Jane Stafford: Η γυναίκα δημοσιογράφος που συνέβαλε στη δημιουργία του επιστημονικού ρεπορτάζ
Για τις γυναίκες δημοσιογράφους στα μέσα του εικοστού αιώνα, ιδίως για εκείνες που κάλυπταν την επιστήμη και την ιατρική, οι προκαταλήψεις και οι περιορισμοί λόγω φύλου ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο. Προς τιμήν τους και προς όφελος εκατομμυρίων αναγνωστών, μια ομάδα καταξιωμένων γυναικών σε έναν μικρό οργανισμό επιστημονικών ειδήσεων με έδρα την Ουάσινγκτον -την Science Service- ξεπέρασαν αυτά τα εμπόδια και, με αυτοπεποίθηση, εξυπνάδα και δεξιότητα, πρωτοστάτησαν στον εκκολαπτόμενο τομέα της επιστημονικής δημοσιογραφίας.
Η Jane Stafford, η πρώτη δημοσιογράφος ιατρικών θεμάτων στο Science Service, δεν συμμορφώθηκε ποτέ με κανένα δημοφιλές στερεότυπο. Οι συνάδελφοί της στο χώρο των ειδήσεων την περιέγραφαν ως “όμορφο αγριολούλουδο”, χαριτωμένη, καλομαθημένη, ικανή στην “εκλεπτυσμένη” συζήτηση και αλάνθαστα επαγγελματική.
Η Stafford απολάμβανε τα κομψά κοστούμια, τα καπέλα και τις πέρλες, ενώ στις προσωπικές της επιστολές εξέφραζε τις γνωστές ανησυχίες της, όπως το τι να κάνει με τις “άφθονες και αρκετά μακριές μπούκλες της”. “Νομίζω ότι ενδείκνυται ένα ψαλίδι”, έγραφε και ίσως θα “δοκίμαζε πρώτα μερικά ανοιξιάτικα καπέλα και θα έβλεπε αν απαιτούν μαλλιά ή αν θα με αφήσουν να νιώσω άνετα ξανά”.
Για την δημοσιογράφο, ωστόσο, τα καπέλα χρησίμευαν ως βολικό ντύσιμο βιτρίνας. Ήταν σοβαρή και σκληρή. Η προσοχή της επικεντρωνόταν στις πιο πρόσφατες ερευνητικές ανακοινώσεις και όχι στη μόδα των πολυκαταστημάτων. Ήξερε πώς να πλέει στα ορμητικά νερά της ιατρικής πολιτικής, να αποτινάσσει την άδικη κριτική, να αντιμετωπίζει τις αντιπαραθέσεις και να επιστρέφει στο ρεπορτάζ. Προσλήφθηκε τον Μάιο του 1928 και η Stafford παρέμεινε στην Science Service μέχρι το 1956.
Η Stafford έγινε δημοσιογράφος σε μια κρίσιμη στιγμή για την ιατρική ερευνητική πορεία στις Ηνωμένες Πολιτείες και αποθεώθηκε στο Journal of the American Association of University Women. Έφερε δύο ουσιώδη στοιχεία: την κατάρτιση που της επέτρεπε να αξιολογεί και να κατανοεί αποτελεσματικά την ογκώδη βιβλιογραφία των περιοδικών και τη δύναμη του χαρακτήρα της να στέκεται στο ύψος της εν μέσω αντιπαραθέσεων.
Ένα γραφείο γεμάτο με ιατρικές εκθέσεις και δελτία ειδήσεων δε σήμαινε τίποτα αν ένας συγγραφέας δεν μπορούσε να διακρίνει τη σημαντική έρευνα από τη ρουτίνα (ή την αμφισβητήσιμη). Στο Σικάγο, η Stafford είχε εργαστεί ανάμεσα στους ισχυρούς άνδρες που έλεγχαν την AMA και τις εκδόσεις της, και είχε μάθει για το σύστημα ιατρικής πληροφόρησης, την εξάρτησή του από την αξιολόγηση από ομοτίμους, καθώς και την ορολογία και τα πρότυπά του.
