Γιατί ο Τραμπ θέλει τη Γάζα

Η ασαφής πρόταση του Τραμπ θα μπορούσε να σηματοδοτήσει τη μεγαλύτερη αλλαγή στην πολιτική των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή εδώ και δεκαετίες, ανατρέποντας την ευρεία διεθνή συναίνεση για την ανάγκη ύπαρξης ενός παλαιστινιακού κράτους – που θα περιλαμβάνει τη Γάζα και την κατεχόμενη Δυτική Όχθη – παράλληλα με το Ισραήλ.

Το BBC σε ανάλυσή του επισημαίνει τους λόγους πίσω από την κίνηση Τραμπ, καταγράφει τις αντιδράσεις που υπάρχουν και αναφέρεται στα επόμενα βήματα στο σχέδιο που παρουσίασε ο πρόεδρος των ΗΠΑ.

Γιατί το είπε αυτό τώρα ο Ντόναλντ Τραμπ;

Αν ο Ντόναλντ Τραμπ έχει δίκιο σε ένα πράγμα, αυτό είναι ότι δεκαετίες διπλωματίας των ΗΠΑ για το Ισραήλ και τους Παλαιστίνιους απέτυχαν να δώσουν λύση στη σύγκρουση.

Προτάσεις ειρήνης και πρόεδροι ήρθαν και έφυγαν, αλλά τα προβλήματα φούντωσαν. Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 και ο πόλεμος στη Γάζα που προκάλεσε ήταν τα φρικτά αποτελέσματα.

Ο Τραμπ έβγαλε τα εκατομμύριά του ως κατασκευαστής ακινήτων και, με αυτό το καπέλο, έκανε μια απολύτως έγκυρη παρατήρηση: αν η Γάζα πρόκειται να ανοικοδομηθεί, από την αρχή σε ορισμένα σημεία, δεν έχει νόημα εκατοντάδες χιλιάδες άμαχοι να βρίσκουν καταφύγιο στα ερείπια.

Το έργο της ανοικοδόμησης της Γάζας θα είναι μνημειώδες. Πρέπει να απομακρυνθούν μη εκραγμένα πυρομαχικά και βουνά από συντρίμμια. Πρέπει να επισκευαστούν οι γραμμές νερού και ρεύματος. Σχολεία, νοσοκομεία και καταστήματα πρέπει να ανοικοδομηθούν.

Ο απεσταλμένος του Τραμπ για τη Μέση Ανατολή Steve Witkoff δήλωσε ότι αυτό μπορεί να πάρει χρόνια – και ενώ αυτό θα γίνεται, οι Παλαιστίνιοι θα πρέπει να πάνε κάπου.

Ωστόσο, αντί να διερευνήσει τρόπους να τους κρατήσει κοντά στην πατρίδα τους, σχεδόν σίγουρα σε καταυλισμούς στο κεντρικό και νότιο τμήμα της Λωρίδας της Γάζας, ο Τραμπ λέει ότι πρέπει να τους ενθαρρύνει να φύγουν – μόνιμα.
Ο Τραμπ πιστεύει ότι κατά την απουσία τους, μια ειδυλλιακή, αμερικανικής ιδιοκτησίας «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής» θα αναγεννηθεί από τις στάχτες, παρέχοντας χιλιάδες θέσεις εργασίας, ευκαιρίες για επενδύσεις και, τελικά, ένα μέρος για να ζήσουν «οι άνθρωποι του κόσμου»

Γιατί τα σχόλια του Τραμπ είναι τόσο αμφιλεγόμενα;

Ακόμη και για έναν πρόεδρο που πέρασε μεγάλο μέρος της πρώτης θητείας του ανατρέποντας την πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή -συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς της πρεσβείας των ΗΠΑ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ και της αναγνώρισης της ισραηλινής κυριαρχίας στα κατεχόμενα υψίπεδα του Γκολάν- αυτή ήταν μια εκπληκτική πρόταση.

