Το Ισραήλ, η προσάρτηση των κατεχόμενων παλαιστινιακών εδαφών και ο κίνδυνος για τον εβραϊκό πληθυσμό
To Foreign Affairs κυκλοφόρησε τον Ιούνιο με τον τίτλο “Η προσάρτηση των παλαιστινιακών εδαφών της Δυτικής Οχθης ήδη έχει ξεκινήσει”, αναφερόμενο στο Ισραήλ και στην έμμεση παραδοχή του Νετανιάχου ότι σκοπεύει να…εκπολιτίσει την Κατοχή. Πόσο μακριά είναι η οριστική προσάρτηση των κατεχομένων εδαφών στο Ισραήλ και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την πληθυσμιακή σύνθεση του κράτους; Προ ημερών έγκριτος έλληνας αναλυτής δήλωσε σε τηλεοπτική εκπομπή ότι υπό αυτές τις συνθήκες το εβραϊκό κράτος μπορεί να…εξαφανιστεί εξαιτίας του γεγονότος της αριθμητικής υπεροχής των Παλαιστινίων. Πόσο κοντά στην πραγματικότητα βρισκόμαστε;
Το Νοέμβριο του 2022, οι ακροδεξιές παρατάξεις του Ισραήλ κέρδισαν την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Αμέσως μετά, τροποποίησαν τον Βασικό Νόμο της κυβέρνησης, ο οποίος λειτουργεί εν είδει συντάγματος προκειμένου να επιτρέψουν στην κυβέρνηση να διορίσει ειδικό νέο υπουργό στο πλαίσιο του Υπουργείου Άμυνας.
Τον Φεβρουάριο του 2023, η υπερεθνικιστική κυβέρνηση συνασπισμού του Ισραήλ συμφώνησε για τις αρμοδιότητες του νέου υπουργού: θα αναλάμβανε ορισμένες πολιτικές εξουσίες για τη ζωή στη Δυτική Όχθη, οι οποίες προηγουμένως ήταν αποκλειστική αρμοδιότητα των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων (IDF). Αυτή η διοικητική αλλαγή ισοδυναμεί με την ανακήρυξη της ισραηλινής κυριαρχίας στη Δυτική Όχθη, παραβιάζοντας την απαγόρευση της εδαφικής κατάκτησης του Χάρτη του ΟΗΕ. Τρεις κορυφαίες ισραηλινές οργανώσεις πολιτών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων επέμειναν ότι η γραφειοκρατική αλλαγή ισοδυναμεί με de jure προσάρτηση της Δυτικής Όχθης. Η μεταφορά καταρρίπτει την ψευδαίσθηση ότι η κατοχή της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ είναι προσωρινή- εδραιώνει περαιτέρω ένα άνισο νομικό σύστημα δύο ταχυτήτων για Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους- και παγιώνει τον μόνιμο ισραηλινό έλεγχο της Δυτικής Όχθης.
Εξανεμίζεται η περίφημη πρόταση των δύο κρατών;
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η προσάρτηση παλαιστινιακών εδαφών από το Ισραήλ θα είχε πιθανότατα σημαντικές επιπτώσεις στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση και στις προοπτικές για μια λύση δύο κρατών. Η λύση των δύο κρατών, η οποία προβλέπει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους παράλληλα με το Ισραήλ, αποτέλεσε ένα κοινό πλαίσιο διαπραγματεύσεων στο παρελθόν. Η προσάρτηση θα μπορούσε να περιπλέξει ή ενδεχομένως να υπονομεύσει αυτή τη λύση, καθώς θα άλλαζε σημαντικά τη γεωγραφική και δημογραφική δυναμική στην περιοχή.
Όσον αφορά την αύξηση του παλαιστινιακού πληθυσμού, είναι πράγματι ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση. Η αύξηση του πληθυσμού των Παλαιστινίων, τόσο στα κατεχόμενα εδάφη όσο και σε άλλα μέρη της περιοχής, απασχολεί εδώ και καιρό τον πολιτικό κόσμο. Οι δημογραφικές αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν την ισορροπία δυνάμεων, την πολιτική δυναμική και τη βιωσιμότητα διαφόρων προτεινόμενων λύσεων, αν και εφόσον υπάρξουν πλέον σοβαρές προτάσεις.
