνει πραγματικά και συστηματικά. Μια ματιά στην σχετική βιβλιογραφία αποδεικνύει ότι η επιστήμη δεν συνηγορεί πάνω στο ζήτημα των ψυχο-βιολογικών επιδράσεων (lunar effect) του κύκλου της Σελήνης και του Σεληνόφωτος. Όμως η μαγεία των κύκλων του Σεληνόφωτος έχει ασκήσει αδιαμφισβήτητη διαχρονική επίδραση (ως πηγή έμπνευσης) σε ποιητές, φιλοσόφους, μουσικούς, ζωγράφους και κάθε λογής καλλιτεχνική φύση.
Πάντα ασκούσε τη μαγεία του και ενεργοποιούσε μέσα μου παραμυθένιες σκέψεις ο ολογέμιστος κύκλος του φεγγαριού, η Πανσέληνος. Συχνά σημείωνα τις φανταστικές και χρωματιστές σκέψεις μου για το φεγγάρι και ποτέ δεν κατάφερε να τις αναστείλει η προσεδάφιση ανθρώπων στη σελήνη με την αποστολή Απόλλων 11. Συγκλονιστική εκείνη η τηλεοπτική-live-αναμετάδοση της προσεδάφισης σεληνακάτου στην επιφάνεια του φεγγαριού, στα παιδικά μας χρόνια. Λέω φεγγαριού διότι το υποσυνείδητο δεν επιτρέπει στο συνειδητό μου να αποθηκεύσει στο ίδιο εγκεφαλικό αρχείο τις λέξεις Σελήνη και Φεγγάρι. Η πρώτη λέξη είναι όνομα κάποιου πλανήτη και η δεύτερη αρχή ενός παραμυθιού. Είναι τόσο διαφορετικές τελικά έννοιες για εμένα. Κατά τη διάρκεια της ζωής μου έχω αποδώσει με διαφορετικά χρώματα τον γεμιστό κύκλο του φεγγαριού κάθε είκοσι οχτώ ημέρες, πάντα σε σχέση με το χρώμα του ουρανού. Δεν έχει σημασία τι καταγράφουν τα αισθητήρια διότι Νους ορά και Νους ακούει. Δεν έχει σημασία τι βλέπω αλλά τι θέλω να βλέπω ή τι βλέπω με τα μάτια της ψυχής μου εκάστοτε. Ακολουθούν αναφορές του Σεληνόφωτος μέσα από τις προσωπικές μου σημειώσεις πολλών δεκαετιών. Σήμερα θα αποκαλούσα αυτές τις σημειώσεις τα δικά μου «Ημερολόγια του Φεγγαριού».
Ημερολόγια 1986. Στρατιωτική θητεία. Νυχτερινή πορεία με το τάγμα υγιειονομικού έξω από την Αλεξανδρούπολη. Ημέρα Τρίτη και Πανσέληνος. Πάντα Τρίτη είχε νυχτερινή άσκηση. Νυχτερινή πορεία χωρίς φώτα. Νυχτερινή πορεία χωρίς αίμα. Αλατοπίπερο των ψυχών το όνομα σου, το Όνομα Του. Νυχτερινή πορεία. Ξαφνική διακοπή της πορείας. Κανείς δεν μιλάει από το τάγμα. Ακολουθεί νυχτερινή λειτουργία με πυρηνική ηλεκτροδότηση. Ιερουργούσε ο αυγερινός και τέλος στο δι’ ευχών. Ανέλαβε η σελήνη, ιερουργούσε η σελήνη. Κάποιος φώναξε στους προπομπούς «Σταματήστε ιερουργεί η σελήνη». Απάντηση καμία. Το φεγγάρι αρχικά άσπρο και στρογγυλό βυθίστηκε σε ένα σκοτεινό μπλε. Μετά ο δίσκος του φεγγαριού έγινε κίτρινος και αιωρούμενος σε ένα βαθύ μπλε. Δεν είχε σχέση με το σύνηθες μπλε του μεσογειακού ουρανού, ήταν μια απόχρωση Cobalt Blue ή Ultramarine που έβλεπες σε πίνακες του Van Gogh. Ένα ίσως σκοτεινό μπλε του ερέβους που θα έλεγε και ο φίλος μου ζωγράφος Τάσος Μαντζαβίνος. Με αυτό το μπλε ζωγραφίζει ο Μαντζαβίνος την νυχτερινή θάλασσα. Άγνωστο, απειλητικό, σκοτεινό και παράλληλα σαγηνευτικό μπλε. Η θάλασσα είχε πάρει τον πατέρα του στα βάθη της όταν ήταν παιδί και από τότε την αποδίδει ως σκοτεινό, ερεβώδες και τρομακτικό μπλε. Χρώμα μπλε με άσπρο και κίτρινο φεγγάρι εδώ.
