Μνημείο το αρχείο της «μούσας» του Κωστή Παλαμά
Αναζητούνται τρόποι απαγόρευσης εξόδου του αρχείου από την επικράτεια – Στο παρελθόν οι κληρονόμοι του είχαν επιχειρήσει να το δημοπρατήσουν.
Γνωρίστηκε µε την οικογένειά της το καλοκαίρι του 1926 στην Αιδηψό. Τον ενθουσίασε η ομορφιά της, ενώ γοητεύτηκε ιδιαιτέρως όταν η νεαρή του αφιέρωσε ένα χορό και του πρόσφερε ένα «κανιστράκι» με λουλούδια. Ναι, είχε και άλλες «μούσες» τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του ο Κωστής Παλαμάς, για τις σχέσεις του με τις οποίες επικρίθηκε, όμως η Αρτεμις Ρέσσου φαίνεται πως ήταν από εκείνες που αποτέλεσαν σημαντικό έναυσμα για την ποιητική του –και δη την ερωτική– δημιουργία.
Της αφιέρωσε άλλωστε το γνωστό ποίημα «Χορός» (που έχει χρονολογία «Αιδηψός, 12 Αυγούστου 1926»), το «Απ’ το κανιστράκι της γιορτής» και το «Στη γραμμένη ακρογιαλιά», τα οποία συμπεριλήφθηκαν στη συλλογή «Δειλοί και σκληροί στίχοι» του 1928. Τα δε χειρόγραφά τους αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος του «Αρχείου της Αρτέμιδος Ρέσσου», το ενιαίο και αδιάσπαστο σύνολο του οποίου κηρύχθηκε χθες ομόφωνα μνημείο της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού.
Με την αξία του να έγκειται στα ιδιαίτερα ιστορικά, λογοτεχνικά, καλλιτεχνικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των τεκμηρίων του, που φωτίζουν εν πολλοίς άγνωστες πτυχές της ζωής και του έργου του Κωστή Παλαμά, αλλά και των συνθηκών υπό τις οποίες δημιουργήθηκε, το αρχείο περιλαμβάνει σπάνιο υλικό, που αφορά τη σχέση του ποιητή με την Αρτέμιδα Ρέσσου, μια σχέση που όπως προκύπτει και από εκτενή έρευνα του καθηγητή Φώτη Δημητρακόπουλου ήταν περισσότερο φιλική και όχι τόσο ερωτική. Εξαίρεση αποτελεί ίσως μια 15σέλιδη επιστολή, γραμμένη σε φύλλα ημερολογίου της εταιρείας πετρελαιοειδών «ΣΕΛΛ», όπου ο ποιητής προσφωνεί τη νεαρή «Μεγάλη μου αγάπη». Η σχέση τους συνεχίστηκε ακόμη και μετά τον γάμο της Ρέσσου με τον Γεώργιο Κατσάρα το 1930, μαζί με τον οποίο επισκέπτονταν τον Παλαμά στο σπίτι του, ενώ όπως προκύπτει από φωτογραφίες του αρχείου η συντροφιά πραγματοποιούσε και σύντομες εκδρομές.
Ακουαρέλα με προσωπογραφία της Αρτέμιδος Ρέσσου διά χειρός Α. Λ. Τσάπλιν.
Σε κάθε περίπτωση, το αρχείο περιλαμβάνει 39 χειρόγραφες και αδημοσίευτες επιστολές του Παλαμά και της Ρέσσου από την περίοδο 1926-1939 (με μερικές από αυτές να είναι αχρονολόγητες), 33 χειρόγραφα ποιήματα της περιόδου 1918-1927, εκ των οποίων μόνο δώδεκα είναι γνωστά, επτά φωτογραφίες διαφόρων διαστάσεων (όπως μια παιδική του Παλαμά που φέρει χειρόγραφο ποίημά του στην πίσω όψη και μια άλλη που απεικονίζει ένα σκίτσο με το πορτρέτο του ποιητή, έργο του ζωγράφου Κώστα Μαλέα) και, τέλος, μια ακουαρέλα με προσωπογραφία της ίδιας της Αρτέμιδος Ρέσσου, διά χειρός Α. Λ. Τσάπλιν. Συνολικά, 70 από τα 82 τεκμήρια της συλλογής είναι αδημοσίευτα.
Στο παρελθόν, οι κληρονόμοι του αρχείου είχαν επιχειρήσει να το δημοπρατήσουν στην Ελλάδα («Κ», 8.1.2015), ανεπιτυχώς. Στη συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων συζητήθηκαν και πιθανοί τρόποι απαγόρευσης εξόδου του αρχείου –που αποτελεί πλέον μνημείο– από την επικράτεια, ωστόσο επιβεβαιώθηκε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι αρμοδιότητα του ΚΣΝΜ. Προκειμένου, πάντως, να παραμείνει το αρχείο της Αρτέμιδος Ρέσσου διαθέσιμο για μελλοντική ερευνητική χρήση ακόμη και μετά από ενδεχόμενο πλειστηριασμό του σε οίκους δημοπρασιών του εξωτερικού, η εισηγήτρια Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς πρόσθεσε στη γνωμοδότηση του συμβουλίου όρο που υποχρεώνει τους κληρονόμους να καταθέσουν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους αναλυτικό κατάλογο του υλικού, συνοδευόμενο από υψηλής ανάλυσης ψηφιακές φωτογραφίες των τεκμηρίων, σε όλες τις όψεις τους.