Προς το παρόν…
Η αλλαγή της αρχής κατοχής θα επηρεάσει την καθημερινή ζωή των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών εποίκων στη Δυτική Όχθη. Ο πολιτικός υπουργός θα ηγείται μιας “αρχής εποικισμού”, που θα διαχειρίζεται τις υποθέσεις των Εβραίων, ενώ οι Παλαιστίνιοι θα παραμείνουν υπό στρατιωτικό έλεγχο. Η κίνηση αυτή εδραιώνει το ανώτερο καθεστώς των εποίκων στη Δυτική Όχθη. Για παράδειγμα, οι IDF θα συνεχίσουν να καθορίζουν τις τιμές του νερού για τους Παλαιστίνιους, αλλά η νέα πολιτική αρχή θα ελέγχει το νερό για τους Εβραίους, διευκολύνοντας την άνιση κατανομή του νερού για τις δύο ομάδες. Η πολιτική αρχή θα προωθεί και θα εγκρίνει τον εποικισμό και τις υποδομές για τους Εβραίους εποίκους, μια θεμελιώδης παραβίαση του διεθνούς δικαίου κατά της εγκαθίδρυσης πολιτικής εξουσίας σε κατεχόμενα εδάφη. Έχοντας απαλλαγεί από τη βασική διεθνή απαγόρευση, αυτές οι νέες αρχές θα αγνοήσουν όλους τους περιορισμούς του διεθνούς δικαίου. Ο πολιτικός υπουργός θα ελέγχει την κατανομή γης και το σχεδιασμό, την ενέργεια και τις συχνότητες επικοινωνίας. Θα έχει την εξουσία να αποφασίζει ποιος θα μπορεί να χτίσει σπίτια, σχολεία και δημόσιες δομές και ποιες κοινότητες θα κατεδαφιστούν – μια φόρμουλα για την επέκταση του εβραϊκού εποικισμού και την καταστολή της ζωής των Παλαιστινίων, που προηγουμένως εφαρμόστηκε από τις IDF.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι οποίες δείχνουν ένα είδος προκεχωρημένης κατοχής και έμμεσης προσάρτησης, το μέλλον είναι αβέβαιο και φυσικά τίθεται ανοικτά το θέμα της…εξαφάνισης του εβραϊκού πληθυσμού λόγω της αλματώδους αύξησης του πληθυσμού των Παλαιστινίων!
Η επίλυση της ισραηλινοπαλαιστινιακής σύγκρουσης απαιτεί πολύπλοκες διαπραγματεύσεις, συμβιβασμούς και συμφωνίες που θα λαμβάνουν υπόψη τα συμφέροντα και τις προσδοκίες τόσο των Ισραηλινών όσο και των Παλαιστινίων, καθώς και άλλων εμπλεκόμενων περιφερειακών και διεθνών παραγόντων.
Ολα στον αέρα εξ αρχής
Σίγουρα, σημειώνουν οι συντάκτες άρθρου του Foreign Affairs Dahlia Scheindlin και Yael Berda, το Ισραήλ βαδίζει προς την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης, αν και με λιγότερο προφανείς τρόπους, εδώ και δεκαετίες. Εχει καθιερώσει ξεχωριστά και άνισα νομικά καθεστώτα στην περιοχή, θέτοντας τους Παλαιστινίους (και θεωρητικά, όλα τα κατεχόμενα εδάφη) υπό στρατιωτική κυριαρχία σε μια προσπάθεια να παρουσιάσει τον ισραηλινό έλεγχο ως προσωρινό μόνο. Ταυτόχρονα, όμως, το Ισραήλ εφαρμόζει όλο και περισσότερο τους πολιτικούς νόμους στους Εβραίους πολίτες, για να προσελκύσει περισσότερους εποίκους, να ενθαρρύνει την “κανονική” ζωή και να εδραιώσει την παρουσία του Ισραήλ στα κατεχόμενα εδάφη. Στην πραγματικότητα, οι Παλαιστίνιοι ποτέ δεν διοικούνταν αποκλειστικά από τις IDF. Το Ισραήλ δημιούργησε την εικόνα ενός προσωρινού κατοχικού καθεστώτος -χωριστού από το κράτος- ως τέχνασμα. Η γραμμή μεταξύ πολιτικού και στρατιωτικού ελέγχου στη Δυτική Όχθη είναι ασαφής από το 1967.
