Το Μνημείο. Το έργο του Γιώργου Ζογγολόπουλου και το σχόλιο του Τάκη Καμπύλη με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών
Μία από τις εκδηλώσεις της χτεσινής μέρας για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών, ίσως η πιο εντυπωσιακή, ήταν η φωταγώγηση του μνημειώδους έργου του Ζογγολόπουλου στο Ζάλογγο. Οι γνωστές «Σουλιώτισσες» , έξι γυναίκες ενωμένες σε μία σύνθεση μήκους 18 μέτρων και ύψους 15 μέτρων δεσπόζουν ενός γκρεμού (και μιας ερημιάς) όπου «έπεσαν» σύμφωνα με την παράδοση με την πασίγνωστη επινοημένη θεατρικότητα.
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου η επινόηση της ιστορίας δίνει αξιοσημείωτα έργα τέχνης.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ζογγολόπουλου: Ο μεγάλος γλύπτης ξεκίνησε το έργο το 1954 (ολοκληρώθηκε σε έξι χρόνια) σε συνθήκες που απαίτησαν θαύματα της τότε μηχανικής για να αντιμετωπιστούν. Περίπου 4000 ασβεστολιθικοί ογκόλιθοι μεταφέρθηκαν από απόσταση 160 χιλιομέτρων για να σμιλευτούν επί τόπου κι ένα πολύπλοκο αναβατόριο –αργότερα κι ένας δασικός δρόμος- βοήθησε να μεταφερθούν τα άλλα υλικά της κατασκευής.
Όμως ο Ζογγολόπουλος δεν ήθελε να κάνει τις παραδοσιακές μορφές του ’21 που μέχρι τότε αναπαριστούσε η γλυπτική, δεν ήθελε πτυχώσεις και φέσια. Ούτε πρόσωπα. Ήθελε μόνο μορφές που η ανωνυμία τους θα τόνιζε την παγκοσμιότητά τους.
Ήταν η αρχή του μοντερνισμού στη μνημειακή γλυπτική της Ελλάδας. Οι έξι γυναικείες μορφές που ζωντάνεψε θα μπορούσαν να είναι πολύ μακριά από το Ζάλογγο κι από την ιστορική εποχή του (επινοημένη ή μη). Η τέχνη μπορεί να διορθώνει σε βάθος χρόνου τις ατέλειες των άλλων επιστημών.
Στο κάτω- κάτω ποιος μπορεί να αμφισβητήσει ότι τα ανώνυμα και αμέτρητα θύματα των πολέμων –κηρυγμένων και ακήρυκτων- είναι οι γυναίκες; Τι σημασία είχε αν όντως οι Σουλιώτισσες το ‘ριξαν στο χορό πριν πέσουν στον γκρεμό; Ή αν έπεσαν στον συγκεκριμένο γκρεμό ή σε κάποιον άλλο, εκείνη ή μιαν άλλη εποχή, στο Ζάλογγο ή αλλού; Αυτό είδε ο Ζογγολόπουλος κι αυτό υπηρέτησε η τέχνη (του). Γι αυτό παραμένει επίκαιρο.