Η Ευρώπη κινείται προς τα δεξιά, αναδιαμορφώνοντας την ΕΕ
Η Ιταλία, η Φινλανδία και η Ελλάδα μετακινήθηκαν προς τα δεξιά πρόσφατα – η Ελλάδα από τις προηγούμενες εκλογές, παρ’ ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη εντάσσεται στην κεντροδεξιά. Η Ισπανία θα μπορούσε να είναι η επόμενη χώρα καθώς τον επόμενο μήνα διεξάγονται εκλογές. Η μετατόπιση θα επηρεάσει τα πάντα, από την κλιματική πολιτική έως τη μετανάστευση.
Σε όλη την Ευρώπη, οι κυβερνήσεις μετατοπίζονται προς τα δεξιά. Σε ορισμένα μέρη, ακροδεξιοί ηγέτες αναλαμβάνουν την εξουσία. Σε άλλα, περισσότερο παραδοσιακά κεντροδεξιά κόμματα συμμαχούν με τα ακροδεξιά άκρα που κάποτε ήταν ταμπού.
Σε άλλες χώρες – ας δούμε τι γίνεται στη Γερμανία – πολύ δεξιά κόμματα εξασφαλίζουν περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο και περιφέρειες. Το κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), το οποίο ήδη παρακολουθείται για υποψίες ακροδεξιού εξτρεμισμού, υπερτερεί πλέον των Σοσιαλδημοκρατών του καγκελάριου Όλαφ Σολτς και μόλις σημείωσε μια σημαντική νίκη στις περιφερειακές εκλογές – μια ανησυχητική στιγμή για μια χώρα που έχει συνείδηση του ναζιστικού παρελθόντος της.
Η τάση, βέβαια, δεν ξεκίνησε ακριβώς με την Ιταλία και την ακροδεξιά πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι. Αλλά το τελευταίο έτος παρουσίασε μια σειρά εντυπωσιακών αποτελεσμάτων για τους συντηρητικούς. Και θα μπορούσαν να έρθουν κι άλλα, καθώς μέρη όπως η Ισπανία και η Σλοβακία φαίνονται έτοιμα να στραφούν προς τα δεξιά στις επερχόμενες εκλογές.
Πρόκειται για μια εξέλιξη που αναπόφευκτα θα αναδιαμορφώσει την Ευρώπη, επηρεάζοντας τα πάντα, από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται η κλιματική αλλαγή, μέχρι τα γονικά δικαιώματα και το ποιος γίνεται δεκτός στην Ήπειρο.
Και με την ΕΕ να εκλέγει νέο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το επόμενο έτος, η δεξιά διολίσθηση θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει πιο συντηρητικές Βρυξέλλες για τα επόμενα χρόνια – μια περίοδο που θα περιλαμβάνει κρίσιμες αποφάσεις για πράγματα όπως η επέκταση της ΕΕ προς ανατολάς, οι εμπορικές συναλλαγές με την Κίνα και η αστυνόμευση του κράτους δικαίου στις χώρες της ΕΕ.
“Υπήρξε μια σύγκλιση της κεντροδεξιάς και της ακροδεξιάς κατά την τελευταία δεκαετία περίπου”, δήλωσε ο Hans Kundnani, ευρωπαίος πολιτικός αναλυτής στο Chatham House, ο οποίος εντόπισε το ευρύτερο τόξο πίσω στο κύμα των προσφύγων που διέφυγαν από τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας προς την Ευρώπη. Η μετατόπιση αυτή, πρόσθεσε, “μπορεί να έχει βαθιές συνέπειες για την ΕΕ”.
“Στο ίδιο τραπέζι
Το μεταβαλλόμενο πολιτικό τοπίο της Ευρώπης παρουσιάστηκε στις Βρυξέλλες αυτή την εβδομάδα, καθώς οι ηγέτες της ΕΕ συγκεντρώθηκαν για την τακτική τους σύνοδο κορυφής.
Στο τραπέζι καθόταν ένα νέο πρόσωπο – ο Petteri Orpo, ο νέος πρωθυπουργός της Φινλανδίας, ο οποίος ηγείται του συντηρητικού Κόμματος Εθνικού Συνασπισμού.
Η πολιτική διαδρομή της χώρας του τον τελευταίο χρόνο καταδεικνύει τη δεξιά στροφή που έχει επικρατήσει σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης. Μετά από τέσσερα χρόνια αριστερής κυβέρνησης συνασπισμού πέντε κομμάτων, οι ψηφοφόροι εγκατέλειψαν τη σοσιαλδημοκράτισσα Σάνα Μαρίν, οδηγώντας στη σύσταση της πιο δεξιάς κυβέρνησης στην ιστορία της Φινλανδίας.
Ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έφτασε επίσης στις Βρυξέλες αμέσως μετά μια σημαντική εκλογική νίκη. Ο 55χρονος ηγέτης της κεντροδεξιάς κατέκτησε την Κυριακή τις εθνικές εκλογές με εντυπωσιακά ποσοστά και αφήνοντας πίσω του με τεράστια διαφορά τον αριστερό ΣΥΡΙΖΑ και τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος χθες παραιτήθηκε από πρόεδρος του κόμματος.
Το ζήτημα του ποιος θα καταλάβει τις θέσεις στο τραπέζι της ΕΕ έχει σημασία – το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο συγκεντρώνει τους 27 ηγέτες του μπλοκ, πρέπει τελικά να αποφασίσει τις πολιτικές προτεραιότητες και τις πολιτικές πρωτοβουλίες της ΕΕ.
“Νομίζω ότι βλέπουμε ήδη το φαινόμενο Μελόνι”, δήλωσε ένας ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ που μίλησε of the record για τις εσωτερικές λειτουργίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. “Στο μεταναστευτικό, στο κλίμα, υπήρξε μια κίνηση προς τα δεξιά, αναμφίβολα”.
Τα πρώτα δείγματα ότι η Μελόνι αγκαλιάστηκε από τους εταίρους της και δεν απομονώθηκε, εμφανίστηκαν το περασμένο φθινόπωρο στην πρώτη της σύνοδο κορυφής της ΕΕ.Καθώς οι ηγέτες αντιμετώπιζαν το ακανθώδες ζήτημα της μετανάστευσης, η Ιταλίδα πρωθυπουργός διαπίστωσε ότι έσπρωχνε μια ανοιχτή πόρτα, βρίσκοντας σιωπηρή υποστήριξη στην αίθουσα για την εκπεφρασμένη επιθυμία της, η πολιτική της ΕΕ να επικεντρωθεί περισσότερο στην αποτροπή των μεταναστών.
Λίγους μήνες αργότερα, ο κεντρώος Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε και η κεντροδεξιά επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, το κορυφαίο στέλεχος της ΕΕ, συνόδευαν τη Μελόνι σε ταξίδι στην Τυνησία για να προσπαθήσουν να περιορίσουν τις μεταναστευτικές ροές από τη χώρα της Βόρειας Αφρικής – μια επίδειξη διακομματικής ενότητας.
Το ταξίδι έγινε λίγες ώρες αφότου οι χώρες της ΕΕ κατέληξαν σε μια φιλική προς την Ιταλία συμφωνία σχετικά με τον τρόπο επεξεργασίας και μετεγκατάστασης των μεταναστών, η οποία θα δώσει στην κυβέρνηση Μελόνι μεγαλύτερα περιθώρια να στέλνει πίσω στις χώρες τους εκείνους των οποίων το άσυλο για χ λόγους απορρίπτεται.
Και στο Κοινοβούλιο
Η μετατόπιση προς τα δεξιά θα μπορούσε σύντομα να εμφανιστεί και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με επιπτώσεις στον τρόπο λειτουργίας των Βρυξελλών.
Σε λιγότερο από ένα χρόνο, οι ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες για να εκλέξουν νέο Κοινοβούλιο και οι συντηρητικοί προβλέπουν ισχυρά κέρδη. Αρχικά, αυτό θα ενδυναμώσει το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) – που είναι ήδη η μεγαλύτερη πολιτική οικογένεια του Κοινοβουλίου.
“Τα μεγαλύτερα κέρδη μπορεί να είναι για τα πιο παραδοσιακά, κεντροδεξιά κόμματα”, δήλωσε ο Karel Lannoo, επικεφαλής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής, σημειώνοντας τον κυρίαρχο ρόλο που διαδραματίζουν τα στελέχη της κεντροδεξιάς, όπως οι Χριστιανοδημοκράτες της Γερμανίας, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη εθνική εκπροσώπηση στο Κοινοβούλιο της ΕΕ και είναι πιθανό να διατηρήσουν αυτή τη θέση.
Όμως, μια ισχυρή συντηρητική εμφάνιση μπορεί επίσης να μετατρέψει την πιο δεξιά ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) – στην οποία συμμετέχουν η Μελόνι και το εθνικιστικό κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας – σε προεξάρχοντα παράγοντα, με τους κεντρώους και κεντροδεξιούς νομοθέτες να φλερτάρουν τις ψήφους τους για να προωθήσουν την ατζέντα τους.
