Μια διαδρομή σε βιβλία της ελληνικής και της ξένης, μεταφρασμένης λογοτεχνίας που είχαν κάθε λόγο να ξεχωρίσουν το 2023: Για την πρωτοτυπία και την τεχνική τους, για το ιστορικό τους βάρος σήμερα, καθώς και για τους καινούργιους δρόμους τους οποίους διερεύνησαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στη γραφή τους. Σήμερα, λίγες επιλογές από την ξένη, μεταφρασμένη λογοτεχνική παραγωγή του 2023.

 *** *** ***

Διατρέχοντας τους τίτλους για ορισμένα από τα σημαντικότερα ξένα βιβλία λογοτεχνίας του 2023, το κριτήριο της επιλογής δεν είναι μόνο το τι επιχειρεί το κάθε βιβλίο στην εποχή και στον τόπο του μα και η ποιότητα και η επιτυχία της μετάφρασής του. 

Φλεγόμενο αγόρι: Θα ξεκινήσουμε με μια μυθιστορηματικής υφής βιογραφία, το «Φλεγόμενο αγόρι» του Paul Auster (μετάφραση: Ιωάννα Ηλιάδη, Μεταίχμιο). Πώς γράφει ένας σημερινός συγγραφέας για έναν κατά πολύ παλαιότερο ομότεχνό του; Κι αν πρόκειται για βιογραφία, όπως είναι το βιβλίο του Πολ Όστερ για τον Στίβεν Κρέιν, εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι ο τρόπος με τον οποίο ο  βιογράφος εισδύει στον ιστορικό χρόνο βιογραφούμενου, καθώς και το πώς ίδιος ανακαλύπτει ή αναδεικνύει  τα μυστικά της γραφής του. Ο Κρέιν δεν πρόλαβε να ζήσει παραπάνω από είκοσι εννιά χρόνια (1871-1900). Ο Όστερ ξετυλίγει συστηματικά τις μόλις τρεις δεκαετίες της ζωής του, βασισμένος σε εξαντλητική έρευνα των πρωτογενών και των δευτερογενών πηγών, και νιώθοντας πως εκτός από πεζογράφος, χρειάζεται να αναλάβει και ρόλο κριτικού ερμηνευτή του έργου του.

Ο Πολωνός: Τιμημένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας, ο Τζον Μάξγουελ Κούτσι ή Κουτσί, με καταγωγή από τη Νότια Αφρική, επανήλθε το 2023 στο στερέωμα της διεθνούς λογοτεχνίας με το μυθιστόρημα «Ο Πολωνός» (μετάφραση: Χριστίνα Σωτηροπούλου, Διόπτρα). Ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα σε προχωρημένη ηλικία, για την αγάπη και για τον θάνατο, αλλά και για το θερμό ή ψυχρό ρίγος της ύπαρξης: με στοιχεία ερωτικού και υπαρξιακού θρίλερ, με μια καλλιτεχνική αγωγή η οποία επιζητεί να ανακαλύψει το απρόσμενο πίσω από το καθιερωμένο και την απόκλιση πίσω από τη σύμβαση, με ένα τοπίο απογυμνωμένο από εξιδανικευμένες περιγραφές και λεκτική ωραιοπάθεια, αλλά και με έναν λόγο που αποθεμελιώνει με τη διαπεραστική ειρωνεία του οποιαδήποτε αυτονόητη παραδοχή της καθημερινότητας.

Ο βοηθός: Ο Μπέρναντ Μάλαμουντ (1914-1986) γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη. Οι γονείς του ήταν Ρωσοεβραίοι εμιγκρέδες, που διατηρούσαν ένα μικρό μπακάλικο στο Μπρούκλιν. Το μυθιστόρημα «Ο βοηθός» (μετάφραση: Κατερίνα Σχινά, εκδόσεις Καστανιώτη), δημοσιεύτηκε το 1957 (η πρώτη ελληνική μετάφραση είναι προ πολλών δεκαετιών, από τον Θάνο Ελισαίο) και έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Χωρίς χτυπητή εκ πρώτης όψεως δράση, καθώς και με γλώσσα η οποία περιγράφει μέσω πλήθους λεπτομερειών τους χώρους και τις κινήσεις των ανθρώπων εντός τους, δίχως να ανεβαίνουν ποτέ οι τόνοι. Ξεχωρίζει ο ακριβολόγος ρεαλισμός για τη ζωή των φτωχών και των εύπορων στο μεταπολεμικό Μπρούκλιν, με χαρακτήρες απολύτως κοινούς και καθημερινούς.

