H σημασία της επίσκεψης του Πάπα στην Ελλάδα και τα “αγκάθια” των εκκλησιών Ρωσίας και της Σερβίας
Η επίσκεψη, το filioque και η τιάρα
Λίγο πριν την Άλωση ο Λουκάς Νοταράς, Δούκας και Συμβουλάτουρας του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου πέρασε στην ιστορία με τη φράση σταθμό στις σχέσεις Ρώμης και Κωνσταντινούπολης “κάλλιο σαρίκι τούρκικο παρά τιάρα παπική”. Η θέση αυτή απηχούσε το σύνολο των ορθοδόξων οι οποίοι έβλεπαν στο πρόσωπο του τον βασικό εχθρό. Ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός τον αποκαλούσε “Αντίχριστο” ο δε Μάρκος Ευγενικός, εκτός των άλλων, και αιρετικό.
Μέσα σε αυτό το κλίμα από το 1054 που επισημοποιήθηκε το σχίσμα και μέχρι το 1965 που είχαμε την άρση των αναθεμάτων οι σχέσεις των δύο Εκκλησιών πέρασαν από 40 κύματα μέχρι οι ηγεσίες τους να έρθουν πιο κοντά ακόμη και με ανταλλαγή επισκέψεων.
Η συνάντηση που είχαν στο 1964 στα Ιεροσόλυμα ο Πατριάρχης Αθηναγόρας με τον Πάπα Παύλο στο ΣΤ΄ άνοιξαν τον δρόμο για μια προσέγγιση, όχι τόσο θεολογική όσο πολιτική.
Η Αθήνα, συμφωνούσε με την προσέγγιση, κι “επέτρεψε” την επίσκεψη του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄έπειτα από 1000 χρόνια το 2001 επί αρχιεπισκοπίας του μακαριστού Χριστόδουλου. Οι δύο τους κάθισαν δίπλα-δίπλα στην Πνύκα όπου ο απόστολος Παύλος κήρυξε τον χριστιανισμό την ώρα που λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, Παλαιοημερολογίτες, ζηλωτές, και χριστιανικά σωματεία διαμαρτύρονταν για την “έλευση του εωσφόρου”. Ο Πάπας τότε είχε τείνει χείρα φιλίας ζητώντας συγγνώμη για την “άλωση” της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204.
Δεκαπέντε χρόνια αργότερα το 2016 ο Πάπας Φραγκίσκος επισκέφτηκε τη Μυτιλήνη, επίσης με αντιδράσεις, αναδεικνύοντας το φλέγον θέμα των μεταναστών. Το 2016 ήταν μια σημαντική χρονιά καθώς ο Πάπας και ο Πατριάρχης Μόσχας συναντήθηκαν στην Κούβα και τα είπαν για λίγο.
Την ίδια χρονιά στην Κρήτη έγινε η Πανορθόδοξη Σύνοδος της Κρήτης, την οποία πολέμησε με πάθος η Ρωσία και ως προάγγελο της συνεργασίας των δύο Εκκλησιών.
Πέντε χρόνια αργότερα ο ίδιος επισκέπτεται Μυτιλήνη και Αθήνα όχι καλεσμένος της Εκκλησίας αλλά της Προέδρου της Δημοκρατίας ως αρχηγός κράτους και όχι ως θρησκευτικός ηγέτης.
Τα μέλη τη Συνόδου, μεταξύ των οποίων οι μητροπολίτες Πειραιώς Σεραφείμ, Κονίτσης Ανδρέας και Κυθήρων Σεραφείμ, με επιστολή τους στον Ιερώνυμο ζητούσαν να μην έχει καμία σχέση η Εκκλησία με την επίσκεψη και τις εκδηλώσεις υποδοχής. Ο κ. Ιερώνυμος έσπευσε να διευκρινίσει ότι όλα θα έχουν τυπικό χαρακτήρα προκειμένου να καθησυχάσει τους φανατικούς.
Περισσότερο ως πολιτικός ο Πάπας, 967 χρόνια μετά το Σχίσμα του 1054, έχει επιδιώξει ορθόδοξοι και καθολικοί να έρθουν ακόμη πιο κοντά τουλάχιστον σε θέματα όπως το περιβάλλον και το μεταναστευτικό. Φραγκίσκος και Βαρθολομαίος έχουν συναντηθεί πολλές φορές συνεχίζοντας το έργο των προκατόχων τους και κυρίως αυτό του Αθηναγόρα αλλά και του Δημήτριου .Πλέον οι διαφορές παραμένουν θεολογικές (filioque) αλλά δεν είναι ικανές να υψώσουν τείχη ανάμεσα σε Φανάρι και Βατικανό.
Ωστόσο, δυναμικές Εκκλησίες όπως αυτή της Ρωσίας και της Σερβίας είναι αρνητικοί σε μια επίσκεψη του Πάπα, καθώς έχουν στις τάξεις τους κληρικούς και λαϊκούς που είναι φανατικά αντίθετοι με τους καθολικούς.
Γενικώς ο Πάπας δεν έχει ερείσματα στους Σλάβους οι οποίοι ποτέ δεν είδαν με καλό μάτι την προσέγγιση των δύο Εκκλησιών. Η ρωσική Εκκλησία σε κάθε ευκαιρία καταριέται των “οικουμενισμό” ( παγκόσμια κίνηση χριστιανικών εκκλησιών και ομολογιών που στοχεύει στην αποκατάσταση της ενότητας των Χριστιανών σε ευχαριστιακή κοινωνία) ως αιτία αλλοίωσης των βασικών αρχών της ορθοδοξίας. Το δε Κρεμλίνο δεν “συγχωρεί” την ανάμειξη του Βατικανού στην πτώση στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Μοιραία υπάρχει αντίδραση και γιατί Βαρθολομαίος και Πάπας έχουν μια “σχέση” αγάπης η οποία εμμέσως αναδεικνύει τον Οικουμενικό Πατριάρχη σε “ισοδύναμο” εκκλησιαστικό ηγέτη χωρίς αναφορές στη Μόσχα ή τα άλλα πατριαρχεία. Επίσης η Ρωσική Εκκλησία όπως και τον Βαρθολομαίο έτσι και τον Πάπα τον βλέπει ως άτομο το οποίο ελέγχεται ως ένα βαθμό από τη Δύση .