ΕΟΚΕ: Oι οικειοθελείς επιστροφές μπορεί να μετατραπούν σε ευφημισμό για τις απελάσεις
Η ΕΟΚΕ εκφράζει τον φόβο ότι χωρίς κατάλληλες εγγυήσεις και ισχυρά μέτρα επανένταξης στις χώρες καταγωγής, οι οικειοθελείς επιστροφές μεταναστών μπορεί να οδηγήσουν σε παραβίαση των θεμελιωδών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) χαιρέτισε τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εναρμονίσει τα μέτρα που ρυθμίζουν τις οικειοθελείς επιστροφές μεταναστών και την επανένταξή τους στη χώρα καταγωγής τους, αλλά εξέφρασε επίσης αμφιβολίες ως προς τη σκοπιμότητα ορισμένων εκ των υποβληθεισών προτάσεων, καθώς και την ανησυχία της ότι οι οικειοθελείς επιστροφές θα μπορούσαν να μετατραπούν σε απελάσεις μεταναστών από την ΕΕ.
Η ΕΟΚΕ τόνισε ότι η πλειονότητα των οικειοθελών επιστροφών δεν λειτούργησε ορθά, διότι οι χώρες καταγωγής δεν συμμετείχαν επαρκώς και οι μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση ήταν συχνά απρόθυμοι να επιστρέψουν.
Η ΕΟΚΕ παρουσίασε την άποψή της στη γνωμοδότηση με θέμα «Στρατηγική για την οικειοθελή επιστροφή και την επανένταξη», που εγκρίθηκε κατά τη διάρκεια της συνόδου ολομέλειάς της του Σεπτεμβρίου και στην οποία η ΕΟΚΕ εξέτασε διεξοδικότερα τη στρατηγική που αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους του Νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριο 2020.
Ως οικειοθελής επιστροφή νοείται το μέσο που επιτρέπει στους μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση στην επικράτεια της ΕΕ να επιστρέψουν στις χώρες καταγωγής τους. Επιτρέπει στους μετανάστες να αποφασίσουν να επιστρέψουν οικειοθελώς και διευκολύνει την επιστροφή τους, επιτρέποντας την καλύτερη επανένταξή τους στην κοινωνία υποδοχής από ό,τι οι διαδικασίες αναγκαστικής επιστροφής.
Η στρατηγική αποσκοπεί στη βελτίωση του συντονισμού και της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών για τον ορισμό μιας κοινής προσέγγισης για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων επικουρούμενης οικειοθελούς επιστροφής και επανένταξης. Προβλέπει επίσης την καλύτερη συνεργασία με τρίτες χώρες για την επανένταξη των επαναπατριζόμενων μεταναστών.
«Χαιρετίζουμε το σχέδιο, αλλά τίθενται δύο θεμελιώδη ζητήματα όσον αφορά τις αποτυχημένες επιστροφές: ορισμένες φορές οι χώρες καταγωγής δεν διευκολύνουν τη διαδικασία και ορισμένες φορές οι επαναπατριζόμενοι μετανάστες δεν επιθυμούν να επιστρέψουν μετά το δύσκολο ταξίδι τους προς την ΕΕ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προσπαθήσουν εκ νέου να επιστρέψουν στην ΕΕ», δήλωσε ο εισηγητής της γνωμοδότησης José Antonio Moreno Díaz.
Δήλωσε επίσης ότι η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει τις προηγούμενες επικρίσεις της σχετικά με το Σύμφωνο, το οποίο επικεντρώνεται σχεδόν αποκλειστικά στην αντιμετώπιση των παράτυπων καταστάσεων στα σύνορα μέσω οικειοθελών ή αναγκαστικών επιστροφών, ενώ παράλληλα δεν προσφέρει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για τη διαχείριση της μετανάστευσης μέσω της προώθησης της νόμιμης και ασφαλούς κινητικότητας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρόκειται για στρατηγική αδυναμία της πολιτικής της ΕΕ για τη μετανάστευση και το άσυλο.
«Χρειάζεται διαχείριση των παρατυπιών πριν από την εμφάνισή τους. Αυτό συνεπάγεται τη διασφάλιση ασφαλών και αποτελεσματικών τρόπων εισόδου στην ΕΕ. Η επίτευξη αυτού θα μπορούσε να οδηγήσει στη μείωση των αντικανονικών αφίξεων», δήλωσε ο κ. Moreno Díaz.