Ίσως τα σχέδια προσάρτησης του Ισραήλ θα έπρεπε να ήταν σαφή από την αρχή. Εξάλλου, προσάρτησε επίσημα την Ανατολική Ιερουσαλήμ το 1980 (αφού την προσάρτησε ουσιαστικά το 1967) και τα Υψίπεδα του Γκολάν το 1981, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο.
Αλλά το Ισραήλ κατάφερε να πείσει τόσο τη διεθνή κοινότητα όσο και το ίδιο ότι κυβερνούσε τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα μέσω ενός διακριτού, αναστρέψιμου στρατιωτικού καθεστώτος. Το Ισραήλ το έκανε αυτό αναδεικνύοντας το ιστορικό του στην απομάκρυνση των οικισμών όταν χρειαζόταν. Το 1979, το Ισραήλ υπέγραψε μια επαναστατική ειρηνευτική συμφωνία με την Αίγυπτο, στην οποία το Ισραήλ παραιτήθηκε από τον έλεγχο του Σινά και διέλυσε τους οικισμούς του στη χερσόνησο. Το 2005, το Ισραήλ απέσυρε τους οικισμούς του και από τη Γάζα, μετά από τέσσερα και πλέον χρόνια παλαιστινιακής ιντιφάντα.
Οι κινήσεις αυτές έκαναν την κατοχή και τους εποικισμούς του Ισραήλ να φαίνονται αναστρέψιμες. Όμως και στις δύο περιπτώσεις, το Ισραήλ κατάφερε τελικά να εδραιώσει την κυριαρχία του στη Δυτική Όχθη: η ειρήνη με την Αίγυπτο απομάκρυνε την πίεση από το Ισραήλ να παραιτηθεί από τα παλαιστινιακά εδάφη. Η απόσυρση των εποικισμών από τη Γάζα δίχασε την παλαιστινιακή ηγεσία. Πολλοί Παλαιστίνιοι ερμήνευσαν την απόσυρση του Ισραήλ από τη Γάζα ως απόδειξη ότι οι μαχητικές στρατηγικές είχαν αποδώσει, με αποτέλεσμα η Χαμάς να κερδίσει τις εκλογές το 2006 και να αναλάβει τη Γάζα, ενώ η Δυτική Όχθη παρέμεινε υπό τη διακυβέρνηση της Φατάχ. Αυτό το ρήγμα, καθώς και η σχεδόν ερμητική σφράγιση της Γάζας από το Ισραήλ, διέλυσαν την παλαιστινιακή κοινωνία – και συνέβαλαν στο πάγωμα της ειρηνευτικής διαδικασίας.
Πώς “εξαφανίστηκε” η Συμφωνία του Οσλο
Η ίδια η ειρηνευτική διαδικασία επέτρεψε επίσης στο Ισραήλ να χαρακτηρίσει την κατοχή της Δυτικής Όχθης ως προσωρινή. Στη δεκαετία του 1990, το Ισραήλ άρχισε να δηλώνει την πρόθεσή του να τερματίσει τη στρατιωτική κυριαρχία, αλλά παρέμεινε σε ασάφεια ως προς το τι σήμαινε αυτό: οι συμφωνίες του Όσλο της δεκαετίας του 1990 δεν υποσχέθηκαν ποτέ ένα παλαιστινιακό κράτος ή κάποια ρύθμιση για το τελικό καθεστώς που θα είχε επιλύσει τα τελικά σύνορα του Ισραήλ, θα είχε τερματίσει την επέκταση των οικισμών, θα είχε καθορίσει την τύχη των Παλαιστινίων προσφύγων από το 1948 ή θα είχε αντιμετωπίσει τις παλαιστινιακές διεκδικήσεις στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Οι συμφωνίες απλώς περιέγραφαν μια διαδικασία που θα αντιμετώπιζε τελικά αυτές τις ανησυχίες. Μέχρι τη στιγμή που η ισραηλινή κυβέρνηση αποδέχθηκε επίσημα την πιθανότητα ενός παλαιστινιακού κράτους στις διαπραγματεύσεις του 2000, η διαδικασία του Όσλο βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης και οι πλευρές βρίσκονταν ένα βήμα πριν από τον πόλεμο. Παρ’ όλα αυτά, οι Ισραηλινοί και οι δυτικοί σύμμαχοί τους μπορούσαν να λένε στον εαυτό τους ότι το Ισραήλ ήλπιζε τελικά να τερματίσει την κατοχή της Δυτικής Όχθης. Τώρα η νέα κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφείς τις προθέσεις της για το έδαφος –και έθεσε τέλος στην έστω και ονομαστική δέσμευση του Ισραήλ για λύση δύο κρατών.
