Nadine Gordimer ( Ναντίν Γκόρντιμερ): Η λογοτεχνική φωνή κατά του Απαρτχάιντ
Γράφει η αρθρογράφος και ερευνήτρια Ιστορίας(ΚΕΔΙΣ) Ιωάννα Γιαβρούτα
Γεννήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 1923 στο Springs Transavaal ( σημερινό Gauteng), Νότια Αφρική. Παρότι γεννήθηκε στην Αφρική, σε μία δύσκολη εποχή, προέρχεται από μία ευκατάστατη λευκή μεσοαστική οικογένεια. Άρχισε να διαβάζει και να γράφει από τα 6 της χρόνια. Μάλιστα, σε ηλικία 15 ετών δημοσίευσε και την πρώτη της ιστορία-διήγημα σε περιοδικό- το παρθενικό της πέταγμα προς τους ορίζοντες της λογοτεχνίας. Από τότε έγραφε συνεχώς ιστορίες για τις ζωές των ανθρώπων- για το πώς ζουν και για την προσπάθεια ερμηνείας του μυστηρίου της ζωής. Μέσα από την μελέτη ενημερώθηκε για το Απαρχάιντ και μέσα της εκκολάφθηκε, με τον καιρό, μία έντονη πολιτική διάθεση έκφρασης και αντίθεσης στα κακώς κείμενα της εποχής της. Δεν είχε πανεπιστημιακές περγαμηνές. Παρακολούθησε για ένα χρόνο Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Witwatersrand. Εκτός από συγγραφέας, δίδαξε σε διάφορα σχολεία των ΗΠΑ στις δεκαετίες 1960-1970. Μία μεγάλη προσωπικότητα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπου βραβεύτηκε με Νόμπελ το 1991. Η επιτροπή την αποκάλεσε «υπέροχη επική συγγραφέα». Ο Seamus Heaney την αποκάλεσε κάποτε έναν από τους μεγάλους «αντάρτες της φαντασίας».
Η λογοτεχνική της αναζήτηση και η χώρα που μεγάλωσε (υπήρχε απόλυτος διαχωρισμός μαύρων και λευκών και οι μαύροι ήταν δούλοι), δεν της άφησαν περιθώρια να μην ευαισθητοποιηθεί πολιτικά. Τα βιβλία της αποτυπώνουν με γλαφυρότητα τις επιπτώσεις που είχε το σκληρό πολιτικό σύστημα της εποχής της, τους σκληρούς νόμους που εφάρμοσε σε βάρος των σκουρόχρωμων και την κοινωνική ανισότητα. Η θεματολογία των βιβλίων της για εκείνη την εποχή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τολμηρή, καθώς αφήνουν στον αναγνώστη μια μυρωδιά τρόμου της εξουσίας. Οι κριτικοί έχουν χαρακτηρίσει το έργο της ως <<συνιστώσα μιας κοινωνικής ιστορίας>>.
Η Γκόρντιμερ έγραψε 15 βιβλία μυθοπλασίας, εκ των οποίων 3 απαγορεύτηκαν στη χώρα της κατά τη διάρκεια εφαρμογής του Απαρτχάιντ. Τα έργα της μεταφράστηκαν σε 40 γλώσσες σε όλο τον κόσμο.
Γυναίκα-σύμβολο πολιτικής και κοινωνικής απελευθέρωσης
«Το γεγονός ότι τα βιβλία μου θεωρήθηκαν τόσο πολιτικά ήταν επειδή έζησα τη ζωή μου σε αυτήν την κοινωνία που άλλαξε τόσο πολύ από τις συγκρούσεις, από τις πολιτικές συγκρούσεις, που φυσικά σε πρακτικούς όρους είναι ανθρώπινη σύγκρουση».