Η αλληλογραφία της, ιδίως με τους γιατρούς, αποκάλυπτε την εξοικείωσή της με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και την προθυμία της να γοητεύει τις διστακτικές πηγές. Στο τέλος, όμως, κέρδισε τον σεβασμό με την επιμέλεια και την σκληρή δουλειά, παρακολουθώντας δεκάδες συνέδρια και σεμινάρια κάθε χρόνο, παίρνοντας συνεντεύξεις από ερευνητές, μελετώντας τεχνικό υλικό για να παραμένει ενήμερη για το ιστορικό, και στη συνέχεια μεταφράζοντας επιδέξια τα αποτελέσματα της έρευνας σε ευανάγνωστη πεζογραφία.
Μέσα σε λίγους μήνες από την ένταξή της στο προσωπικό της Επιστημονικής Υπηρεσίας, η Stafford άρχισε να διερευνά αμφιλεγόμενα θέματα. Στα τέλη Αυγούστου του 1928, έγραψε για μια μάρκα καπνού που υποτίθεται ότι είχε απαλλαγεί από νικοτίνη, βασίζοντας ένα άρθρο με τίτλο “‘Denicotined’ Tobacco Declared a Fraud” σε ένα άρθρο στο τελευταίο τεύχος του JAMA. Όταν ο Herbert Sackett, πρόεδρος της Bonded Tobacco Company, παραπονέθηκε στην εφημερίδα New York World (η οποία είχε αναδημοσιεύσει το άρθρο της Stafford), η εφημερίδα ζήτησε εξηγήσεις. Η Stafford, σίγουρη για τις πηγές της και με μια γρήγορη απάντηση, χαρακτηριστική για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζε την κριτική, παρείχε στοιχεία και ιστορικό χωρίς αμυντική διάθεση.
Με την πάροδο των ετών, τα ρεπορτάζ της Stafford κάλυπταν το εύρος της ιατρικής και της δημόσιας υγείας, από τις μεταγγίσεις αίματος μέχρι τη σχιζοφρένεια, τη γρίπη μέχρι τις ασθένειες που μεταδίδονται από αρουραίους, τη φυματίωση μέχρι τους πονόδοντους. Έγραψε εκατοντάδες άρθρα σχετικά με τα ποσοστά καρκίνου, την ανίχνευση, τη θεραπεία και τις “θεραπείες”. Κατά τη διάρκεια της Ύφεσης, διερεύνησε τη σχέση μεταξύ τροφίμων και διατροφής- όταν ο κόσμος ενεπλάκη σε πόλεμο, έγραψε για την υγεία στο εσωτερικό μέτωπο, τα “γεύματα της νίκης”, τα υποκατάστατα κρέατος και το πώς οι ευρωπαϊκές χιονοθύελλες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την υγεία των στρατιωτών.
Τεκμηρίωσε τον “πόλεμο κατά της πολιομυελίτιδας” το 1943, την πρόληψη και τη θεραπεία των αφροδισίων νοσημάτων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και, μετά το 1945, τις φυσιολογικές επιπτώσεις της ατομικής ακτινοβολίας. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, περιέγραψε την έρευνα για τη δημιουργία “ανταλλακτικών” για το ανθρώπινο σώμα και νέες τεχνικές για τη μεταμόσχευση κερατοειδούς.
Για να ζωντανέψει τα γραπτά της, η Stafford αντλούσε συχνά από λογοτεχνικά και πολιτιστικά θέματα, όπως σε ένα από τα πρώτα της άρθρα με υπογραφή: “Αρχαίοι Έλληνες ήρωες, θρυλικοί και πραγματικοί, Αιγύπτιοι στρατιώτες της εποχής του Ραμσή Β’, Ασσύριοι που ζούσαν στη βιβλική πόλη Νινευή, ελληνικές και ρωμαϊκές καλλονές του λουτρού των πρώτων χρόνων, ακόμη και η ίδια η Αφροδίτη, όλοι χρησιμοποιούσαν μια κολυμβητική κίνηση σχεδόν πανομοιότυπη με την κίνηση με το χέρι πάνω από το χέρι που είναι δημοφιλής σήμερα”.