Ούτε στα πιο τρελά τους όνειρα, κανένας πρόεδρος των ΗΠΑ δεν σκέφτηκε ποτέ ότι η επίλυση της ισραηλινό-παλαιστινιακής σύγκρουσης θα περιλάμβανε την κατάληψη ενός κομματιού παλαιστινιακού εδάφους και την εκδίωξη του πληθυσμού του. Για να είμαστε σαφείς, το να γίνει αυτό με τη βία θα αποτελούσε σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Ορισμένοι Παλαιστίνιοι θα επέλεγαν πιθανότατα να εγκαταλείψουν τη Γάζα και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους αλλού. Από τον Οκτώβριο του 2023, το έχουν ήδη κάνει 150.000.

Αλλά άλλοι δεν μπορούν ή δεν θα μπορέσουν, είτε επειδή δεν έχουν τα οικονομικά μέσα για να το κάνουν είτε επειδή η προσήλωσή τους στη Γάζα – μέρος της γης που αποκαλούν Παλαιστίνη – είναι απλά πολύ ισχυρή.

Πολλοί κάτοικοι της Γάζας είναι απόγονοι ανθρώπων που έφυγαν ή εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους το 1948 κατά τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ – μια περίοδο που οι Παλαιστίνιοι αποκαλούν Νάκμπα, η αραβική λέξη για την καταστροφή. Για τους Παλαιστίνιους που ονειρεύονται ένα δικό τους κράτος, παράλληλα με το Ισραήλ, η απώλεια ενός μέρους του θα μοιάζει με ακρωτηριασμό.

Η Γάζα είναι φυσικά διαχωρισμένη από τη Δυτική Όχθη από το 1948. Οι προηγούμενοι γύροι διαπραγματεύσεων, καθώς και το «Όραμα για την Ειρήνη» του Τραμπ για το 2020, περιλάμβαναν σχέδια για σήραγγες ή σιδηροδρόμους που θα μπορούσαν να συνδέσουν τις δύο αυτές περιοχές. Τώρα ο Τραμπ ουσιαστικά λέει στους Παλαιστίνιους να εγκαταλείψουν τη Γάζα μια για πάντα.

Ενώ δεν φαίνεται να υποστηρίζει την αναγκαστική απέλαση αμάχων – κάτι που είναι αντίθετο με το διεθνές δίκαιο – ο Τραμπ ενθαρρύνει σαφώς τους Παλαιστίνιους να φύγουν. Παλαιστίνιοι αξιωματούχοι έχουν ήδη κατηγορήσει το Ισραήλ ότι εμποδίζει την προμήθεια δεκάδων χιλιάδων τροχόσπιτων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους κατοίκους της Γάζας να παραμείνουν σε λιγότερο κατεστραμμένα μέρη της επικράτειας, ενώ η ανοικοδόμηση πραγματοποιείται αλλού.

Οι αραβικές χώρες που ο Τραμπ λέει ότι θα πρέπει να δεχθούν έως και 1,8 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Γάζα, κυρίως η Αίγυπτος και η Ιορδανία, έχουν εκφράσει την οργή τους. Και οι δύο έχουν αρκετά δικά τους προβλήματα χωρίς αυτό το πρόσθετο βάρος.

Ποιο είναι το σημερινό καθεστώς της Γάζας;

Η Γάζα κατεχόταν από την Αίγυπτο για 19 χρόνια πριν καταληφθεί από το Ισραήλ στον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967. Εξακολουθεί να θεωρείται κατεχόμενη από το Ισραήλ σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, το οποίο το Ισραήλ αμφισβητεί. Ισχυρίζεται ότι η κατοχή έληξε το 2005, όταν διέλυσε μονομερώς τους εβραϊκούς οικισμούς και απέσυρε τον στρατό του. Περίπου τα τρία τέταρτα των μελών του ΟΗΕ αναγνωρίζουν τη Γάζα ως μέρος του κυρίαρχου κράτους της Παλαιστίνης, αν και οι ΗΠΑ δεν το κάνουν.

Αποκομμένη από τον έξω κόσμο με φράχτες και έναν ισραηλινό θαλάσσιο αποκλεισμό, δεν αισθάνθηκε ποτέ σαν ένα πραγματικά ανεξάρτητο μέρος. Τίποτα και κανένας δεν κινείται μέσα ή έξω χωρίς την άδεια του Ισραήλ, και ένα διεθνές αεροδρόμιο – που άνοιξε εν μέσω μεγάλων φανφάρων το 1998 – καταστράφηκε από το Ισραήλ το 2001 κατά τη διάρκεια της δεύτερης παλαιστινιακής εξέγερσης.

