Αποχαιρετώντας τον αγαπημένο μας Νιόνιο
Διονύσης Σαββόπουλος (1944-2025): Ο Νιόνιος που ένωσε τις φωνές των Ελλήνων
Η διαδρομή, τα τραγούδια και οι σκέψεις – Σε ηλικία 81 ετών ο Διονύσης Σαββόπουλος έφυγε χθες από τη ζωή – Δημιούργησε το δικό του μουσικό ιδίωμα, ενώνοντας το ροκ με το ρεμπέτικο, το λόγιο με το λαϊκό.
Σαββόπουλος είναι ένας ρόλος που τον έπλασα σιγά σιγά με τα χρόνια: ο τύπος με τα στρόγγυλα γυαλιά, τις τιράντες, αργότερα το γενάκι, που βγαίνει στη σκηνή, φτιάχνει αυτά τα τραγούδια, κάνει σχόλια και λέει ιστορίες», έγραφε ο Διονύσης Σαββόπουλος στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο «Τα χρόνια τρέχουν χύμα» (εκδ. Πατάκη). Ο αγαπημένος τραγουδοποιός και ερμηνευτής, ο Νιόνιος, έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 81 ετών, ενώ νοσηλευόταν στο νοσοκομείο «Υγεία» από το απόγευμα της περασμένης Παρασκευής. Την είδηση έκανε γνωστή η οικογένειά του με μια λιτή ανακοίνωση. Λεπτομέρειες για τον αποχαιρετισμό του θα ανακοινωθούν τις επόμενες ώρες.
Ο Διονύσης Σαββόπουλος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1944 και σπούδασε στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης πριν αφιερωθεί στη μουσική. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 κατέβηκε στην Αθήνα με ένα φορτηγό, όπως είχε αφηγηθεί πολλές φορές και ο ίδιος, και «έδωσε» τον τίτλο του πρώτου του δίσκου, «Το Φορτηγό», το 1966. Ο Νιόνιος, όπως τον ήξεραν όλοι, άφησε το έντονο στίγμα του όχι μόνο στους εκδρομείς του ’60, αλλά και στις γενιές που ακολούθησαν και τραγούδησαν τη μουσική του.
Με γλώσσα κοφτερή, με χιούμορ, σάτιρα και αυτοσαρκασμό, μελαγχολικός, ρομαντικός αλλά και βαθιά ποιητικός, ο Σαββόπουλος δημιούργησε το δικό του, προσωπικό μουσικό ιδίωμα, ενώνοντας το ροκ με το ρεμπέτικο, το λόγιο με το λαϊκό. Συνδύαζε μοναδικά την τόλμη με τη δημιουργική ανεξαρτησία και δεν δίσταζε να συγκρουστεί με το λαϊκό αίσθημα.
Δημιούργησε το δικό του, προσωπικό μουσικό ιδίωμα, ενώνοντας το ροκ με το ρεμπέτικο, το λόγιο με το λαϊκό. Συνδύαζε την τόλμη με τη δημιουργική ανεξαρτησία και δεν δίσταζε να συγκρουστεί με το λαϊκό αίσθημα.
Επηρεάστηκε από τους μεγάλους καλλιτέχνες της εποχής του, αλλά και επηρέασε μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών και δικαίως θεωρείται ο πρωτεργάτης της σχολής των Ελλήνων τραγουδοποιών. Στη σκηνή έβρισκε την ενέργεια, ακόμη και όταν ο χρόνος είχε σκύψει πάνω του, να ξεσηκώνει τα πλήθη, να δίνει τον ρυθμό και να ενώνει τις φωνές με την ευχή «να κρατήσουν οι χοροί».
Ο Διονύσης Σαββόπουλος κατά τη διάρκεια της χούντας φυλακίστηκε το 1967 δύο φορές. Εκείνη την ταράτσα της Μπουμπουλίνας, όπως έλεγε, τη θυμόταν συχνά.
«Οταν φυσάει νοτιάς και έχει υγρασία, πονάνε τα πέλματά μου. Αυτό μου έμεινε από την ταράτσα της Μπουμπουλίνας. Εγώ το πονάω εκείνο το παιδί στην Μπουμπουλίνας, αλλά μέσα σε εκείνο τον ζόφο μπορούσε και έγραφε τραγούδια στο μυαλό του. Τη “Θεία Μάνου”, τη “Θαλασσογραφία”, τη “Δημοσθένους λέξη” κ.ά. Βγήκαν όλα μετά, στο “Περιβόλι του Τρελού”. Φίλος δημοσιογράφος μού λέει, ολόκληρο long play φτιάξατε η Ασφάλεια κι εσύ!» («Κ», 18/6/2024).
Το πρώτο του άλμπουμ, «Φορτηγό» (1966), θεωρήθηκε ορόσημο για το ελληνικό τραγούδι, ενώ το «Περιβόλι του Τρελού» (1969) καθιέρωσε τη φωνή του ως μία από τις πιο αναγνωρίσιμες της εποχής. Μετά τη Μεταπολίτευση συνέχισε να δημιουργεί, εκφράζοντας συχνά το κλίμα και τις αντιφάσεις της σύγχρονης Ελλάδας μέσα από έργα όπως «Ρεζέρβα» (1979), «Τραπεζάκια έξω» (1983) και «Χάθηκα» (1987).