Δεν σταμάτησε ποτέ να ασχολείται με την πολιτική, παρά την αποστροφή της για τον πόλεμο. Και από βιβλίο σε βιβλίο, όλο και περισσότερο η γραφή της εναρμονιζόταν με τον πολιτικό κομμάτι του εαυτού της. Όμως, δεν ήθελε να εγκλωβιστεί σε μία σκληρή γραμμή κριτικής στην υπηρεσία του κινήματος κατά του απαρτχάιντ, παρά τη βαθιά αντίθεση της με αυτό το καθεστώς. Στο πέρασμα του χρόνου, αποκάλυψε ότι δεν ήταν καθόλου παθητική όταν η πολιτική την άγγιξε προσωπικά.<< Πέρασε μηνύματα, έκρυψε φίλους, συμπεριλαμβανομένων υψηλόβαθμων προσωπικοτήτων, που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από την αστυνομία και οδήγησε κρυφά άλλους στα σύνορα>>. Όλες αυτές οι πράξεις εμφανίζονται στη μυθοπλασία της, πραγματοποιούνται από χαρακτήρες πολύ πιο γενναίους από ό,τι υποδύθηκε τον εαυτό της.
<< Το έργο της βοήθησε να σπάσει η σιωπή για τους αγώνες και τις τραγωδίες της Νότιας Αφρικής από το Απαρτχάιντ>>. Επίσης, τα βιβλία της <<διέβλεψαν>> πως ο αγώνας κατά του απαρτχάιντ θα είχε αίσιο αποτέλεσμα, αλλά και έγιναν οιωνός μιας οδυνηρής μεν αναγέννησης του έθνους της. Η Γκόρντιμερ διερευνά πιο έντονα την κοινωνία της Νότιας Αφρικής, τη φυλή και οι σχέσεις μεταξύ των φύλων που υπέστησαν μεταφορικές και κυριολεκτικές επαναστάσεις μεταξύ του 1939, όταν δημοσίευσε την πρώτη της ιστορία, και του θανάτου της το 2014. (Η τελευταία της συλλογή ιστοριών δημοσιεύτηκε το 2007, το τελευταίο της μυθιστόρημα το 2012). Υπάρχει όμως μία εντυπωσιακή σύνδεση μεταξύ των πρώτων και των τελευταίων ιστοριών της, καθώς ανταποκρίνονται στους προεισμούς και τους μετασεισμούς ορισμένων από τα πιο δραματικά γεγονότα του 20ού αιώνα.
Δημοσιογράφοι σε κάποιες συνεντεύξεις της την χαρακτήρισαν νευρική σε προσωπικές ερωτήσεις. Μεταξύ άλλων η Γκόρντιμερ είχε πει : << Η μόνη μου ενασχόληση έξω από τον κόσμο των ιδεών ήταν οι άνδρες>>.
Η Γκόρντιμερ και η <<αμφισβήτηση>> του έργου της……
Κατηγορήθηκε από κάποιους ότι έγραφε από μία θέση προνομιακή, καθώς δεν είχε υποφέρει η ίδια για το χρώμα του δέρματός της, καθώς ήταν λευκού χρώματος. Επιπλέον, επίκριση δέχθηκε και μετά την κατάργηση του Απαρτχάιντ, στα μέσα της δεκαετίας του 1990, υποστηρίχθηκε ότι το έργο της είχε χάσει την αίγλη του και ήταν ξεπερασμένο. Κριτική που ήταν άδικη για την συγγραφέα και γι΄ αυτό που το έργο της είχε προσφέρει στην πολιτική και κοινωνική αφύπνιση των ανθρώπων.
Η Γκόρντιμερ ήταν μέλος του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC) του Μαντέλα -απαγορευμένο υπό το απαρτχάιντ- η Γκόρντιμερ που χρησιμοποίησε την πένα της για να πολεμήσει ενάντια στην ανισότητα της κυριαρχίας των λευκών για δεκαετίες, κερδίζοντας παράλληλα την εχθρότητα κάποιων του κατεστημένου.