Η Ευρώπη ξυπνάει αργά — αλλά ίσως στην πιο κρίσιμη στιγμή
Η τριμερής συνάντηση Μακρόν, Μερτζ και Στάρμερ, στο περιθώριο του G20 μπορεί να φάνηκε ένα ακόμη διπλωματικό στιγμιότυπο. Στην πραγματικότητα, αποτελεί ίσως την πρώτη σοβαρή ένδειξη ότι η Ευρώπη αντιλαμβάνεται πως βρίσκεται μπροστά σε ένα στρατηγικό αδιέξοδο: οι ΗΠΑ σχεδιάζουν το μέλλον της Ουκρανίας χωρίς την Ευρώπη και, το χειρότερο, χωρίς την ίδια την Ουκρανία.
Το σχέδιο των ΗΠΑ —με εδαφικές παραχωρήσεις, περιορισμό του ουκρανικού στρατού και μια αμφιβόλου ευκρίνειας «εγγύηση ασφαλείας»— έμοιαζε με ψυχρολουσία στις ευρωπαικές κυβερνήσεις. Όχι μόνο για το πολύπλοκο περιεχόμενο, αλλά και γιατί, για πρώτη φορά μετά το 1945 η Ευρώπη ζει μια συμφωνία που καθορίζει το δικό της μέλλον ενώ εκείνη είναι…απούσα από αυτή! Και ιδού που Παρίσι, Βερολίνο και Λονδίνο αποφασίζουν να υψώσουν ανάστημα. Αργά, αλλά όχι αδικαιολόγητα.
Η Ευρώπη καταλαβαίνει ότι η ειρήνη χωρίς την Ουκρανία δεν είναι ειρήνη — είναι συνθηκολόγηση
Η δήλωση των τριών ηγετών ότι «καμία λύση δεν μπορεί να επιβληθεί χωρίς την Ουκρανία» δεν είναι απλώς διπλωματική αβρότητα. Είναι η πρώτη δημόσια παραδοχή ότι η Αμερική σπρώχνει την Ουκρανία σε έναν “ειρηνευτικό” συμβιβασμό που εξυπηρετεί περισσότερο την αμερικανική στρατηγική παρά την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Η Ευρώπη ξέρει πολύ καλά ότι μια Ουκρανία μη-κυρίαρχη οδηγεί ενδεχομένως με μαθηματική ακρίβεια σε μια Ευρώπη μόνιμα ευάλωτη. Μια Ουκρανία «περιορισμένης κυριαρχίας» θα λειτουργεί ως το μακρύ χέρι μιας αναθεωρητικής Ρωσίας. Αν σκεφθούμε δε τις Βαλτικές και την Πολωνία, εκεί φαίνεται ότι υπάρχει ένας θα τον λέγαμε υπαρξιακός τρόμος. Προκύπτει καθημερινά από τις δηλώσεις της Κάλας.
Η Ευρώπη φοβάται το “πάρτι των μεγάλων” όπου οι Ευρωπαίοι σερβίρουν αλλά δεν κάθονται στο τραπέζι
Οι ΗΠΑ έχουν δείξει καθαρά ότι θέλουν να “κλείσουν” το Ουκρανικό για να επικεντρωθούν στην Κίνα. Η Ρωσία θέλει μια συμφωνία που να νομιμοποιεί τα κέρδη της.
Και οι ευρωπαϊκές χώρες καλούνται να συμμετάσχουν ως… χορηγοί της ανοικοδόμησης, όχι ως συνδιαμορφωτές. Η Ευρώπη είχε πάντα ένα στρατηγικό άγχος: να μη βρεθεί κομπάρσος σε μια διαπραγμάτευση αμερικανο-ρωσική.
Ναι, αλλά αυτό ακριβώς συμβαίνει τώρα.
Η συνάντηση των Μακρόν, Μερτζ, Στάρμερ ήταν η πρώτη προσπάθεια να αλλάξει το πλαίσιο και να ενωθεί η Ευρώπη υπενθυμίζοντας ότι η ασφάλεια της ηπείρου δεν μπορεί να αποφασίζεται στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα.
“Δεν θα πληρώσουμε τα λάθη σας για τρίτη φορά”
Η ευρωπαϊκή δυσπιστία δεν είναι αδικαιολόγητη. Όταν οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από το Αφγανιστάν, η Ευρώπη βρέθηκε μόνη να διαχειρίζεται προσφυγικές ροές. Όταν οι ΗΠΑ αποφάσισαν την πολιτική του “pivot to Asia”, η Ευρώπη έμεινε να αντιμετωπίζει μόνη τις ενεργειακές και γεωπολιτικές συνέπειες της Ρωσίας. Τώρα, ένα αμερικανικό σχέδιο που “παγώνει” τον πόλεμο, αφήνοντας τον ρωσικό στρατό μέσα στην Ουκρανία, θα καταστήσει την Ευρώπη: υπεύθυνη για την ανοικοδόμηση, στόχο οποιασδήποτε ρωσικής επανεξέγερσης και εξάρτημα ενός συστήματος ασφαλείας σχεδιασμένου μακριά από τα δικά της συμφέροντα.
Η Ευρώπη λέει: “Αν είναι να πληρώσουμε τις συνέπειες, θα πρέπει να έχουμε και λόγο στη συμφωνία.”
Όχι, η Ευρώπη δεν ενώνεται — αλλά για πρώτη φορά δεν σιωπά
Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή ομοφωνία: Οι Βαλτικές χώρες θέλουν σκληρή στάση. Η Γερμανία θέλει σταθερότητα και χρόνο. Η Γαλλία θέλει στρατηγική αυτονομία. Το Ηνωμένο Βασίλειο θέλει να δείξει ότι παραμένει παγκόσμιος παίκτης μετά το Brexit. Η Ιταλία και η Ισπανία θέλουν οικονομική σταθερότητα. Η Ελλάδα δείχνει να έχει εξασφαλίσει τη μεταφορά αμερικανικού φυσικού αερίου, αλλά σίγουρα πορεύεται κοντά με την ΕΕ.
Αλλά, παρ’ όλες τις διαφορές, οι τρεις ηγέτες έστειλαν ένα καθαρό μήνυμα:
“Δεν θα αποδεχθούμε ειρήνη που μοιάζει με ευφημισμό για παράδοση.” Και αυτό, από μόνο του, είναι μια αξιοσημείωτη μετατόπιση.
Η Ευρώπη μπορεί να προτείνει δικό της σχέδιο ή αρκείται σε αντιδράσεις;
Η παρέμβαση ήταν σωστή. Αλλά δεν λύνει το πρόβλημα, καθώς δεν υπάρχει ενιαίο ευρωπαϊκό σχέδιο για τη μετά τον πόλεμο Ουκρανία. Δεν υπάρχει ευρωπαϊκή στρατιωτική ικανότητα για να στηρίξει ανεξάρτητη στρατηγική. Και η Ε.Ε. συχνά είναι εξαιρετική στο να λέει «όχι», αλλά φτωχή στο να προτείνει «πώς». Η Ευρώπη πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να είναι παίκτης ή γεωπολιτικό τοπίο.
Η συνάντηση του G20 είναι ένα πρώτο βήμα — αλλά όχι αρκετό. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η Ευρώπη άργησε, αλλά μήπως εδώ ισχύει το καλύτερα αργά, παρά ποτέ;
Η παρέμβαση των τριών ηγετών ενδεχομένως να μπορεί να ερμηνευτεί και ως ένα δείγμα αυτοπεποίθησης. Οτι η Ευρώπη μπορεί να βγει έξω από το ασφαλές μεταπολεμικό πλαίσιο, να θέσει όρους και γενικότερα να απαιτήσει να αποτελέσει κομμάτι της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Κάτι που θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της διπλωματικής οδού και χωρίς πολλές πολλές φανφάρες που οδηγούν σε αντιδράσεις σαν αυτές τις Ζαχάροβα κατά της Ελλάδας.
Η ευρωπαϊκή ήπειρος δεν μπορεί να δεχθεί μια λύση που ευνοεί τον εισβολέα, πιέζει το θύμα και αγνοεί τον βασικό γεωπολιτικό της ρόλο. Και για πρώτη φορά η Ευρώπη δήλωσε δημοσίως το αυτονόητο: χωρίς εμάς και χωρίς την Ουκρανία, ειρήνη δεν μπορεί να υπάρξει.
Αν η Ευρώπη θέλει πραγματικό ρόλο στην ασφάλεια της δικής της ηπείρου, η χθεσινή παρέμβαση των τριών πρέπει να γίνει αρχή — όχι εξαίρεση.
Με πληροφορίες από γαλλικές εφημερίδες