Αυτό θα αντανακλούσε ένα αυξανόμενο χαρακτηριστικό της εθνικής πολιτικής – την προθυμία των παραδοσιακών συντηρητικών κομμάτων να συμφιλιωθούν με την ακροδεξιά.
Από τη Σουηδία, όπου ένας συντηρητικός ηγέτης λαμβάνει υποστήριξη από τους ακροδεξιούς Σουηδούς Δημοκράτες, μέχρι τη Φινλανδία, όπου το δεξιό λαϊκιστικό Κόμμα των Φινλανδών βρίσκεται στην εξουσία, τα πιο ακραία κόμματα αποκτούν την ευκαιρία να βοηθήσουν στην διακυβέρνηση, έστω και σε αραιή μορφή.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι ένας παρόμοιος πολιτικός υπολογισμός βρίσκεται σε εξέλιξη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με το ΕΛΚ να έχει ήδη βάλει στο μάτι επωφελείς συνεργασίες με την ακροδεξιά. Η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μετσόλα ήταν ο τελευταία ηγέτις του ΕΛΚ που απέτισε φόρο τιμής στη Μελόνι, επισκεπτόμενη την πρωθυπουργό στο Palazzo Chigi στη Ρώμη την περασμένη εβδομάδα, μετά από παρόμοια προσέγγιση του Μάνφρεντ Βέμπερ, ο οποίος ηγείται του ΕΛΚ.
Και οι ομάδες ενώθηκαν πρόσφατα για να καταπολεμήσουν έναν νόμο για την αποκατάσταση της φύσης – βασικό στοιχείο του σχεδίου της ΕΕ να γίνει κλιματικά ουδέτερη μέχρι το 2050. Προς το παρόν, το ΕΛΚ – με την υποστήριξη του ECR – τορπίλισε με επιτυχία το νομοσχέδιο, επικαλούμενο τις ανησυχίες των αγροτών και επιπλήττοντας την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι πάει πολύ μακριά, πολύ γρήγορα στην πράσινη ατζέντα.
Η εξέγερση είναι ένα ενδεικτικό σημάδι του πολιτικού χάους που θα μπορούσε να προκαλέσει το Κοινοβούλιο σε μια πιο αριστερόστροφη Επιτροπή μετά τις εκλογές του 2024.
Περισσότερα στο μέλλον
Με ένα χρόνο να απομένει μέχρι να προσέλθουν οι πολίτες της ΕΕ στις κάλπες, οι επόμενοι μήνες θα διανθιστούν από σημαντικές στιγμές που θα δώσουν μια εικόνα για το προς τα πού φυσάει ο πολιτικός άνεμος.
Πρώτη είναι η Ισπανία, με τους ψηφοφόρους να προσέρχονται στις κάλπες τον επόμενο μήνα.
Το κυριότερο κεντροδεξιό κόμμα της χώρας, το Λαϊκό Κόμμα (PP), είναι σίγουρο ότι θα ανακτήσει την εξουσία, αφού επικράτησε του σοσιαλιστικού κόμματος του πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ στις τοπικές εκλογές τον περασμένο μήνα.
Καθώς η προεκλογική εκστρατεία κορυφώνεται, ο Σάντσεθ προειδοποιεί για μια πιθανή σύνδεση μεταξύ του PP και του ακροδεξιού κόμματος Vox, ελπίζοντας ότι η σύνδεση του PP με το Vox μπορεί να απωθήσει τους αριστερόστροφους ψηφοφόρους της μεσαίας τάξης. Αλλά μια επιστροφή του PP στην εξουσία -όπως φαίνεται πιθανό- θα παγίωνε τη δεξιά κλίση της Ευρώπης.
Στην Πολωνία, το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη- ένα κέντρο δεξιάς εξουσίας στην ΕΕ – προηγείται στις δημοσκοπήσεις ενόψει των εκλογών του φθινοπώρου, ενώ η Σλοβακία προετοιμάζεται για την επιστροφή του λαϊκιστή ηγέτη Ρόμπερτ Φίκο στις πρόωρες εκλογές που έχουν προγραμματιστεί για τον Σεπτέμβριο.
Δεν ακολουθούν όλες οι χώρες την τάση – οι κεντρώες κυβερνήσεις στην Ιρλανδία και τη Λιθουανία, για παράδειγμα, αντιμετωπίζουν εκλογικές προκλήσεις από την αριστερά. Και η Γερμανία, η πολυπληθέστερη χώρα της ΕΕ, εξακολουθεί να διοικείται από έναν σοσιαλδημοκράτη.