Ημερολόγια 1987. Παραμονές αναχώρησης μου για Λονδίνο. Δύσκολες στιγμές. Πρόκειται να φύγω για μια επταετία τελικά. Αποχωρισμός από αγαπημένα πρόσωπα. Αποχαιρετισμός φίλου ποιητή. Ραγίζει η καρδιά μου. Φεύγω στο άγνωστο. Μιλώ στον ποιητή μου σαν να είμαι και εγώ ποιητής. Τον ποιητή σου τον ξένο έκρυψες πίσω από τα δάση σε χρόνους μαρτυρίας, όμως στη μνήμη των ηρώων σου έχασκε ένα τεράστιο κενό (μιλάω τελικά στον εαυτό μου αποχαιρετώντας εμένα). Από τότε σε έβλεπα να γράφεις, ώρες νυχτερινές, με κόκκινη κιμωλία στο λευκό του φεγγαριού το όνομα του καινούργιου σου ήρωα. Ήταν πανσέληνος εκείνο το βράδυ, το φεγγάρι μέσα μου είχε ματώσει. Φοβούμουν ότι θα χαθώ, θα ξεχαστώ. Χρώμα φεγγαριού λευκό χαραγμένο με κόκκινα γράμματα. Το φεγγάρι αιμορραγεί, κατά βάθος εγώ έχω ματώσει.
Ημερολόγια 2007. Είκοσι χρόνια μετά από κείνη την πρώτη βραδιά που το φεγγάρι είχε ματώσει. Έχω επιστρέψει εδώ και αρκετά χρόνια από τη Βρετανία. Είμαι χαρούμενος, με δική μου οικογένεια πλέον και γεμάτη καρδιά. Είναι καλοκαίρι του 2007 και η Ελλάδα (του Κωστάκη Καραμανλή) καίγεται από άκρη σε άκρη. Είμαστε οικογενειακά σε ένα ειδυλλιακό χωριουδάκι στον Μεσσηνιακό κόλπο κοντά στην Καλαμάτα, δίπλα στις Κυτριές. Το απέναντι πόδι της Μεσσηνίας παραδομένο στις φλόγες, κυριολεκτικά κόλαση. Είναι πανσέληνος και το φεγγάρι αυτή τη φορά εντελώς πνιγμένο στο αίμα. Γράφω μια ιστορία σε μαύρο και κόκκινο, τον Φόνο του Φεγγαριού (*). Ματωμένος και εγώ από την καταστροφή, ματωμένο και το φεγγάρι, μαύρος καπνός, κόκκινες φλόγες. Όπως είπα μια ιστορία αυτονόητα σε κόκκινο και μαύρο. Είναι νύχτα καλοκαιριού. Πολύ αργά μετά τα μεσάνυχτα, σχεδόν ξημέρωμα, ξύπνησα απρόσμενα, πιθανά από μια ανεπαίσθητη σεισμική δόνηση. Οι αισθήσεις μου όλες ήσαν περίεργα τεταμένες παρά τον βαθύ ύπνο στον οποίο είχα νωρίτερα παραδοθεί. Είχε αρχίσει να δροσίζει μετά από μια πύρινη μέρα του Ιουλίου.
