Οι δημόσιες βιβλιοθήκες δεν αφορούν μόνο τα βιβλία. Στον πυρήνα τους, έχουν να κάνουν με την κοινωνική ισότητα
Δουλεύοντας σε βιβλιοθήκες έμαθα τόσα πολλά για την πόλη στην οποία ζούσα. Δεν χάνουμε τίποτα κάνοντάς τες έναν ασφαλή χώρο για την κοινότητα
Πριν από δέκα χρόνια, εργαζόμουν σε δύο δημοτικές υπηρεσίες βιβλιοθηκών στη Μελβούρνη. Όταν έκανα αίτηση για την πρώτη μου δουλειά στη βιβλιοθήκη, πίστευα ότι οι βιβλιοθήκες αφορούσαν μόνο το δανεισμό βιβλίων, αλλά γρήγορα συνειδητοποίησα το αντίθετο. Ο ρόλος των δημόσιων βιβλιοθηκών στις κοινότητές μας δεν περιορίζεται στα βιβλία – στην καρδιά τους, οι βιβλιοθήκες αφορούν την κοινωνική ισότητα.
Έχοντας περάσει πολλά αργά απογεύματα με τα παιδιά μου στο παιδικό τμήμα όταν βρισκόμουν σε άδεια μητρότητας, γνωρίζω από εμπειρία ότι η βιβλιοθήκη μπορεί να αποτελέσει καταφύγιο για τους απομονωμένους γονείς που έχουν ανάγκη να βγουν από το σπίτι, ιδίως μια βροχερή μέρα. Όταν η μια μέρα έτρεχε αδιακρίτως στην επόμενη, η ώρα της ρίμας στην τοπική μου βιβλιοθήκη προσέφερε μια πολύτιμη ευκαιρία να συνδεθώ με άλλους γονείς και να συμμετάσχω σε συζήτηση με ενήλικες.
Η τοπική σας δημόσια βιβλιοθήκη είναι ένας κόμβος της κοινότητας. Είναι ένα καταφύγιο όπου οι άνθρωποι, ιδίως όσοι είναι άστεγοι ή ζουν σε υπερπλήρεις κατοικίες, μπορούν να βρουν καταφύγιο, παρέα, ένα μέρος για να ξεκουραστούν και να χρησιμοποιήσουν την τουαλέτα. Όταν τεράστιες εκτάσεις των πόλεών μας ελέγχονται από εμπορικούς φορείς, μια βιβλιοθήκη προσφέρει έναν σπάνιο ουδέτερο χώρο για να συναντηθούν οι άνθρωποι.
Οι βιβλιοθήκες είναι εξαιρετικά δημοφιλείς μεταξύ των ηλικιωμένων, οι οποίοι τις επισκέπτονται για να διαβάσουν εφημερίδες, να χρησιμοποιήσουν τις μεγάλες έντυπες και ηχητικές συλλογές και, το σημαντικότερο, να συνομιλήσουν. Σε μια εποχή που η κοινωνική απομόνωση αποτελεί τεράστιο κίνδυνο για την υγεία, συμβάλλοντας από την καρδιακή προσβολή και το εγκεφαλικό επεισόδιο μέχρι την κατάθλιψη και ακόμη και τον πρόωρο θάνατο, η “μοναξιά” δεν είναι αυτό που θα έπρεπε να προσπαθούμε να προωθήσουμε στις δημόσιες βιβλιοθήκες.
Οι βιβλιοθήκες μας διαδραματίζουν επίσης κρίσιμο ρόλο στη βελτίωση της ψηφιακής ενσωμάτωσης, ένα σημαντικό ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης. Όπως δείχνει ο Δείκτης Ψηφιακής Ένταξης της Αυστραλίας (ADII) του 2018, ο ψηφιακός αποκλεισμός συχνά συμβαδίζει με την κοινωνική μειονεξία. Στις ομάδες της Αυστραλίας με τον μεγαλύτερο ψηφιακό αποκλεισμό συγκαταλέγονται τα άτομα σε νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα, οι χρήστες μόνο κινητών τηλεφώνων (άρα όσοι δεν έχουν σύνδεση στο διαδίκτυο στο σπίτι), τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω, τα άτομα που δεν έχουν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τα άτομα με αναπηρία. Για αυτές τις ομάδες – και άλλες – οι βιβλιοθήκες είναι συχνά το μόνο μέρος όπου μπορούν να συνδεθούν στο διαδίκτυο για να έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες και να συνδεθούν με φίλους και συγγενείς.
Αν τα αγγλικά είναι η δεύτερη γλώσσα σας ή αν είστε φοιτητής από χαμηλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, οι βιβλιοθήκες είναι ιδανικό μέρος για να μελετήσετε, να βρείτε μαθησιακούς πόρους και να ζητήσετε βοήθεια. Οι βιβλιοθήκες αποτελούν συχνά τη μοναδική σύνδεση των κατοίκων με τις κοινοτικές οργανώσεις και την τοπική αυτοδιοίκηση, το μοναδικό μέρος όπου οι άνθρωποι μπορούν να ζητήσουν τη βοήθεια που χρειάζονται για να περιηγηθούν στους πολλούς κανόνες και κανονισμούς που συνθέτουν τη δαιδαλώδη γραφειοκρατία μας.
Το άνοιγμα μιας βιβλιοθήκης σε άλλες χρήσεις πέραν του δανεισμού βιβλίων δεν υποβαθμίζει τη βιβλιοθήκη ή το ρόλο που διαδραματίζει στην προώθηση του αλφαβητισμού στην κοινωνία – ενισχύει τις κοινότητες και εγγυάται τη συνεχή σημασία της βιβλιοθήκης στην ψηφιακή εποχή. “Προσπαθούμε να παρέχουμε υπηρεσίες που ανταποκρίνονται σε όλες τις ανάγκες της κοινότητας γύρω μας”, λέει η Sue McKerracher, διευθύνουσα σύμβουλος της Αυστραλιανής Ένωσης Βιβλιοθηκών και Πληροφόρησης (Alia). “Δεν πρόκειται να αποκλείσουμε τους ανθρώπους που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση … κάθε άλλο, θέλουμε να τους φέρουμε και να τους βοηθήσουμε να αναπτύξουν τις ψηφιακές τους δεξιότητες, γιατί διαφορετικά, πού αλλού θα πάνε;”
Ορισμένοι επιθυμούν να γυρίσουν το ρολόι πίσω σε μια εποχή που οι βιβλιοθήκες ήταν “ιερά άδυτα σιωπής και μοναξιάς”, όπως αναφέρεται πρόσφατα σε άρθρο γνώμης. Ναι, οι βιβλιοθήκες μπορεί να είναι θορυβώδεις – αλλά η εναλλακτική λύση είναι η ησυχία ενός άδειου κτιρίου πριν από την επαναχρησιμοποίησή του σε διαμερίσματα.
Όπως είπε ο Αμερικανός ακαδημαϊκός και υπέρμαχος των βιβλιοθηκών R. David Lankes, “οι κακές βιβλιοθήκες δημιουργούν συλλογές, οι καλές βιβλιοθήκες δημιουργούν υπηρεσίες, οι μεγάλες βιβλιοθήκες δημιουργούν κοινότητες”.
Nicola Heath