Η Βρετανία έχει αλλάξει πάρα πολύ από το 2016. Το ίδιο συμβαίνει και με το Brexit
John Curtice, καθηγητή πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Strathclyde και ερευνητή στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών και στο The UK in a Changing Europe.
Συχνά μας λένε, ακόμη και στελέχη των Εργατικών ότι η συζήτηση για το Brexit έχει τελειώσει. Ενώ προτείνεται ότι υπάρχουν περιθώρια άμβλυνσης ορισμένων από τις σκληρότερες πτυχές της συμφωνίας του Μπόρις Τζόνσον για το Brexit, η προοπτική επανένταξης στην ενιαία αγορά ή στην τελωνειακή ένωση, πόσο μάλλον η επανέναρξη της συζήτησης για την ένταξη στην ΕΕ, λέγεται ότι είναι σταθερά εκτός ημερήσιας διάταξης.
Παρ’ όλα αυτά, επτά χρόνια μετά το δημοψήφισμα που άνοιξε τον δρόμο για την αποχώρηση, φαίνεται ότι αν μη τι άλλο οι ψηφοφόροι κάνουν δεύτερες σκέψεις. Οι πολιτικοί μάλλον δεν τολμούν.
Το YouGov παρακολουθεί από το καλοκαίρι του 2016 αν οι ψηφοφόροι πιστεύουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο πήρε τη σωστή ή τη λάθος απόφαση επιλέγοντας να αποχωρήσει από την ΕΕ. Οι δημοσκοπήσεις της δείχνουν ότι οι αμφιβολίες σχετικά με τη “σοφία” του Brexit, οι οποίες δεν εξαφανίστηκαν ποτέ, έχουν λάβει διαστάσεις. Η τάση αυτή εμφανίστηκε αρχικά όταν το Brexit πήρε την πρώτη του σκληρή βόλτα το φθινόπωρο του 2021, όταν η ευθύνη για τα άδεια ράφια των σούπερ μάρκετ και τις αντλίες βενζίνης …έπεσε καταπέλτης στην έλλειψη οδηγών από την ΕΕ. Εκτοτε οι αμφιβολίες έχουν σταδιακά αυξηθεί. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις της εταιρείας, κατά μέσο όρο μόλις ένας στους τρεις (33%) δήλωσε ότι “εκ των υστέρων” η απόφαση για έξοδο ήταν σωστή. Πολύ περισσότεροι από τους μισούς (55%) πιστεύουν ότι ήταν λάθος.
Οι ψηφοφόροι μπορεί να είναι απρόθυμοι να περάσουν από άλλη μια διχαστική και δυνητικά αποδιοργανωτική συζήτηση για το Brexit. Ωστόσο, στην πράξη, έχουν επίσης αρχίσει να τείνουν όλο και περισσότερο να δηλώνουν ότι, αν τους δινόταν η ευκαιρία, θα ψήφιζαν υπέρ της επανένταξης στην ΕΕ.
Και πάλι, το συναίσθημα άρχισε να αλλάζει το φθινόπωρο του 2021 – και ταλαντεύτηκε περισσότερο από την παραμονή εκτός ΕΕ, καθώς οι οικονομικές προοπτικές έγιναν πιο δυσοίωνες το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του περασμένου έτους. Κατά μέσο όρο, το 59% δηλώνει τώρα ότι θα ψήφιζε υπέρ της επανένταξης στην ΕΕ, ενώ μόνο το 41% θα υποστήριζε την παραμονή εκτός ΕΕ. ‘Αρα τα τρία τέταρτα όσων ψήφισαν το 2016 θα ψήφιζαν ξανά με τον ίδιο τρόπο. Οι απόψεις πολλών ανθρώπων σχετικά με το Brexit είναι σταθερές.