Τότε είδα το φεγγάρι να βυθίζεται αργά στη θάλασσα. Λίγο πρίν ήταν πανσέληνος και το ολογέμιστο στρογγυλό φεγγάρι ήταν αιματοβαμμένο, είχε πάρει ένα βαθύ κόκκινο χρώμα που έμοιαζε και με ώριμη φέτα καρπουζιού. Είδα όμως ξεκάθαρα πάνω στο σώμα του φεγγαριού το ίχνος μιας βαθιάς μαχαιριάς. Ποιος είχε άραγε τολμήσει να μαχαιρώσει το φεγγάρι; Ποιος αδίστακτος φονιάς έβαλε στο νού του και εκτέλεσε το φριχτό αυτό σχέδιο; Κανένας δεν μπόρεσε να βρει έστω και ένα μάρτυρα του μεγαλύτερου και τραγικότερου φόνου που έγινε ποτέ. Όλοι εμείς, αδύναμοι, ζητήσαμε βοήθεια στ’ αστέρια που σιωπούσαν προκλητικά.
Έργο του ζωγράφου Γιώργου Μπούτλα εμπνευσμένα από το κείμενο «Ο Φόνος του Φεγγαριού» του Θανάση Δρίτσα.
Τεράστια απώλεια ο χαμός του φεγγαριού γιατί είναι εντελώς αδύνατο να βρεθεί ένα ολόιδιο και νέο φεγγάρι, άλλωστε για το φεγγάρι δεν ισχύει το ουδείς αναντικατάστατος. Το πένθος που γέννησε ο αιφνίδιος θάνατος του φεγγαριού ήταν απερίγραπτο. Αγρότες, ψαράδες, αστρονόμοι και αστρολόγοι, ποιητές, ζωγράφοι και μουσικοί έκλαιγαν ασταμάτητα για σαράντα μέρες και βάλε. Ποιος είχε άραγε τολμήσει να δολοφονήσει το φεγγάρι ήταν η απορία όλων αλλά κανείς, κανείς δεν μπορούσε να διατυπώσει έστω και μία λογική υπόθεση.
Το αίμα του φεγγαριού είχε χυθεί στη θάλασσα και ο κόσμος βάλθηκε να το μαζέψει επιστρατεύοντας βάρκες και κάθε είδους σκάφος. Ρουφούσαν άπληστα το αίμα του φεγγαριού μέσα από θεόρατες τρόμπες, όπως ακριβώς καθαρίζουν και τις πετρελαιοκηλίδες. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Και το έπαιρναν στα σπίτια για να το μοιράσουν σαν αγιασμό. Το μοίρασαν και στους αρρώστους, που ήσαν πάρα πολλοί και σχεδόν κάθε σπίτι είχε τότε και έναν βαριά άρρωστο άνθρωπο, για να γίνουν καλά. Έτσι καθώς το αχαλίνωτο πλήθος μάζευε το αίμα, η αρμύρα της θάλασσας ανακατεύτηκε με το φεγγαρίσιο αίμα και τα δάκρυα του όχλου που θρηνούσε για το φεγγάρι. Τότε σαν από ξανακερδισμένο παλιό ένστικτο που είχε ατροφήσει για πολλά χρόνια ένα μαζικό τραγούδι, σαν χορωδιακό νέγρικο σπιρίτουαλ, βγήκε από τη ψυχή του μαυρισμένου όχλου και αντήχησε στο νυχτερινό ουρανό:
Είδα χθες βράδυ το φεγγάρι πληγωμένο να γέρνει ανήμπορο στη θάλασσα του νου,
Είδα το αίμα του στο πέλαγο χυμένο κόκκινη θάλασσα από κόκκινο ουρανό,
Ποιος είναι ο φονιάς που τόλμησε με το μαχαίρι του πληγή ν’ ανοίξει στο σώμα το αμάραντο του φεγγαριού,
Είδα χθες βράδυ το φεγγάρι ματωμένο να ξεψυχάει περήφανο στην άκρη τ’ ουρανού
(*) Ο Φόνος του Φεγγαριού περιέχεται στο βιβλίο «Κωδικός Μπλε» του Θανάση Δρίτσα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος.
Σε ζωντανή αφήγηση και μουσική του Θανάση Δρίτσα μπορείτε να ακούσετε απόσπασμα από τον Φόνο του Φεγγαριού στο σχετικό link:
Thanassis Dritsas Murder of the moon
(**) Τα (2) εικαστικά του εξωφύλλου είναι αυθεντικά έργα του ζωγράφου Γιώργου Μπούτλα εμπνευσμένα από το κείμενο «Ο Φόνος του Φεγγαριού» του Θανάση Δρίτσα.