Οπου ευημερούν ισχυροί ηγέτες συνήθως δυστυχούν οι άνθρωποι

Μήπως ξέρετε ποια χώρα κατατάχθηκε πρώτη παγκοσμίως το 2021 με κριτήριο τον βαθμό ευτυχίας των κατοίκων της; Η Φινλανδία! Η ταπεινή αυτή χώρα κατέλαβε και πάλι την πρώτη θέση στην ετήσια Παγκόσμια Εκθεση Ευτυχίας που δημοσιεύθηκε από το Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης, μια πρωτοβουλία του ΟΗΕ που αφορά περίπου 150 χώρες. Η Φινλανδία διατηρεί μάλιστα αυτόν τον διεθνούς κύρους τίτλο για τέταρτη συνεχή χρονιά, επίτευγμα που μέχρι τώρα κανείς άλλος δεν έχει πετύχει.

Σε κάθε χώρα, σε γενικές γραμμές, το αίσθημα ευτυχίας των πολιτών είναι αποτέλεσμα των κοινωνικών και πολιτισμικών όρων της διαβίωσής τους. Επηρεάζεται κυρίως από το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, το εύρος της κοινωνικής πρόνοιας, το προσδόκιμο ζωής, την ποιότητα του φυσικού περιβάλλοντος, την ελευθερία επιλογής της προσωπικής ζωής, τον χαρακτήρα της εκπαίδευσης, την εκπλήρωση των επαγγελματικών προσδοκιών, το μέγεθος της διαφθοράς και της ανισότητας.

Η Φινλανδία έχει εκτεταμένο δίκτυο κοινωνικής προστασίας, χαμηλά επίπεδα διαφθοράς, εύρυθμη δημοκρατία και εμπεδωμένη αίσθηση ατομικής ελευθερίας και προσωπικής ανεξαρτησίας. Φημίζεται για την ισότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση και την ευχαρίστηση που νιώθουν οι μαθητές στο σχολείο. Αποδίδει μεγάλη σημασία στην ισότητα των φύλων και στην κάλυψη του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των φύλων. Είναι, στην πραγματικότητα, η μόνη χώρα στον ανεπτυγμένο κόσμο στην οποία οι πατέρες περνούν περισσότερο χρόνο με παιδιά σχολικής ηλικίας από τις μητέρες.

Πρόσφατο επίτευγμα του επιπέδου των υπηρεσιών υγείας και γενικότερα της ποιότητας ζωής είναι ο μικρός αριθμός απωλειών κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Με συνολικά 2.800 νεκρούς από COVID-19, σε μια χώρα 5,5 εκατ. κατοίκων (500 νεκροί ανά εκατομμύριο), η Φινλανδία παρουσίασε ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας παγκοσμίως, την ώρα που η Ελλάδα έχει σχεδόν 27.000 νεκρούς (2.600 ανά εκατομμύριο κατοίκων, όσους και η Ιταλία).

Και τώρα η ερώτηση των 10.000 δολαρίων: Μήπως γνωρίζετε το όνομα του ανθρώπου που βρίσκεται αυτή την εποχή στο τιμόνι της Φινλανδίας; Αμφιβάλλω!

Η μόλις 37 ετών πρωθυπουργός Σάνα Μάριν, η οποία ανατράφηκε από τη μητέρα της και τη γυναίκα σύντροφο της μητέρας της, συνιστά την τρίτη γυναίκα πρωθυπουργό στην ιστορία της χώρας. Ηγείται των Σοσιαλδημοκρατών και μιας πεντακομματικής κυβέρνησης που εκτείνεται από το Κέντρο μέχρι και την Αριστερά.

Θα χαρακτήριζε κανείς τη Φινλανδή πρωθυπουργό ή την κυβέρνηση συνεργασίας της ισχυρή; Με βάση τα δικά μας πρότυπα ισχύος, προφανώς όχι. Μήπως οι ηγέτες της Φινλανδίας από τον Ψυχρό Πόλεμο μέχρι σήμερα έδειξαν ποτέ την εικόνα του περήφανου, ανυποχώρητου και ανυπότακτου που δείχνουν ηγέτες άλλων χωρών; Το αντίθετο! Ακόμη και στη σημερινή κρίση στην Ουκρανία, η Φινλανδία επέλεξε ένα χαμηλών τόνων προφίλ.

Δυστυχώς, εμείς δεν θαυμάζουμε υποδείγματα ηγεσίας και διακυβέρνησης όπως αυτό της Φινλανδίας. Μέχρι πρόσφατα, οι έρευνες κοινής γνώμης έδειχναν πως πολλοί συμπολίτες μας ήταν θαυμαστές ηγετών τύπου Πούτιν και Ορμπαν. Αρκετοί άλλοι θαμπώνονται από ηγέτες που έχουν το ύφος και τη συμπεριφορά του Τραμπ.

Γενικότερα, στη χώρα μας καλλιεργείται συστηματικά από πολιτικούς και ΜΜΕ μια εξιδανικευμένη εικόνα του ισχυρού ηγέτη, που παραπέμπει στο πρότυπο της αυστηρής πατρικής φιγούρας του προηγούμενου αιώνα, και παρουσιάζεται ως κάτι που «ταιριάζει στην κουλτούρα μας».

Εξάλλου, η εθνική μας μυθολογία και η σχολική εκπαίδευση συνεχίζει να καλλιεργεί συστηματικά το πρότυπο του ηγέτη «στρατηλάτη». Τον θέλει να περιφέρει δημόσια την εθνική του υπερηφάνεια, να υψώνει σπαθιά και να τρίζει τα δόντια στους γείτονες. Να είναι ένας «Παλαιολόγος». Εντέλει, η κοινή γνώμη εθίζεται να αντιμετωπίζει την πολιτική σκηνή ως σαπουνόπερα, με άνδρες πρωταγωνιστές και με μπόλικο μελόδραμα.

Δεν είναι τυχαία η υπερβολική «τεστοστερόνη» που διαπιστώνεται στην ελληνική πολιτική σκηνή. Δεν είναι μόνο η απουσία γυναικών, είναι και η υψηλή ένταση του δημόσιου διαλόγου αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης. Δεν είναι επίσης τυχαίο πως η κυρίαρχη τάση στη χώρα μας επιζητεί ισχυρές μονοκομματικές κυβερνήσεις και αρέσκεται «να ακούει» το χέρι του πρωθυπουργού να χτυπάει στο τραπέζι.

Κάπως έτσι όμως χάνουμε την ουσία. Συγχέοντας παλιομοδίτικες φαντασιώσεις ισχύος με σύγχρονες ανάγκες και αξίες, αδυνατούμε ως κοινωνία να θέσουμε τις σωστές προτεραιότητες.

Δυστυχώς, δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε πως στις χώρες με ισχυρές, περήφανες ή και ανυπότακτες ηγεσίες οι πολίτες δεν ευημερούν και νιώθουν ευτυχισμένοι απαραίτητα. Συνήθως μάλιστα συμβαίνει το αντίθετο.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.