Οι Εύζωνοι στο Πολεμικό Μουσείο: Στολές και σύμβολα με την τεχνολογία ως σύμμαχος της μνήμης

Σε μια εποχή που οι αξίες και τα σύμβολα συχνά αμφισβητούνται, υπάρχουν άνθρωποι και φορείς που επιμένουν να κρατούν ζωντανή τη μνήμη, να θυμίζουν πως η ελευθερία, η αξιοπρέπεια και η ιστορική συνέχεια δεν είναι δεδομένα. Ένας από αυτούς είναι η ΑΜΚΕ ΦΕΡΜΕΛΗ, ένας φορέας που συνδυάζει την τέχνη με την τεχνολογία, για να αφηγηθεί, με σύγχρονο λόγο, την ιστορία των Ευζώνων – των στρατιωτών που έγιναν σύμβολο του ελληνικού φρονήματος και της εθνικής υπερηφάνειας.

Τη Δευτέρα 10 Νοεμβρίου, στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Πολεμικού Μουσείου Αθηνών, η ΦΕΡΜΕΛΗ παρουσίασε το διαδραστικό έκθεμα «Εύζωνοι: Μια ζωντανή ιστορία – Στολές και σύμβολα ελευθερίας», μια πρωτοβουλία που παντρεύει την παράδοση με την καινοτομία. Με τη συμβολή των εταιρειών PostScriptum και PeopleCert, η ιστορία των Ευζώνων «ζωντανεύει» μέσα από μια ψηφιακή οθόνη, δίνοντας τη δυνατότητα στους επισκέπτες να θαυμάσουν, μέσω της περιήγησης, τις στολές, τα σύμβολα και τα πρόσωπα ενός σώματος που κουβαλά στις πτυχές του χρόνου και τις αξίες του ελληνισμού.

Διαδραστικό έκθεμα στο Πολεμικό Μουσείο για τους Ευζώνους

Η ΦΕΡΜΕΛΗ επιχειρεί να «κεντήσει» ένα νήμα μνήμης ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν

Η ίδια η ΦΕΡΜΕΛΗ πήρε το όνομά της από τη φέρμελη, το περίτεχνο γιλέκο της στολής των Ευζώνων. Κεντημένη στο χέρι και φτιαγμένη από μάλλινο ύφασμα, η φέρμελη είναι το πιο απαιτητικό κομμάτι της ενδυμασίας – χρειάζεται έως και επτά μήνες για να ολοκληρωθεί. Τα λευκά και επίχρυσα νήματα στο πίσω μέρος σχηματίζουν μοτίβα εμπνευσμένα από τη λαογραφική μας παράδοση, ενώ οι κίτρινες λωρίδες υποδηλώνουν τον βαθμό του Εύζωνα. Όπως και το γιλέκο αυτό, που για να φτιαχτεί απαιτεί τέχνη, υπομονή και επιμονή, έτσι και ο οργανισμός που φέρει το όνομά του επιχειρεί να «κεντήσει» ένα νήμα μνήμης ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.

Κατά την εκδήλωση, ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, Αντώνης Οικονόμου, αναφέρθηκε στους Εύζωνες ως «φρουρούς της ελευθερίας και της τιμής της πατρίδας», που ενσαρκώνουν τις αξίες του ελληνισμού μέσα από τη σεμνότητα, την πειθαρχία και την αφοσίωση στο καθήκον. Στην ίδια κατεύθυνση κινήθηκε και ο πρόεδρος του Πολεμικού Μουσείου, Κωνσταντίνος Καραμεσίνης, τονίζοντας ότι το νέο έκθεμα φέρνει τη νεότερη γενιά πιο κοντά στην ιστορία, προσφέροντας μια σύγχρονη εμπειρία επαφής με την παράδοση, «εκεί όπου η τεχνολογία γίνεται σύμμαχος της μνήμης».

Διαδραστικό έκθεμα στο Πολεμικό Μουσείο για τους Ευζώνους

Από την πλευρά των χορηγών, ο Βύρων Νικολαΐδης, ιδρυτής της PeopleCert, στάθηκε στη σημασία της τεχνολογίας όταν υπηρετεί τον πολιτισμό. «Η τεχνολογία, όταν συνδέεται με τον πολιτισμό, αποκτά ψυχή», είπε, «και η ψυχή αυτή είναι η Ελλάδα». Η συμμετοχή της εταιρείας του, όπως εξήγησε, δεν είναι απλή χορηγία αλλά ουσιαστική συμμετοχή στη διατήρηση της ιστορικής ταυτότητας. Ο Κώστας Κωνσταντινίδης, ιδρυτής της PostScriptum, μίλησε για τη χαρά του να βλέπει δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς να συνεργάζονται, με κοινό στόχο την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, σημειώνοντας ότι: «είμαστε σε μια στιγμή που μπορούμε και πάλι να χαιρόμαστε που είμαστε Έλληνες».