Ξεχώρισε η συνεργασία του με τη Σωτηρία Μπέλου στο θρυλικό «Ζεϊμπέκικο», ενώ ήταν από τους πρώτους καλλιτέχνες που «ακυρώθηκε» από μερίδα του κοινού με τον δίσκο «Κούρεμα» (1989) και το τραγούδι «Κωλοέλληνες», ανατρέποντας ο ίδιος την εικόνα που είχε αρχικά δημιουργήσει. Αν και κράτησε μόνο ένα χρόνο η εκπομπή που παρουσίαζε την περίοδο 1986-1987, το «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι» ήταν τομή για την ελληνική τηλεόραση της εποχής.
Με δικά του λόγια
Στο αυτοβιογραφικό του βιβλίο «Τα χρόνια τρέχουν χύμα», ο τραγουδοποιός μίλησε για όλους και για όλα. Σταχυολογούμε τα πιο χαρακτηριστικά αποσπάσματα όπως τα μοιράστηκε με τα δικά του λόγια.
Για τον Σταύρο Ξαρχάκο. Ενα βράδυ μας κάλεσαν στην «Τριάνα του Χειλά» (…) Ξαφνικά, εκεί που έπαιζα το «Ηλιε, ήλιε αρχηγέ», ακούω πίσω μου το πιάνο να ενισχύει τον ρυθμό και τα ακόρντα μου. Στρίβω το κεφάλι και τι να δω; Ηταν ο Σταύρος Ξαρχάκος! (…) Τόσα χρόνια τώρα δεν έχουμε πολλά πολλά με τον Σταύρο, δεν κάνουμε παρέα, δεν βλεπόμαστε, πάντα όμως τον ένιωθα σαν έναν μακρινό φίλο. Είναι απ’ τους μεγάλους μας ο Σταύρος.
Για τον Αλέξη Κυριτσόπουλο. Εχουμε κάνει τόσες δουλειές με τον Αλέκο, που είναι πια σαν να λέμε τα τραγούδια μαζί· σαν τους αδελφούς Κατσάμπα. Η δουλειά του Αλέκου ασκεί μια παράδοξη γοητεία πάνω μου, που δεν μπορώ να την εξηγήσω.
Για τους γονείς του. Ανεβήκαμε με την Ασπα και το μωρό στο αεροπλάνο και πετάξαμε στη Θεσσαλονίκη να δούμε τους δικούς μου, που είχα να τους δω τόσο καιρό. Μας δέχτηκαν με χαρές και πανηγύρια. Αισθανόμουν λίγο σαν άσωτος υιός, που όμως επιστρέφει επιτυχημένος και άνετος. Κατάλαβα τους γονείς μου, κατάλαβα τον φόβο τους.
Για τη γενιά του. Εμείς τότε ήμασταν σαν τον Τζέιμς Ντιν στο «Επαναστάτης χωρίς αιτία». Οργισμένοι με τον συντηρητισμό του μπαμπά και της μαμάς και με ό,τι τους έμοιαζε (…) Γι’ αυτό και η γενιά μου –δικαιολογημένα επίσης– απέτυχε πολιτικά. Αλλοι τρέχανε στις Ινδίες, άλλοι δοξάζανε τον Μάο, άλλοι κολλήσανε στο «Εμπρός της γης οι κολασμένοι» (…) ενώ αποτύχαμε πολιτικά, το πολιτιστικό προϊόν που γέννησε η δίψα μας απεδείχθη πανίσχυρο. Τρώμε ακόμα εξ αυτού.
Για το τραγούδι. Αν λοιπόν τραγουδώ σημαίνει τραγουδώ μια θυσία, τότε εγώ, όταν τραγουδώ, ποια θυσία τραγουδώ; Το ρώτησα αυτό μια φορά στον Ράμφο, που είναι σοφός άνθρωπος. «Τη θυσία που δεν έκανες», απαντά! Σωστός. (…) Αν όμως τραγουδήσεις αυτή την πληγή, τότε η θυσία που δεν έκανες είναι λίγο σαν να την έκανες. Η πληγή μαλακώνει, η ζωή αλαφραίνει και συνεχίζεται.
Για την πολιτική ορθότητα. Η πολιτική ορθότητα είναι εξουσία. Μια καινούργια διαβολική μπέμπα. Μας επιβάλλει να μην αναφερόμαστε σε γένος, φύλο, χρώμα, καταγωγή. (…) Ψυχραιμία, παιδιά. Κάποια στιγμή θα ισορροπήσει και θα έρθει στα συγκαλά της και αυτή η υστερία. Ως τότε, μην κολλάτε εσείς οι νέοι τραγουδοποιοί κυρίως. Μην ξεχνάτε ότι «γράφω» σημαίνει «βγαίνω γυμνός».
Για τους δασκάλους του. Είναι όμως πάνω απ’ όλους ο καθηγητής κ. Βαφειάδης, ο ποιητής Νίκος – Αλέξης Ασλάνογλου και ο συνθέτης Μάνος Χατζιδάκις αυτοί που στα εφηβικά μου χρόνια άγγιξαν την ψυχή μου μιλώντας της κατευθείαν.
Για τους ράπερ. Το αποτέλεσμα εκεί είναι εντελώς πρωτόγονο, είναι σαν να βγήκαν από τη σπηλιά, στέκονται μπροστά στο μικρόφωνο με τα πόδια ανοιχτά κι αρχίζουν να τα αμολάνε. Τα λόγια τους. Εγώ καταλαβαίνω ένα παιδί που προσπαθεί να φτιάξει κάτι δικό του και βρίσκει όλο εμπόδια τριγύρω. Υπήρξα κι εγώ τέτοιο παιδί. Αν καταλήξουμε στο «ο κόσμος είναι ένας κουβάς με σκατά και τίποτα άλλο», τι θα βγει; Ενα μηδενικό.