Ωστόσο, ενώ πριν από δύο χρόνια εκείνοι που είχαν ψηφίσει παραμονή στην ΕΕ ήταν λιγότερο πιθανό από εκείνους που υποστήριξαν την έξοδο να δηλώσουν ότι θα έκαναν την ίδια επιλογή, τώρα συμβαίνει το αντίθετο. Υπολόγισα ότι, κατά μέσον όρο στις δημοσκοπήσεις, λίγο περισσότεροι από τέσσερις στους πέντε (81%) από όσους ψήφισαν υπέρ της παραμονής λένε τώρα ότι θα ψήφιζαν υπέρ της επανένταξης, ενώ λίγο λιγότεροι από τα τρία τέταρτα (74%) των υποστηρικτών της αποχώρησης λένε ότι θα ψήφιζαν υπέρ της παραμονής.
Παρ’ όλα αυτά, η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο ποσοστών φαίνεται πολύ μικρή για να εξηγήσει πλήρως τη στροφή 11 μονάδων μακριά από το Brexit που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις από το 2016. Πράγματι, είναι. Αυτό που επίσης έχει σημασία είναι το μοτίβο των προτιμήσεων μεταξύ εκείνων που δεν ψήφισαν – ή δεν μπορούσαν – να ψηφίσουν πριν από επτά χρόνια.
Κατά μέσον όρο, λίγο περισσότεροι από τους μισούς (51%) από αυτούς που δεν ψήφισαν το 2016 δηλώνουν ότι θα ψήφιζαν τώρα για να επανέλθουν στην ΕΕ. Μόνο ένας στους επτά (14%) θα υποστήριζε την παραμονή της Βρετανίας εκτός. (Οι υπόλοιποι δεν εκφράζουν προτίμηση.) Προφανώς υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που τώρα μετανιώνουν που δεν ψήφισαν πριν από επτά χρόνια. Σε αυτούς προστίθεται μια σταδιακά αυξανόμενη ομάδα όσων ήταν πολύ νέοι για να ψηφίσουν το 2016 και οι οποίοι, έχοντας ενηλικιωθεί, τάσσονται σε συντριπτικό ποσοστό υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Σχεδόν τέσσερις στους πέντε (78%) των ατόμων ηλικίας 18 έως 24 ετών δηλώνουν ότι θα ψήφιζαν υπέρ της επανένταξης στην ΕΕ. Η επταετής εντολή του Brexit ξεπερνιέται σταδιακά από τη δημογραφική αλλαγή.
Δεν χρειάζεται να ψάξουμε μακριά για να διαπιστώσουμε γιατί το Brexit έχει γίνει λιγότερο δημοφιλές. Οι περισσότεροι ψηφοφόροι δεν έχουν ασχοληθεί, φυσικά, με μια προσεκτική ανάλυση των οικονομικών συνεπειών του Brexit, που είναι δύσκολο να διαχωριστούν από τις επιπτώσεις του Covid-19 και του πολέμου στην Ουκρανία. Ωστόσο, τα ολοένα και πιο σκοτεινά οικονομικά σύννεφα έχουν συμβάλει στο να ρίξουν μια σκιά πάνω από το Brexit στο μυαλό τους.
Σύμφωνα με νέα δημοσκόπηση της Redfield & Wilton για το Ηνωμένο Βασίλειο σε μια Ευρώπη που αλλάζει, ένας στους τρεις (33%) από όσους ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης το 2016 πιστεύει ότι η οικονομία της Βρετανίας είναι πιο αδύναμη ως αποτέλεσμα του Brexit. Και παρόλο που οι μισοί από αυτή την ομάδα δηλώνουν ότι θα εξακολουθούσαν να ψηφίζουν υπέρ της παραμονής εκτός ΕΕ, περισσότεροι από ένας στους τρεις (36%) θα υποστήριζαν τώρα την επανένταξη στην ΕΕ.
