Στα μέσα Αυγούστου μετά τη συνάντηση Τραμπ – Πούτιν στην Αλάσκα, όπως και μετά τη συνάντηση Τραμπ – Ευρωπαίων στον Λευκό Οίκο, κάποια αισιοδοξία είχε αρχίσει να καλλιεργείται για τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία. Οι αισιόδοξοι υπολόγιζαν όμως χωρίς τον ξενοδόχο. Οι γνώστες της ρωσικής διπλωματίας δεν ήταν ποτέ αισιόδοξοι. Δεν ήταν στις προθέσεις της Μόσχας η υποχώρηση ή ο συμβιβασμός. Οι ανθρώπινες απώλειες δεν μετρούν για την ηγεσία του Κρεμλίνου και η οικονομία της Ρωσίας έχει μετατραπεί σε πολεμική προς όφελος των ολίγων που στηρίζουν το καθεστώς.  Λίγες εβδομάδες μετά τις συναντήσεις κορυφής δεν βρισκόμαστε σε στασιμότητα αλλά σε επιδείνωση. Με τις παραβιάσεις του εναερίου χώρου της Πολωνίας και της Ρουμανίας  η Μόσχα δοκιμάζει τα όρια του ΝΑΤΟ. Η απάντησή του ήταν μετρημένη, επίκληση του άρθρου 4, δηλαδή διαβουλεύσεις και όχι ένοπλη αντίδραση. Ωστόσο, τίποτε δεν προεξοφλεί ότι οι επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη θα σταματήσουν. Και αν πολλαπλασιασθούν, οι χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ δεν θα μπορούν απλώς να διαβουλεύονται γιατί θα χάσουν την αξιοπιστία τους.

Δεν είναι συνεπώς διόλου απίθανο αντί για αποκλιμάκωση της σύγκρουσης να οδηγηθούμε σε επικίνδυνη κλιμάκωση με εμπλοκή της Ρωσίας και χωρών-μελών του ΝΑΤΟ. Είναι το χειρότερο σενάριο που προς το παρόν και οι δύο πλευρές επιχειρούν να αποφύγουν. Αλλά το «ατύχημα» μπορεί να συμβεί. Η ρωσική αντίδραση στην «κατά λάθος» παραβίαση του πολωνικού εναερίου χώρου ήταν απολογητική. Και η Πολωνία δεν ήταν επιθετική.

Ωστόσο, το επεισόδιο αυτό έθεσε ήδη τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ σε ετοιμότητα για να αντιμετωπίσουν μια ενδεχόμενη ρωσική απειλή εναντίον της επικράτειάς τους. Ο γενικός γραμματέας της Συμμαχίας εξήγγειλε μια νέα στρατιωτική δράση προστασίας των ανατολικών συνόρων (Eastern Sentry). Θα είναι προφανώς αμυντική και αποτρεπτική. Αλλά αποτελεί ένα επιπλέον στάδιο εμπλοκής των ευρωπαϊκών χωρών-μελών του ΝΑΤΟ στον πόλεμο της Ουκρανίας. Η Ρωσία δεν κάνει λάθος παραβιάζοντας τον εναέριο χώρο αυτών των χωρών. Γνωρίζει ότι οι ΗΠΑ έχουν μεταθέσει το βάρος της υποστήριξης της Ουκρανίας στις ευρωπαϊκές χώρες. Γνωρίζει επίσης ότι δεν υπάρχει ομοφωνία στο ΝΑΤΟ ή την Ε.Ε. για την παροχή αυτής της στήριξης καθώς τουλάχιστον δύο χώρες-μέλη τους, η Ουγγαρία και η Σλοβακία, είναι αντίθετες. Εάν λοιπόν έρθει η απευκταία στιγμή ενεργοποίησης του άρθρου 5, υπάρχει πιθανότητα, μικρή, να μη συγκεντρώσει την ομόφωνη γνώμη που απαιτείται για να ενεργοποιηθεί. Αυτό είναι το καταστροφικό σενάριο για την Ευρώπη καθώς θα ανοίξει τον δρόμο διάσπασης του ΝΑΤΟ, αλλά το ιδανικό για τον Πούτιν, αυτό που επιδιώκει με τον πόλεμο της Ουκρανίας.

Αν το συμπέρασμα από την ανάλυση αυτή είναι ότι η ισχυρότερη στρατιωτική συμμαχία στον κόσμο – μέχρι σήμερα – είναι πολύ πιθανόν να πέσει στην «παγίδα του Θουκυδίδη», το συμπέρασμα είναι δυστυχώς σωστό. Η Ρωσία δεν θα αρκεστεί στην κατοχύρωση των εδαφών που έχει κατακτήσει στην Ουκρανία. Ο στρατηγικός της στόχος είναι η αποδυνάμωση της δυτικής συμμαχίας. Αν το ΝΑΤΟ σε επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις της επικράτειάς του, κάνει απλώς ότι δεν βλέπει, έχει ακυρωθεί στην πράξη. Μόνο αν μια χώρα με τη στρατιωτική ισχύ των ΗΠΑ έστελνε ένα πολύ ισχυρό μήνυμα στη Ρωσία θα μπορούσε να αποτρέψει το ενδεχόμενο αυτό. Αλλά δεν φαίνεται διατεθειμένη να το πράξει.

Η Ινώ Αφεντούλη είναι εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.