Εκδόσεις Παπαζήση
Έρως και Ασθένεια
Ο David B. Moris εξερευνά τον ρόλο της επιθυμίας στην ασθένεια, προσφέρει μια βαθιά ανθρώπινη διερεύνηση του τι σημαίνει να ζεις με την ασθένεια και μέσα από την ασθένεια.
Την Τρίτη 4 Μαρτίου 2025, στις 19:30, στην κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων του βιβλιοπωλείου IANOS, πραγματοποιήθηκε με τεράστια επιτυχία η παρουσίαση του βιβλίου Έρως και Ασθένεια, σε μετάφραση του Γιώργου – Ίκαρου Μπαμπασάκη, από τις εκδόσεις Παπαζήση σε συνεργασία με τους SOS ΙΑΤΡΟΥΣ.
Για το βιβλίο μίλησαν διακεκριμένες προσωπικότητες του ιατρικού και πανεπιστημιακού χώρου, μεταξύ των οποίων ο Αθανάσιος Δρίτσας, ο Νικήτας Σινιόσογλου και η Αμαλία Ατσαλάκη. Τη συζήτηση συντόνισε ο ίδιος ο μεταφραστής, Γιώργος – Ίκαρος Μπαμπασάκης.
Το εν λόγω βιβλίο, του διακεκριμένου λόγιου και συγγραφέα David B. Morris, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην αγγλική γλώσσα το 2017, υπό τον τίτλο Eros and Illness, και παραμένει έως σήμερα μια πρωτοποριακή μελέτη πάνω στη σχέση μεταξύ έρωτα και ασθένειας. Ο συγγραφέας εξερευνά πώς οι ανθρώπινες εμπειρίες του πόνου και της επιθυμίας αλληλεπιδρούν τόσο σε προσωπικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, συνδυάζοντας την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία. Η έκδοση και η μετάφραση του βιβλίου στα ελληνικά πραγματοποιήθηκαν με πρωτοβουλία του Προέδρου των SOS ΙΑΤΡΩΝ, κ. Γεώργιου Θεοχάρη, ο οποίος διευθύνει και επιμελείται μια σειρά σημαντικών εκδόσεων αφιερωμένων στις Ιατρικές Ανθρωπιστικές Σπουδές. Το επιστημονικό αυτό πεδίο κερδίζει συνεχώς έδαφος στα πανεπιστήμια της Δύσης και αρχίζει να εδραιώνεται και στις Ιατρικές Σχολές της Ελλάδας, ενισχύοντας την ανθρωποκεντρική προσέγγιση στη σύγχρονη ιατρική.
Τη συζήτηση άνοιξε ο Γεώργιος – Ίκαρος Μπαμπασάκης, εξηγώντας ότι η αφετηρία για τη συγγραφή του βιβλίου από τον David B. Morris ήταν η προσωπική του εμπειρία ως φροντιστής της συζύγου του, κατά τη διάρκεια της μάχης της με το Alzheimer. Ο ίδιος τόνισε πως και η δική του εμπειρία ως φροντιστής διαμόρφωσε μια πιο βαθιά και προσωπική προσέγγιση στη μετάφραση και επιμέλεια του έργου, επιτρέποντάς του να αποδώσει με μεγαλύτερη ευαισθησία το πολυεπίπεδο περιεχόμενο του βιβλίου.
Τον λόγο πήρε ο Νικήτας Σινιόσογλου, συγγραφέας, ο οποίος μίλησε για τη μαγεία του βιβλίου. Επεσήμανε ότι κάθε φορά που το επισκέπτεται, τον εντυπωσιάζει κάτι διαφορετικό. Αναφέρθηκε στο παράδειγμα ενός ασθενή που ξύπνησε και διαπίστωσε πως δεν μπορούσε να κινήσει το σώμα του, εκτός από το αριστερό του βλέφαρο. Παρόλα αυτά, κατάφερε να γράψει, σε αυτή την κατάσταση, ένα ταξιδιωτικό αφήγημα.
Ο ιατρικός έρωτας εκτείνεται πέρα από την ιατρική, αλλά την επηρεάζει. Δεν μπορεί να μετρηθεί, ούτε να ποσοτικοποιηθεί. Συγκεκριμένα, ανέφερε:
«Ο έρωτας και η ασθένεια έχουν πολλά κοινά. Δεν έχεις τον έλεγχο σε καμία από τις δύο περιπτώσεις.»
Το αντίθετο του ιατρικού έρωτα είναι ο ιατρικός λόγος, τον οποίο παρομοίασε με έναν ήχο βουητού, όπως αυτός που προκαλείται από τα μηχανήματα που λειτουργούν συγχρονισμένα για να αντλήσουν πληροφορίες από το σώμα του ασθενή. Η εξέταση και η επαφή γιατρού και ασθενή έχουν μια σαρκοκεντρική αίσθηση. Εκεί, ωστόσο, παρεμβάλλονται τα ιατρικά εργαλεία, όπως το στηθοσκόπιο, ένα άψυχο αντικείμενο που μεταβάλλει αυτή την αίσθηση.
Στη συνέχεια, έκανε μνεία στα λεγόμενα του Morris, ο οποίος περιγράφει τον Ασκληπιό ως έναν ημίθεο της υπαίθρου που έρχεται σε αντιπαράθεση με τον Ιπποκράτη, έναν άνθρωπο της πόλης που βασίζεται στην παρατήρηση και την ομιλία. Δύο αντίθετες φιγούρες, που όμως συνυπάρχουν.
Κλείνοντας, ανέφερε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί ένα υβριδικό έργο, συνδυάζοντας την ιατρική, τη λογοτεχνία και την αφήγηση. Όπως κάθε τελετουργία, έτσι και η αφήγηση ενώνει τους ανθρώπους.
Τη σκυτάλη παρέλαβε ο Αθανάσιος Δρίτσας, MD, FESC, καρδιολόγος, αναπληρωτής διευθυντής του Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, καθώς και συνθέτης και συγγραφέας. Στην ομιλία του, προχώρησε σε μια σύγκριση μεταξύ του Έρωτα, της Ασθένειας και της Ανθρώπινης Ιατρικής, με αφορμή το προηγούμενο βιβλίο της σειράς ανθρωπιστικών σπουδών. Αναφέρθηκε στο παράδοξο φαινόμενο ότι, ενώ η ιατρική και η τεχνολογία συνεχώς εξελίσσονται, οι άνθρωποι παραμένουν δυσαρεστημένοι από τους γιατρούς. Όπως επισημαίνει και ο Morris, το βάρος και ο ρόλος του φροντιστή είναι καθοριστικοί παράγοντες αυτής της δυσαρέσκειας.
Οι γιατροί, υποστήριξε, αδυνατούν να κατανοήσουν τον ιατρικό έρωτα ακόμα και οι ψυχίατροι. Έφερε ως παράδειγμα έναν ασθενή με σοβαρά προσωπικά και οικονομικά προβλήματα, στον οποίο ο γιατρός συνέστησε να κόψει το κάπνισμα. Ο ασθενής του απάντησε: “Γιατρέ, το τσιγάρο είναι η μόνη μου χαρά μέσα σε όλα όσα με βαραίνουν.”
Το περιστατικό αυτό αναδεικνύει τη σημασία της ενσυναίσθησης στην ιατρική. Μήπως, αναρωτήθηκε, πρέπει οι γιατροί να λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο τα “στεγνά” νούμερα, αλλά και τα συναισθήματα του ασθενή; Ιδίως σε μεγάλες ηλικίες, η απότομη στέρηση μιας συνήθειας που υπήρχε σε όλη τη ζωή ενός ανθρώπου μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε κατάθλιψη.
Κλείνοντας, ο Αθανάσιος Δρίτσας έθεσε το ερώτημα: “Μπορεί να αλλάξει ο γιατρός;”
Η απάντησή του ήταν ότι η εκπαίδευση και η ανθρωπιστική προσέγγιση στην ιατρική μπορούν να προσφέρουν λύση. Οι γιατροί πρέπει να μιλούν για τα συναισθήματα και, ταυτόχρονα, να εξάγουν χρήσιμα δεδομένα από αυτά. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε:
“Την έννοια του συναισθήματος οι γιατροί την έχουμε δαιμονοποιήσει, γιατί θεωρούμε ότι ο γιατρός είναι κάτι σαν τους Sherlock Holmes και Watson, ψυχρά όντα που απλώς μετρούν, ενώ κάθε συναισθηματική εμπλοκή θεωρείται αμαρτία.”
Η συζήτηση ολοκληρώθηκε με την εισήγηση της Αμαλίας Ατσαλάκη, κλινική ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτριας και διδάκτορας ψυχοπαθολογίας του Πανεπιστημίου Paris VII. Μίλησε από δύο διαφορετικές θέσεις: αφενός ως κλινική ψυχολόγος και αφετέρου, πιο προσωπικά, ως φροντίστρια της άρρωστης μητέρας της.
Αναφέρθηκε στη διαφορά μεταξύ ίασης και θεραπείας. Η ίαση αφορά την αποκατάσταση μιας ανισορροπίας, ενώ η θεραπεία είναι κάτι βαθύτερο μια σχέση που απαιτεί την αλληλεπίδραση δύο ανθρώπων: του ασθενή και του γιατρού. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, αυτή η σχέση έχει αποδυναμωθεί δραματικά. Ωστόσο, οι ασθενείς έχουν ανάγκη την παρουσία του γιατρού, γι’ αυτό και ο ιατρικός έρωτας είναι τόσο σημαντικός.
Η ασθένεια καθιστά το σώμα εκφραστικό, και οι ψυχοσωματικές ασθένειες το επιβεβαιώνουν αυτό εξαρχής. Το ίδιο συμβαίνει και με τον έρωτα.
Κλείνοντας, ανέφερε:
«Το βιβλίο αυτό δίνει φωνή τόσο στους φροντιστές όσο και στους ασθενείς»
Η παρουσίαση ολοκληρώθηκε με μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με το κοινό.
Η παρουσίαση προεβλήθη ζωντανά στο κανάλι Youtube και στη σελίδα Facebook του ΙΑΝΟΥ και των SOS ΙΑΤΡΩΝ.