Προσέθετε επίσης ειρωνικό χιούμορ σε σοβαρές συζητήσεις για συμβουλές υγείας. “Οι άνθρωποι δεν περιμένουν πλέον να βρουν μια θαυματουργή Πηγή Νεότητας”, αλλά αν θέλουν να “ζήσουν τα τρία και δέκα χρόνια που τους αναλογούν”, έγραψε το 1930, “το μυστικό μιας μακράς και υγιούς ζωής δεν βρίσκεται σε μια συγκεκριμένη μάρκα πούρων”. Τα θέματα των άρθρων της στη δεκαετία του 1930 κυμαίνονταν από την ακτινοθεραπεία (“Fighting Cancer with Newest Weapons”) έως τον αλκοολισμό (“What Intoxication Does to Your Nerves”). Ασκούσε τη δημοσιογραφία με την καρδιά αλλά και το μυαλό, σχολιάζοντας συχνά το πώς η ιατρική και η κοινωνία πρέπει να συνεργαστούν για να διανέμουν ισότιμα τα οφέλη για την υγεία.
Η Stafford επέδειξε επίσης εξαιρετική ικανότητα εντοπισμού αναδυόμενων “καυτών θεμάτων”.
Μέσα σε έξι μήνες από την πρόσληψή της, έγραψε το “Ποια πανούκλα θα ακολουθήσει τον επόμενο πόλεμο;”, το οποίο περιέγραφε τις “ψυχρές, συντηρητικές εκτιμήσεις” των ειδικών της δημόσιας υγείας σχετικά με τις επιπτώσεις ενός νέου παγκόσμιου πολέμου (“Μια νέα πανούκλα μικροβίων, που γίνεται πιο θανατηφόρα από τη μεταλλαγή της εξέλιξης.Μια επιδημία παραφροσύνης, όπως το σοκ των οβίδων, που θα κατακτά τον άμαχο πληθυσμό.Μια επιδημία πείνας από βιταμίνες. Μια νέα ασθένεια της διατροφής που θα ρίξει χιλιάδες ανθρώπους. Μια επιδημία του αέρα, που φέρνουν τα φτερωτά αεροπλάνα”), και το 1929 προέβλεψε τις σύγχρονες επιδημιολογικές απειλές (“Επικίνδυνοι λαθρεπιβάτες μπορεί να ταξιδεύουν στα μεγάλα αεροσκάφη που συνδέουν τις ηπείρους μεταξύ τους. Αόρατα πλάσματα που δεν θα προσέθεταν ούτε μια ουγγιά στο βάρος ενός αερόπλοιου μπορούν να κρυφτούν εκεί όπου ο πιο έξυπνος αξιωματικός δεν θα μπορούσε να τα βρει. Μικρόβια ασθενειών που παραμονεύουν στα σώματα των επιβατών ή του πληρώματος”).
Όπως πολλοί από τους συναδέλφους της, η Stafford δεν είχε θέσει ως στόχο να γίνει συγγραφέας επιστημονικών άρθρων, παρατηρώντας ότι “η εκπαίδευσή μου δεν έγινε με την ιδέα ότι θα με ταίριαζε για τη σημερινή μου θέση”.
Συμβούλευε τους νέους που ενδιαφέρονταν για μια τέτοια δουλειά να σπουδάσουν την επιστήμη “όσο το δυνατόν πιο διεξοδικά”, διότι “τα κόλπα της δημοσιογραφίας… μπορεί να τα μάθει γρήγορα ένα άτομο με φυσική ικανότητα για τη συγγραφή”, ενώ η επιστημονική εκπαίδευση έφερνε βαθύτερη κατανόηση της έρευνας, της διερεύνησης και της ανάλυσης. Η εκτίμηση για την επιστήμη, υποστήριξε, ήταν σαν τη διαφορά “ανάμεσα σε κάποιον που γνωρίζει τη μουσική μόνον ακούγοντάς την και σε κάποιον που έχει μάθει να παίζει, έστω και άσχημα ή λίγο, κάποιο μουσικό όργανο”.
Ολόκληρο το άρθρο εδώ