Shirin Neshat: “Η μεγαλύτερη εξέγερση μετά την Ισλαμική Επανάσταση”.
Η εξόριστη Ιρανή φωτογράφος και κινηματογραφίστρια Shirin Neshat είναι μία από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες παγκοσμίως. Το έργο της αφορά επίσης τα δικαιώματα των γυναικών στο Ιράν. Μια συνέντευξη για τη νέα της ταινία “Land of Dreams” και την κατάσταση στο Ιράν.
Η Shirin Neshat ζει εξόριστη στις ΗΠΑ από το 1979. Τα βραβευμένα έργα της αφορούν τα δικαιώματα των γυναικών, την ταυτότητα και την πολιτική στο Ιράν. Στις 3 Νοεμβρίου, η τελευταία της ταινία “Land of Dreams” θα κυκλοφορήσει στους γερμανικούς κινηματογράφους. Μια φανταστική ιστορία για όνειρα και εφιάλτες σε ένα δικτατορικό κράτος, τις ΗΠΑ. Μια συζήτηση για την τρέχουσα κατάσταση στο Ιράν και για τη νέα της ταινία.
Deutsche Welle: Ο θάνατος της 22χρονης Ιρανής Jina Mahsa Amini έχει προκαλέσει χιονοστιβάδα διαδηλώσεων και οργής σε ολόκληρη τη χώρα. Ειδικά από τις γυναίκες. Σας εξέπληξε αυτό;
Shirin Neshat: Η δολοφονία του Mahsa Amini ήταν απλώς το έναυσμα για την εκρηκτική αυτή οργή. Δεν πρόκειται μόνο για το θάνατό της. Η απογοήτευση των γυναικών που αναγκάζονται να καλύπτουν τον εαυτό τους για 43 χρόνια είναι πολύ μεγάλη. Αλλά δεν πρόκειται μόνο για το χιτζάμπ, το οποίο είναι απλώς ένα σύμβολο της ζωής κάτω από ένα καθεστώς που τις βλέπει ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας, που αξίζουν μόνο τα μισά από τους άνδρες, που τις αντιμετωπίζει σαν να ανήκουν μόνο στο σπίτι, που τους δίνει πολύ μικρή επιρροή σε όλες τις δημόσιες σφαίρες. Υπάρχουν πολλές μορφωμένες γυναίκες και συνειδητοποιούν ότι δεν έχουν τα ίδια ανθρώπινα δικαιώματα με τους άνδρες. Πρόκειται για τον ριζοσπαστισμό αυτής της κυβέρνησης που φτάνει στο σημείο να δολοφονήσει μια νεαρή γυναίκα μόνο και μόνο επειδή δείχνει μερικά μαλλιά.
Υπάρχουν πάνω από 200 νεκροί, το καθεστώς αντεπιτίθεται βάναυσα. Είναι αυτή η ακραία αντίδραση σημάδι φόβου;
Αυτό το κίνημα, που ονομάζεται επανάσταση στο Ιράν, είναι η μεγαλύτερη εξέγερση μετά την ισλαμική επανάσταση του 1979. Υπήρξε το πράσινο κίνημα το 2009, το οποίο δεν κράτησε περισσότερο από περίπου δέκα ημέρες. Και ακόμη και τώρα, πολλοί πίστευαν ότι επρόκειτο απλώς για μια σύντομη έκρηξη, αλλά βρισκόμαστε τώρα στον δεύτερο μήνα και δεν μειώνεται. Αυτή τη φορά δεν πρόκειται για την οικονομία, την ανεργία, το νερό, αλλά για τις γυναίκες. Είναι αδελφές, σύζυγοι, μητέρες, που θεωρούνται “ιερό και απαραβίαστο” μέρος της κοινωνίας, κατά κάποιο τρόπο, και η δολοφονία μιας νεαρής γυναίκας αποτελεί απόλυτη ιεροσυλία. Γι’ αυτό και δεν βλέπω να επιστρέφουν τα πράγματα όπως ήταν πριν από έξι εβδομάδες- οι γυναίκες, οι άνθρωποι στο Ιράν, δεν θα το επιτρέψουν αυτό, καθόλου. 
Έχετε συγγενείς και γνωστούς στο Ιράν, τι ακούτε από αυτούς;
Ναι, είμαι σε συνεχή επαφή με την οικογένειά μου, με ανθρώπους από το Ιράν. Υπάρχουν κάποιοι που είναι πολύ επιφυλακτικοί επειδή είναι ανασφαλείς και φοβούνται ένα λουτρό αίματος. Κάποιοι θυμούνται την Ιρανική Επανάσταση, τη βία, άλλοι πιστεύουν ότι αυτό είναι τελικά το τέλος της δικτατορίας. Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις. Αλλά νομίζω ότι όταν υπήρχαν πάνω από 80.000 διαδηλωτές στους δρόμους του Βερολίνου και οι άνθρωποι στο Ιράν είδαν αυτές τις εικόνες στα σαλόνια τους, αυτό έδωσε ώθηση στο κίνημα. Ίσως κάποιοι κατάλαβαν ότι πρέπει να βγουν και αυτοί στους δρόμους της Τεχεράνης για να υποστηρίξουν τους νέους τους, ότι πρέπει να είναι αλληλέγγυοι.
Οι ίδιοι δημιούργησαν ένα ψηφιακό έργο με τίτλο “Woman-Life-Freedom”, το οποίο παρουσιάστηκε στο Λος Άντζελες και στο Piccadilly Circus του Λονδίνου και διατίθεται επίσης προς πώληση. Το 50 τοις εκατό των εσόδων πηγαίνει στο Human Rights Watch. Μέχρι στιγμής έχετε συγκρατηθεί με συγκεκριμένες καλλιτεχνικές παρεμβάσεις. Έχετε γίνει ακτιβίστρια;
Δεν θεωρώ οτι είμαι ακτιβίστρια. Η δουλειά μου, όμως, περιστρέφεται σταθερά γύρω από τρία πράγματα: τις γυναίκες, τη θρησκεία και την πολιτική. Έτσι, βλέπω ήδη τον εαυτό μου ως πολιτικό καλλιτέχνη. Από τη σειρά φωτογραφιών μου “Women of Allah” (1993-1997), η οποία δείχνει γυναίκες που είναι μαχητικές και θρησκευόμενες από επιλογή, μέχρι την ταινία “Women Without Men” (2009), η οποία αναφέρεται στο στρατιωτικό πραξικόπημα στο Ιράν το 1953. Όλα μου τα έργα αφορούν την πολιτική, την ιστορία και τη θρησκεία.
Αλλά φυσικά, πολλοί καλλιτέχνες, όπως και εγώ άλλωστε, θα προτιμούσαμε να είμαστε απλώς ποιητές ή καλλιτέχνες. Αλλά ξαφνικά συνειδητοποιείς ότι η φωνή σου ακούγεται δημόσια και στη συνέχεια υποστηρίζεις τους ανθρώπους που δεν έχουν φωνή.
‘Οταν μιλάω δημόσια, αισθάνομαι ότι ζητώ βοήθεια και ναι με αυτή την έννοια είμαι ακτιβίστρια. Εμείς οι καλλιτέχνες που βρισκόμαστε στο προσκήνιο έχουμε ευθύνη, πρέπει να πάρουμε θέση. Και αυτό ακριβώς κάνω.