Ιάννης Ξενάκης. Ένας συγκλονιστικός πατέρας: Το βιβλίο της Μάχης Ξενάκη «Ιάννης Ξενάκης. Ένας συγκλονιστικός πατέρας» (μετάφραση Ροζαλί Σινοπούλου, Αλεξάνδρεια) μιλάει για έργο του Ιάννη Ξενάκη με αυστηρώς καλλιτεχνικά κριτήρια, δεν παύει, ωστόσο, ποτέ να ανασκαλεύει κάτω από τη μείζονα μουσική μορφή του (όπως θα το έκανε ένα μυθιστόρημα) το καθημερινό φυσικό πρόσωπο του πατέρα: όταν την κρατούσε μικρή από το χέρι, όταν έμπαιναν μαζί με την ίδια και τη μαμά της, τη Φρανσουάζ Ξενάκη, στο καγιάκ των διακοπών τους στην Κορσική, όταν της ζητούσε επίμονα να σπουδάσει μαθηματικά, όταν τον άκουγε να αναλαμβάνει από τον Λε Κορμπιζιέ έργα πρωτοφανούς αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας, όταν θυμόταν το πώς έχασε το ένα του μάτι από θραύσμα αγγλικής οβίδας στα Δεκεμβριανά.

Επίτιμος πρόξενος: Ο «Επίτιμος πρόξενος» του Γκράχαμ Γκριν (μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, Πόλις) δημοσιεύτηκε το 1973 και αποδείχθηκε με την πάροδο του χρόνου ένα από τα αιχμηρότερα μυθιστορήματά του. Η πολιτική βία, η τρομοκρατία κυβερνήσεων και επαναστατικών ομάδων στη Λατινική Αμερική προ πενήντα ετών, οι δικτατορίες του Αλφρέδο Στρέσνερ στην Παραγουάη (μεταξύ 1954 και 1984) και του «βρόμικου πολέμου» στην Αργεντινή (από το 1974 μέχρι το 1983), οι ερωτικές διεκδικήσεις, οι υπαρξιακές συγκρούσεις, όπως προκύπτουν από την αντίθεση μεταξύ θρησκείας και πολιτικής, αλλά και η αρσενική κουλτούρα ενός επηρμένου, αν όχι και καταστροφικού, ανδρισμού αποτελούν τα χαρακτηριστικά με τα οποία μας συστήνεται ο «Επίτιμος πρόξενος».

Η ντροπή – Το πάθος:  Η Ανί Ερνό, το Νόμπελ Λογοτεχνίας του 2022, δεν διαθέτει μόνο το κύρος ενός διεθνούς λογοτεχνικού θεσμού, αλλά και την αγάπη πολλών αναγνωστών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. «Η ντροπή» και το «Πάθος» (μετάφραση: Ρίτα Κολαϊτη, Μεταίχμιο) ανατέμνουν αντιστοίχως τα παιδικά και τα εφηβικά της χρόνια στον τόπο της γέννησής της, τη Νορμανδία, και έναν αξέχαστο έρωτα, όταν η ίδια βάδιζε στα πρώτα βήματα της ωριμότητάς της. Σε όλα τα αφηγήματά της, στα όρια συχνά ενός εκτεταμένου διηγήματος ή μιας σύντομης νουβέλας, η Ερνό αποδελτιώνει γυμνά (ή μάλλον απογυμνωμένα) και απολύτως πραγματικά περιστατικά, χωρίς να επιτρέπει τη διάβρωσή τους από τον οιοδήποτε γλυκερό τόνο ή από τον οποιοδήποτε αγοραίο συναισθηματισμό.

Kreport.gr