Το Ισραήλ και η Αίγυπτος επέβαλαν αποκλεισμό της Γάζας, επικαλούμενοι λόγους ασφαλείας, αφού η Χαμάς κέρδισε τις παλαιστινιακές εκλογές το 2006 και εκδίωξε τους αντιπάλους της από την περιοχή μετά από έντονες μάχες τον επόμενο χρόνο. Πολύ πριν από τον τελευταίο πόλεμο, οι Παλαιστίνιοι είχαν καταλήξει να θεωρούν τη Γάζα ως ανοιχτή φυλακή.

Θα μπορούσε ο Τραμπ να καταλάβει τη Γάζα αν το ήθελε;

Είναι αυτονόητο ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν καμία νομική διεκδίκηση στην περιοχή και δεν είναι καθόλου σαφές πώς ο Τραμπ σκοπεύει να επιβάλει την αμερικανική κυριαρχία. Όπως και με τους θρασύτατους ισχυρισμούς του για τον αμερικανικό έλεγχο της Γροιλανδίας ή της Διώρυγας του Παναμά, δεν είναι ακόμη σαφές αν ο Τραμπ το εννοεί πραγματικά ή αν τα σχόλια αποτελούν ένα άνοιγμα, μια παράξενη διαπραγματευτική θέση ενόψει μιας σειράς σκληρών διαπραγματεύσεων για το μέλλον της Γάζας. Έχουν συζητηθεί διάφορα σχέδια για τη μεταπολεμική διακυβέρνηση της Γάζας.

Τον Δεκέμβριο, οι δύο κύριες παλαιστινιακές παρατάξεις, η Χαμάς και η Φατάχ, συμφώνησαν να σχηματίσουν μια κοινή επιτροπή για την εποπτεία της διοίκησής της – μια συμφωνία που μέχρι στιγμής δεν έχει καταλήξει σε τίποτα. Κατά καιρούς, οι συζητήσεις έχουν επικεντρωθεί στη δημιουργία μιας διεθνούς ειρηνευτικής δύναμης, η οποία ενδεχομένως να αποτελείται από στρατεύματα αραβικών χωρών.

Τον περασμένο μήνα, το Reuters ανέφερε ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ συζήτησαν το σχηματισμό προσωρινής διοίκησης στη Γάζα μέχρι να αναμορφωθεί η Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ), η οποία έχει ήδη τον έλεγχο σε τμήματα της Δυτικής Όχθης, και να είναι έτοιμη να αναλάβει. Ωστόσο, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει προηγουμένως επιμείνει δημοσίως ότι η ΠΑ δεν θα έχει κανένα ρόλο να διαδραματίσει στη διοίκηση της μεταπολεμικής Γάζας.

Υπό μια περιορισμένη έννοια, οι αμερικανικές μπότες βρίσκονται ήδη στο έδαφος. Μια αμερικανική εταιρεία ασφαλείας έχει προσλάβει περίπου 100 πρώην ειδικές δυνάμεις των ΗΠΑ για να επανδρώσουν ένα ζωτικής σημασίας σημείο ελέγχου νότια της πόλης της Γάζας και να ελέγχουν τα οχήματα των Παλαιστινίων που επιστρέφουν στο βορρά για όπλα. Αιγυπτιακό προσωπικό ασφαλείας έχει επίσης εμφανιστεί στο ίδιο σημείο ελέγχου.

Αυτά θα μπορούσαν να είναι τα πρώτα, δειλά σημάδια μιας διευρυμένης διεθνούς -και πιθανώς υπό την ηγεσία των ΗΠΑ- παρουσίας στη Γάζα. Αλλά αυτό δεν αποτελεί σχεδόν καμία κατάληψη από τις ΗΠΑ, κάτι που θα απαιτούσε μια μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επέμβαση στη Μέση Ανατολή – το είδος του πράγματος που ο Τραμπ έχει πει εδώ και καιρό στους ψηφοφόρους του ότι θέλει να αποφύγει.