Στο επίκεντρο όλων, η εικαστικός Λίζα Πενθερουδάκη, ιδρύτρια της ΦΕΡΜΕΛΗΣ, μίλησε με συγκίνηση για την πορεία του φορέα, που ξεκίνησε ως προσωπική έμπνευση και εξελίχθηκε σε συλλογικό όραμα. Η μορφή του Εύζωνα, όπως ανέφερε, τη συγκλόνισε με τη διαχρονικότητά της· ένα σύμβολο αναγνωρίσιμο πέρα από εποχές και σύνορα. Μέσα από τη ΦΕΡΜΕΛΗ, επιδιώκει να δώσει ζωή σε αυτή τη μνήμη, οργανώνοντας εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις που φέρνουν τα παιδιά σε άμεση επαφή με τα εθνικά σύμβολα και τις αξίες που αυτά πρεσβεύουν. «Η γνώση της ιστορίας είναι πλούτος και πυξίδα, για να μπορούμε να βρίσκουμε τον δρόμο μας ως πολίτες μιας χώρας».

Την επιστημονική επιμέλεια του έργου είχε ο ιστορικός Άρης Κατωπόδης, ο οποίος εξήγησε πως η διαδραστική εφαρμογή προσφέρει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να γνωρίσουν τη διπλή διάσταση των Ευζώνων – ιστορική και συμβολική. Μέσα από τη λεπτομερή ανάλυση της στολής, μπορεί κανείς να ανακαλύψει όχι μόνο τα υλικά και την τεχνική, αλλά και την ιδεολογική της φόρτιση. «Από τους φουστανελοφόρους αγωνιστές του ’21 ως τους σημερινούς φρουρούς του Μνημείου του Αγνώστου Στρατιώτη, οι Εύζωνοι», είπε, «παραμένουν σύμβολο ελευθερίας, ήθους και δημοκρατίας».

Η εκδήλωση της ΦΕΡΜΕΛΗΣ και το έκθεμα-δωρεά αποτελούν μια υπενθύμιση ότι η ιστορία δεν ανήκει στη σκόνη των αρχείων, αλλά στη ζωντανή μνήμη αυτών που την ανακαλούν και τη μεταδίδουν

Η εκδήλωση της ΦΕΡΜΕΛΗΣ δεν ήταν απλώς μία πετυχημένη μουσειακή στιγμή και το διαδραστικό έκθεμα που τοποθετήθηκε στον πρώτο όροφο του Πολεμικού Μουσείου δεν είναι ένα απλό αντικείμενο που προστέθηκε στη συλλογή του. Αποτελούν μια υπενθύμιση ότι η ιστορία δεν ανήκει στη σκόνη των αρχείων, αλλά στη ζωντανή μνήμη των ανθρώπων που την ανακαλούν και τη μεταδίδουν. Όπως και η φέρμελη, που υφαίνεται με υπομονή και πίστη, έτσι και η εθνική μας ταυτότητα χρειάζεται ανθρώπους που θα συνεχίσουν να τη ράβουν, κλωστή κλωστή, για να μην ξεχάσουμε ποτέ από τι υλικό είναι φτιαγμένη η ελευθερία.

Πολεμικό Μουσείο Αθηνών

Το Μουσείο ιδρύθηκε επίσημα το 1969 με το Νομοθετικό Διάταγμα 132/1969, πριν ακόμη προσδιοριστεί οριστικά ο χώρος ανέγερσής του. Αποφασίστηκε να ανεγερθεί στον χώρο ενός παλιού στρατοπέδου πυροβολικού, σε οικόπεδο που παλαιότερα ανήκε στη Δούκισσα της Πλακεντίας κι είχε περάσει στο ελληνικό Δημόσιο. Τη μελέτη και την κατασκευή του ανέλαβε το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, αναθέτοντας τον σχεδιασμό στον αρχιτέκτονα και καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Θουκυδίδη Βαλέντη.

Πολεμικό Μουσείο Αθηνών

Το Πολεμικό Μουσείο παρουσιάζει την πολεμική ιστορία της Ελλάδας από την αρχαιότητα έως σήμερα, μέσα από συλλογές, αρχεία και εκθέματα ανεκτίμητης αξίας

Ο Βαλέντης δημιούργησε ένα κτίριο με επιρροές από τη σχολή του Μπάουχαους, υιοθετώντας τις σύγχρονες για την εποχή διεθνείς προδιαγραφές μουσειακής αρχιτεκτονικής. Το οικοδόμημα ξεχωρίζει για το ασυνήθιστο σχήμα του, με τον πρώτο όροφο να προεξέχει από το ισόγειο, και η κατασκευή του ξεκίνησε το 1972. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 18 Ιουλίου 1975 από τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Τσάτσο, και τον τότε υπουργό Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελο Αβέρωφ.

Αποτελώντας το πρώτο μουσείο της Αθήνας με ενσωματωμένο αμφιθέατρο για διαλέξεις και προβολές, το Πολεμικό Μουσείο παρουσιάζει την πολεμική ιστορία της Ελλάδας από την αρχαιότητα έως σήμερα, μέσα από συλλογές, αρχεία και εκθέματα ανεκτίμητης αξίας. Τον αρχικό πυρήνα των συλλογών αποτέλεσαν αντικείμενα από την Έκθεση Πολεμικής Ιστορίας των Ελλήνων (Ζάππειο, 1968) και η περίφημη συλλογή του Πέτρου Σαρόγλου, με σπάνια όπλα και οπλισμό διαφόρων εποχών. Σταδιακά, το Μουσείο εμπλουτίστηκε με έργα τέχνης, αρχεία και κειμήλια από ιδιώτες και ιδρύματα, ενώ στον εξωτερικό του χώρο φιλοξενεί μόνιμη έκθεση πολεμικών αεροσκαφών.