Γιατί η κυβέρνηση μεταβίβασε τον έλεγχο της Δυτικής Όχθης σε μια πολιτική αρχή τώρα;
Η ασάφεια εξυπηρετεί καλά το Ισραήλ εδώ και δεκαετίες. Αλλά οι ακροδεξιοί πολιτικοί της σημερινής κυβέρνησης συνασπισμού είναι μεθυσμένοι από την επιτυχία, αφού κέρδισαν μια σταθερή κοινοβουλευτική πλειοψηφία τον Νοέμβριο του 2022, μια ευκαιρία που γνωρίζουν ότι μπορεί να μην ξαναέρθει σύντομα. Καθοδηγούνται από θεοκρατικές αρχές και έχουν εμμονή με την εβραϊκή κυριαρχία. Ο πραγματικός στόχος των σχεδίων τους για την αφαίμαξη του δικαστικού σώματος είναι να απομακρύνουν το τελευταίο εμπόδιο για τη μόνιμη εβραϊκή κυριαρχία επί των Παλαιστινίων σε όλη τη γη.
Πράγματι, θέλουν να εγκαθιδρύσουν στο Ισραήλ μια πιο θεοκρατική και αυταρχική μορφή διακυβέρνησης γενικά. Η φήμη της δημοκρατίας του Ισραήλ δεν τους απασχολεί- καλωσορίζουν τη διάβρωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Επιπλέον, ο Smotrich και οι σύμμαχοί του επιθυμούν διακαώς να απελευθερώσουν τους εποίκους από τις ενοχλήσεις της ζωής υπό τον δήθεν έλεγχο των IDF. Υπάρχει επίσης μια συμβολική διάσταση σε αυτή τη μεταφορά: για ορισμένους εποίκους, το να διοικούνται από τον στρατό και με διαφορετικό τρόπο από τους Ισραηλινούς πολίτες εντός της Πράσινης Γραμμής είναι μια ταπείνωση, μια κοροϊδία των σχεδίων του Θεού για τους Εβραίους.
Μέχρι στιγμής, το κόλπο της κυβέρνησης έχει αποδώσει. Ο κόσμος έχει επικεντρωθεί στην επίθεση κατά της ισραηλινής δικαιοσύνης και στη βία μεταξύ του Ισραήλ και των Παλαιστινίων μαχητών στη Γάζα. Αλλά οι πολιτικοί ηγέτες στην περιοχή και στο εξωτερικό δεν μπορούν πλέον να ξεφύγουν από το γεγονός ότι το Ισραήλ έχει οικοδομήσει ένα μόνιμο σύστημα ελέγχου δύο επιπέδων σε όλους τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστίνιους στη γη μεταξύ του Ιορδάνη ποταμού και της Μεσογείου
Οι σύμμαχοι του Ισραήλ πρέπει να επιμείνουν ότι ο συνασπισμός του Νετανιάχου πρέπει να τηρήσει το διεθνές δίκαιο. Και οι Ισραηλινοί πρέπει επίσης να ασκήσουν πίεση. Πολλοί από αυτούς έχουν ήδη συσπειρωθεί για να διαφυλάξουν τη δημοκρατία του Ισραήλ από τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις του Νετανιάχου. Αλλά οι Ισραηλινοί θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουν ότι η μεταβίβαση της εξουσίας επί της Δυτικής Όχθης –η de jure προσάρτηση της περιοχής- αποτελεί μεγαλύτερο εμπόδιο για τη δημοκρατία από οτιδήποτε άλλο έχει κάνει μέχρι στιγμής αυτός ο συνασπισμός.