Μπορεί να υπάρξουν επιπτώσεις στην εκεχειρία Ισραήλ – Χαμάς;

Οι διαπραγματεύσεις για τη δεύτερη φάση της εκεχειρίας μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς που διαρκεί δύο εβδομάδες έχουν μόλις αρχίσει, αλλά είναι δύσκολο να δούμε πώς οι δηλώσεις-βόμβα του Τραμπ θα βοηθήσουν στην προώθησή τους.

• Οι αντιδράσεις: Αν η Χαμάς αισθάνεται ότι το τελικό προϊόν όλης αυτής της διαδικασίας είναι μια ερημωμένη Γάζα – χωρίς όχι μόνο τη Χαμάς, αλλά και όλους τους Παλαιστίνιους – μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει τίποτα για να συζητήσουμε και να κρατήσει τους υπόλοιπους ομήρους που πήρε στις 7 Οκτωβρίου 2023. Οι επικριτές του Νετανιάχου τον έχουν κατηγορήσει ότι αναζητά δικαιολογίες για να τινάξει στον αέρα τις διαπραγματεύσεις και να συνεχίσει τον πόλεμο. Είναι βέβαιο ότι θα καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι, με αυτά τα σχόλια, ο Τραμπ είναι πρόθυμος συνεργός.
• Οι υποστηρικτές: Από την άλλη πλευρά, οι δεξιοί υποστηρικτές του ισραηλινού πρωθυπουργού εξέφρασαν ικανοποίηση για το αμερικανικό σχέδιο εξαγοράς, μειώνοντας ενδεχομένως τον κίνδυνο παραιτήσεων του υπουργικού συμβουλίου και κάνοντας το άμεσο πολιτικό μέλλον του Νετανιάχου να φαίνεται περισσότερο εξασφαλισμένο. Υπό αυτή την έννοια, ο Τραμπ έδωσε στον Νετανιάχου ένα ισχυρό κίνητρο για να συνεχίσει την εκεχειρία.

Τι είπε ο Ντόναλντ Τραμπ για τη Δυτική Όχθη;

Όταν ρωτήθηκε αν συμφωνεί με το γεγονός ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να αναγνωρίσουν την ισραηλινή κυριαρχία στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, ο Τραμπ είπε ότι δεν έχει ακόμη λάβει θέση, αλλά ότι θα έχει να κάνει μια ανακοίνωση σε τέσσερις εβδομάδες.

• Γιατί προκάλεσε την αντίδραση των Παλαιστίνιων: Το σχόλιο αυτό προκάλεσε συναγερμό στους Παλαιστίνιους, για τους οποίους μια τέτοια ανακοίνωση θα θεωρούνταν χωρίς αμφισβήτηση ένα ακόμη καρφί στο φέρετρο της λύσης των δύο κρατών. Η αναγνώριση της νομιμότητας των ισραηλινών οικισμών στη Δυτική Όχθη θα ήταν μια κίνηση με τεράστιες συνέπειες. Το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου κόσμου τους θεωρεί παράνομους βάσει του διεθνούς δικαίου, αν και το Ισραήλ το αμφισβητεί.
• Τι είχε προηγηθεί: Κατά τη διάρκεια προηγούμενων γύρων ειρηνευτικών συνομιλιών, οι διαπραγματευτές αναγνώρισαν ότι το Ισραήλ θα μπορούσε να διατηρήσει μεγάλα μπλοκ εποικισμών ως μέρος μιας τελικής συμφωνίας, πιθανώς με αντάλλαγμα μικρά κομμάτια ισραηλινού εδάφους.
• Τι προβλέπει η Συμφωνία του Αβράαμ: Το 2020, ο Τραμπ μεσολάβησε για τη Συμφωνία του Αβραάμ, η οποία εξασφάλισε την ιστορική εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και δύο αραβικών κρατών, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) και του Μπαχρέιν. Τα ΗΑΕ υπέγραψαν αυτή τη συμφωνία με την προϋπόθεση ότι το Ισραήλ δεν θα προσαρτούσε τμήματα της Δυτικής Όχθης – μια συμφωνία που μπορεί τώρα να κινδυνεύει.

ΠΗΓΗ: BBC

ΠΗΓΗ ΤΟ ΒΗΜΑ