Η ισχύουσα αποσπασματική προσέγγιση είναι, ως εκ τούτου, άκρως ελαττωματική.
Η προώθηση των οικειοθελών επιστροφών θα πρέπει να συμβαδίζει με την επανένταξη των μεταναστών στη χώρα καταγωγής τους και χρειάζονται πληθώρα μέτρων για τη στήριξή τους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας επανένταξης.
Ωστόσο, τα υφιστάμενα κίνητρα που παρέχονται στις χώρες καταγωγής ενδέχεται να τις αποθαρρύνουν από το να περιορίσουν τις μεταναστευτικές ροές, δεδομένου ότι τα κίνητρα αυτά παρέχονται μέσω προγραμμάτων που προϋποθέτουν την ύπαρξη ατόμων σε αντικανονική κατάσταση.
Η ΕΟΚΕ εκφράζει ιδιαίτερη ανησυχία όσον αφορά τον δεδηλωμένο στόχο του Συμφώνου περί αύξησης των γρήγορων οικειοθελών επιστροφών από τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
«Αυτές οι γρήγορες επιστροφές είναι πράγματι οικειοθελείς ή πρόκειται για απελάσεις; Ανησυχούμε ότι οι οικειοθελείς επιστροφές μπορεί να γίνουν ευφημισμός για τις απελάσεις ή την καταβολή οικονομικών αποζημιώσεων στις χώρες προορισμού που υποδέχονται αυτούς τους επιστρέφοντες, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη ούτε οι επιθυμίες τους ούτε, και αυτό είναι ακόμη πιο ανησυχητικό, τα δικαιώματά τους. Η οικειοθελής επιστροφή προκειμένου να αποφευχθεί η αναγκαστική απομάκρυνση δεν μπορεί να θεωρείται προϊόν ελεύθερης βούλησης», δήλωσε ο κ. Moreno Díaz.
Η ΕΟΚΕ εξέφρασε επίσης την ανησυχία της για τον μελλοντικό ρόλο του Frontex, ιδίως ενόψει της πιο πρόσφατης έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όσον αφορά τις εικαζόμενες παραβιάσεις δικαιωμάτων από τον εν λόγω οργανισμό. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί την εποπτεία του ρόλου και των δραστηριοτήτων του Frontex, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι διεξάγονται με σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η ΕΟΚΕ επανέλαβε τις αμφιβολίες της όσον αφορά τη χορηγία επιστροφής, καθώς δεν ήταν σαφή τα κίνητρα για τη συμμετοχή των κρατών μελών στον εν λόγω μηχανισμό, ο οποίος εξακολουθούσε να βασίζεται στην εθελοντική αλληλεγγύη.
Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι χρειάζεται αύξηση της χρηματοδότησης για προγράμματα βιώσιμης επανένταξης. Πολύ σημαντική είναι επίσης η βελτίωση της συλλογής δεδομένων, καθότι οι τρέχουσες πληροφορίες όσον αφορά τον αριθμό των μεταναστών που έχουν επιστρέψει οικειοθελώς και την επιτυχία της επανένταξής τους παραμένουν ασαφείς.
Στη γνωμοδότηση αναφέρεται ότι είναι απολύτως αναγκαίο η συνεργασία με τρίτες χώρες για κάθε πτυχή να βασίζεται στη δέσμευση αυτών να σέβονται το δημόσιο διεθνές δίκαιο και να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ατομικές ελευθερίες.
Η ΕΟΚΕ κατέληξε ότι, εάν η ΕΕ εξαρτηθεί πλήρως από τη βούληση των τρίτων χωρών για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας των οικειοθελών επιστροφών, η αξιοπιστία και η συνοχή της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής θα μπορούσαν να υπονομευθούν σοβαρά.
EOKE:Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (EΟΚΕ) είναι ένα συμβουλευτικό όργανο της ΕΕ, το οποίο απαρτίζεται από εκπροσώπους οργανώσεων εργοδοτών και εργαζομένων καθώς και άλλων ομάδων συμφερόντων. Γνωμοδοτεί πάνω σε θέματα της ΕΕ για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, λειτουργώντας ως γέφυρα ανάμεσα στα όργανα λήψης αποφάσεων της ΕΕ και τους πολίτες της.