Περιβάλλον και οικοκτονία: Πολιτικοί, αρχηγοί κρατών, επιχειρηματίες ενδέχεται να λογοδοτήσουν στο ΔΠΔ
Η μαζική καταστροφή οικοσυστημάτων απασχολεί πλέον πολύ σοβαρά ομάδα καταξιωμένων ειδικών στο διεθνές ποινικό δίκαιο, το δίκαιο του περιβάλλοντος και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Γεωτρήσεις πετρελαίου, αποψίλωση, εξορυκτικές δραστηριότητες, υπεραλιεία… Μπορεί άραγε μια μέρα να κληθούν να λογοδοτήσουν ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου οι επιχειρηματίες, οι πολιτικοί, ακόμα και οι αρχηγοί κρατών που ευθύνονται για τη μαζική καταστροφή οικοσυστημάτων; Προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόταν, σε κάθε περίπτωση, επί έξι μήνες μία διεθνής ομάδα καταξιωμένων ειδικών στο διεθνές ποινικό δίκαιο, το δίκαιο του περιβάλλοντος και τα ανθρώπινα δικαιώματα, παρακινημένη από το ολλανδικό Ιδρυμα Stop Ecocide: στηριζόμενα σε φιλοσοφικά, θρησκευτικά και νομικά κείμενα, καθώς και τη διεθνή νομολογία, τα μέλη της συμφώνησαν σε έναν διεθνή νομικό ορισμό του εγκλήματος της «οικοκτονίας».
Οικοκτονία, η: «παράνομες ή αυθαίρετες πράξεις που διαπράττονται εν γνώσει της πραγματικής πιθανότητας να προκαλέσουν στο περιβάλλον σοβαρές και εκτεταμένες ή μόνιμες βλάβες». Ο ορισμός στον οποίο κατέληξε η δωδεκαμελής επιτροπή ειδικών με προέδρους τον γαλλοβρετανό καθηγητή δικαίου και δικηγόρο Φιλίπ Σαντς και τη σενεγαλέζα νομικό, πρώην εισαγγελέα του ΟΗΕ, Ντιορ Φολ Σόου, επιτρέπει στα κράτη που έχουν κυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης να προτείνουν μια τροπολογία με στόχο την αλλαγή του καθεστώτος δικαιοδοσίας του ΔΠΔ της Χάγης και την ποινικοποίηση της γενοκτονίας, όπως ισχύει ήδη για τη γενοκτονία, τα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας και τα εγκλήματα πολέμου.
Η έννοια της οικοκτονίας πρωτοέκανε την εμφάνισή της στις αρχές της δεκαετίας του 1970, μετά τη μαζική χρήση του φυτοκτόνου και αποφυλλωτικού πορτοκαλί παράγοντα στο Βιετνάμ, από τον αμερικανικό στρατό. Ο σουηδός πρωθυπουργός Ούλοφ Πάλμε την είχε χρησιμοποιήσει κατά τη Σύνοδο της Γης στη Στοκχόλμη, το 1972, στη δημόσια συζήτηση, ωστόσο, μπήκε δυναμικά τα τελευταία χρόνια – και ιδιαίτερα το 2019, όταν δύο νησιωτικά κράτη, το Βανουάτου και οι Μαλδίβες, τα οποία απειλούνται από την άνοδο της στάθμης του Ειρηνικού και του Ινδικού Ωκεανού αντίστοιχα, αξίωσαν να «ληφθεί σοβαρά υπόψη» το έγκλημα της οικοκτονίας.
Αφύπνιση
Οπως σημειώνει στη γαλλική «Le Monde» η Τζότζο Μέτα, πρόεδρος και συνιδρύτρια (το 2017) του Stop Ecocide, «η ειδική έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Αλλαγή του Κλίματος, το 2019, αφύπνισε πολύ κόσμο και πυροδότησε πολλές κινητοποιήσεις σε σχέση με το κλίμα. Οι σχολικές απεργίες της Γκρέτα Τούνμπεργκ, που επέφεραν και άλλες αντίστοιχες σε ολόκληρο τον κόσμο, το διεθνές κίνημα Extinction Rebellion που γεννήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2018, όλα αυτά άνοιξαν ένα παράθυρο παγκόσμιου διαλόγου σε μιντιακό και πολιτικό επίπεδο. Το ζήτημα της οικοκτονίας, που εκλαμβανόταν παλαιότερα ως ακραίο, γίνεται σήμερα δεκτό με ενδιαφέρον διότι ο κόσμος είναι πια ενημερωμένος και βιώνει τις αρνητικές συνέπειες μέσα στο “σπίτι” του».
Τώρα πρέπει κάποιο από τα 123 κράτη-μέρη του Καταστατικού της Ρώμης να προτείνει αυτή την τροπολογία – ένα βήμα που θεωρείται δεδομένο αφού ήδη από τα τέλη του 2018, οκτώ από αυτά (Βανουάτου, Μαλδίβες, Γαλλία, Βέλγιο, Φινλανδία, Ισπανία, Καναδάς και Λουξεμβούργο) είχαν εκφραστεί δημόσια υπέρ της τροποποίησης του καταστατικού του ΔΠΔ. Μία πλειοψηφία της γενικής συνέλευσης των κρατών-μερών, που πραγματοποιείται παραδοσιακά στα τέλη της χρονιάς, θα πρέπει κατόπιν να δεχθεί την εξέταση της τροπολογίας. Στη συνέχεια, μία πλειοψηφία δύο τρίτων (δηλαδή 82) κράτη-μέρη – το καθένα διαθέτει από μία ψήφο – θα πρέπει να ψηφίσει υπέρ της υιοθέτησης του νόμου αυτού. Ολα τα κράτη-μέρη θα κληθούν, τέλος, να κυρώσουν τον νέο νόμο και να τον θέσουν σε ισχύ στην επικράτειά τους εντός ενός έτους. Θα μπορούν έτσι να συλλαμβάνουν κάθε ξένο υπήκοο ύποπτο για οικοκτονία στο εξωτερικό – διευρύνοντας την εμβέλεια του νόμου στις ΗΠΑ, την Κίνα και άλλους μεγάλους ρυπαντές που δεν έχουν κυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης.