Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα συγκαταλέγεται σστους μεγάλους πρωταγωνιστές του λατινοαμερικανικού μυθιστορήματος των δεκαετιών του 1960 και του 1970, μαζί με τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες (Κολομβία) και τον Χούλιο Κορτάσαρ (Αργεντινή). Μεγάλο μέρος του έργου του είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την αστάθεια και τη βία στη Λατινική Αμερική κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, όταν την περιοχή σάρωναν κύματα επαναστάσεων και πραξικοπημάτων.
Ο Λιόσα είχε αναμειχθεί στενά με την πολιτική. Διεκδίκησε την προεδρία του Περού το 1990 με το κεντροδεξιό κόμμα Δημοκρατικό Μέτωπο και απέσπασε το 34%. Έχασε από τον Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, ο οποίος κυβέρνησε το Περού για τα επόμενα 10 χρόνια. Τρία χρόνια αργότερα, το 1993, ο βασιλιάς Χουάν Κάρλος της Ισπανίας χορήγησε την ισπανική υπηκοότητα στον Λιόσα, ο οποίος ωστόσο κράτησε και περουβιανό διαβατήριο και συνέχισε να ταξιδεύει στη Λίμα.
Τον Οκτώβριο του 2010 η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών τίμησε τον Λιόσα απονέμοντάς του το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Σύμφωνα με το σκεπτικό της, το βραβείο απονεμήθηκε στον Λιόσα «για τη χαρτογράφησή του των δομών της εξουσίας και τις διεισδυτικές του εικόνες της ατομικής αντίστασης, εξέγερσης και ήττας».
Ο Λιόσα έγινε παγκόσμια γνωστός το 1963, στα είκοσί του χρόνια, με το βιβλίο του Η πόλη και τα σκυλιά. Ακολούθησε Το Πράσινο Σπίτι (1966) και αναρίθμητα βιβλία στη συνέχεια.
Ο ίδιος θεωρούσε λογοτεχνικό δάσκαλό του τον Φλομπέρ, υπήρξε βαθύτατα επηρεασμένος από τον Ζαν-Πολ Σαρτρ και, ως αριστερός, είχε υποστηρίξει το εγχείρημα του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα. Απογοητεύτηκε εξαιτίας της εγκαθίδρυσης ενός ανελεύθερου καθεστώτος που δίωκε όποιον δεν συμφωνούσε με τις επιλογές του, και άλλαξε ιδεολογική κατεύθυνση όταν ο ποιητής Χεμπέρτο Παντίγια φυλακίστηκε επειδή άσκησε κριτική στην κουβανική κυβέρνηση το 1971. Έκτοτε, οι επιρροές του προέρχονταν από ιδεολόγους του πολιτικού φιλελευθερισμού, από τον Καρλ Πόπερ, τον Αϊζάια Μπερλίν και τον Ραϊμόν Αρόν.
Προσωπικά, γνώρισα τη λογοτεχνία του Λιόσα, πριν από 35 περίπου χρόνια, μέσα από το δίτομο μυθιστόρημα-ποταμό, Ο πόλεμος της συντέλειας του κόσμου (μετάφραση, Μανώλης Παπαδολαμπάκης, εισαγωγή Μιχάλης Μοδινός, Εξάντας, 1988, 467+449 σελίδες). Ένα έπος που, μέσα στην υπερβολή (μου), θα το τοποθετούσα στην ομηρική λογική, όπου παρελαύνουν απίστευτοι χαρακτήρες, την εποχή του δημοκρατικού εγχειρήματος στην Λατινική Αμερική, και πιο ειδικά στην Βραζιλία. Θυμάμαι τον σκωτσέζο αναρχικό που σπεύδει να γνωρίσει και να στηρίξει ένα κίνημα θρησκευτικό-μεταφυσικό, χάνει τα μυωπικά γυαλιά του και γίνεται «όμηρος’ μιας γυναίκας στη μακρά πορεία του κινήματος.
Η Ευρώπη, μέσα από τα σπασμένα μυωπικά γυαλιά του αναρχικού, δεν μπορεί να διακρίνει τον ακραίο ανορθολογισμό του κινήματος του κεντρικού ήρωα, Αντόνιο Κονσεχέρο, ακολουθεί ψάχνοντας, ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, μια μετα-αστική εναλλακτική.
Ο στρατηγός-κυνηγός του Κονσεχέρο, ένα είδος Βραζιλιάνου… Πλαστήρα, είναι το παρηκμασμένο φόβητρο που δείχνει την αδυναμία του «τακτικού στρατού» να αντιμετωπίσει ένα ποτάμι ατάκτων.
Η πορεία της ιστορίας δεν ακολουθεί μια ευθύγραμμη, προδιαγεγραμμένη πορεία, δεν υπακούει σε σκληρούς «νόμους’, είναι αντιφατική, πολύπλοκη και, συχνά, ευάλωτη σε ανορθολογισμούς.