Πολλοί ψηφοφόροι υπέρ της αποχώρησης είναι επίσης απογοητευμένοι από την εμφανή αποτυχία του Brexit να μειώσει τα συνολικά επίπεδα μετανάστευσης. Είναι εντυπωσιακό, ωστόσο, ότι αυτοί οι ψηφοφόροι δεν είναι ιδιαίτερα πιθανό να έχουν αλλάξει γνώμη για το Brexit. Παρά την εξέχουσα θέση της στην εκστρατεία για το δημοψήφισμα για την ΕΕ, η μετανάστευση δεν αποδεικνύεται τόσο κρίσιμο ζήτημα όσο η οικονομία στην τρέχουσα συζήτηση για το Brexit.
Αναπόφευκτα, τα ευρήματα αυτά εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τη συνεχιζόμενη απροθυμία των Εργατικών να αμφισβητήσουν το Brexit. Ενώ μια τέτοια στάση μπορεί να φαινόταν λογική αμέσως μετά την επιτυχία του Μπόρις Τζόνσον το 2019, μπορεί να θεωρηθεί αμφισβητήσιμη τώρα που η απόφαση για έξοδο από την ΕΕ αρχίζει να φαίνεται τόσο αντιδημοφιλής.
Η απάντηση των Εργατικών, τουλάχιστον, θα είναι ότι οι οριακές έδρες που πρέπει να κατακτήσει το κόμμα από τους Συντηρητικούς για να εξασφαλίσει μια συνολική πλειοψηφία ψήφισαν πιο έντονα υπέρ του Brexit από ό,τι ψήφισε η χώρα συνολικά – με 56% έναντι 44%. Κατά συνέπεια, πρέπει να ανακτήσει την υποστήριξη των πολλών ψηφοφόρων της Αριστεράς που αποστάτησαν από το κόμμα λόγω του Brexit.
Πράγματι, το κόμμα είχε κάποια επιτυχία σε αυτή την προσπάθεια. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, η υποστήριξη των Εργατικών είναι 18 μονάδες υψηλότερη από ό,τι το 2019 μεταξύ εκείνων που ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης, έναντι μόλις έξι μονάδων μεταξύ εκείνων που υποστήριξαν την παραμονή.
Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά υπερβάλλουν ως προς τον βαθμό στον οποίο έχει αλλάξει η υποστήριξη των Εργατικών από το 2019. Οι ψηφοφόροι υπέρ της αποχώρησης που μεταπήδησαν από τους Συντηρητικούς στους Εργατικούς είναι πιθανότερο από άλλους υποστηρικτές της αποχώρησης να έχουν αλλάξει γνώμη για το Brexit. Το ίδιο ισχύει και για εκείνους τους ψηφοφόρους της αποχώρησης που εξακολουθούσαν να ψηφίζουν Εργατικούς το 2019. Εν τω μεταξύ, το κόμμα προηγείται κατά πολύ μεταξύ των πολλών νέων ψηφοφόρων που είναι υπέρ της ΕΕ. Ως αποτέλεσμα, έως και τα τρία τέταρτα των σημερινών υποστηρικτών των Εργατικών τάσσονται υπέρ της επανένταξης στην ΕΕ, μόνο οριακά μειωμένο σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό του 82% το 2019.
Υπάρχουν, βέβαια, πολλοί άλλοι λόγοι για τους οποίους οι ψηφοφόροι αυτοί υποστηρίζουν τους Εργατικούς, μεταξύ των οποίων, όχι λιγότερο σημαντικός, οι οικονομικές προοπτικές της χώρας. Όμως, ενώ μπορεί να δαγκώσει τη γλώσσα του για το Brexit προς το παρόν, οι Εργατικοί πρέπει να γνωρίζουν ότι οδεύουν προς την εκλογική επιτυχία με βάση έναν συνασπισμό ψηφοφόρων που τάσσονται κυρίως υπέρ της ΕΕ και τους οποίους μια κυβέρνηση των Εργατικών θα πρέπει ίσως να φροντίσει να μην απογοητεύσει.
Με πληροφορίες από τον Guardian