Για δίκαιη και βιώσιμη εργασία στις ψηφιακές πλατφόρμες
Ως αποτέλεσμα της ψηφιακής μετάβασης, η εργασία σε πλατφόρμες εξαπλώνεται ταχέως, και διαμορφώνει μια νέα μορφή απασχόλησης που αφορά εκατομμύρια εργαζόμενους. Η ΕΟΚΕ, στην ακρόαση με θέμα τη «Δέσμη μέτρων για τις συνθήκες εργασίας των εργαζομένων σε πλατφόρμες», τόνισε τους δυνητικούς κινδύνους και πώς αυτοί πρέπει να αντιμετωπιστούν στην οδηγία που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η δέσμη μέτρων επιδοκιμάστηκε από τους συμμετέχοντες, που επεσήμαναν την ανάγκη για κοινό νομικό πλαίσιο, δεδομένων των διαφορετικών αντιδράσεων και πρακτικών που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη όσον αφορά την εργασία σε πλατφόρμες.
Η οικονομία των πλατφορμών, την οποία επιτάχυνε η πανδημία COVID-19, βρίσκεται στην κορυφή της ενωσιακής ημερήσιας διάταξης. Εκτιμάται ότι 28 εκατομμύρια άνθρωποι εργάζονται σήμερα στην ΕΕ μέσω ψηφιακών πλατφορμών εργασίας, ενώ ο αριθμός τους αναμένεται να φτάσει μέχρι και τα 43 εκατομμύρια έως το 2025.
Η ακρόαση που διοργάνωσε η ΕΟΚΕ αποσκοπούσε στην καταγραφή απόψεων από τα άλλα όργανα της ΕΕ, την κοινωνία των πολιτών, την πανεπιστημιακή κοινότητα και τους κοινωνικούς εταίρους, οι οποίες θα τροφοδοτήσουν τη γνωμοδότηση με θέμα τη Δέσμη μέτρων για τις συνθήκες εργασίας (SOC/709).
Η κ. Cinzia Del Rio, εισηγήτρια της ομάδας μελέτης της ΕΟΚΕ, ανέφερε πως αυτή η νέα μορφή απασχόλησης παρέχει μεν σημαντικές επαγγελματικές ευκαιρίες, αλλά διαφέρει από τον παραδοσιακό τρόπο οργάνωσης της εργασίας.
Επεσήμανε επίσης τη μεγάλη ποικιλία διατάξεων και προσεγγίσεων μεταξύ των κρατών μελών. Ακόμα και οι βασικοί όροι διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Επ’ αυτού, η κ. Del Rio δήλωσε: «Επικροτούμε την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να καταθέσει σχετική οδηγία, στην οποία θα μπορούσε να καθορίζεται ένα κοινό ρυθμιστικό πλαίσιο με βάση ορισμένα θεμελιώδη κριτήρια και αρχές που μπορούν να μεταφερθούν στο εθνικό επίπεδο».
Η κ. Karolien Lenaerts, υπεύθυνη έρευνας στο Ερευνητικό Ινστιτούτο για την Εργασία και την Κοινωνία (HIVA) του Πανεπιστημίου KU Leuven και κύρια ομιλήτρια της εκδήλωσης, τόνισε την πολυμορφία των προφίλ των εργαζομένων στην οικονομία των πλατφορμών. «Η οικονομία των πλατφορμών αποτελεί νέα μορφή απασχόλησης που παρέχει πραγματικές ευκαιρίες, ωστόσο συχνά ωφελούνται μόνο όσοι έχουν ελκυστικά επαγγελματικά προσόντα».
Οι χαμηλής ειδίκευσης εργαζόμενοι σε πλατφόρμες είναι πιο εκτεθειμένοι σε πολλούς κινδύνους και συνήθως βιώνουν επισφάλεια, εργασιακή ανασφάλεια, έλλειψη πρόσβασης στην κοινωνική προστασία, χαμηλούς μισθούς και περιορισμένη ευελιξία. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες περνούν κατά μέσο όρο 9 ώρες την εβδομάδα εκτελώντας μη αμειβόμενα καθήκοντα, ενώ η αμοιβή του 55% εξ αυτών είναι χαμηλότερη από τον κατώτατο μισθό.
Ως προς τούτο, η οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελεί σημαντικό βήμα προόδου που εξασφαλίζει ότι όλοι θα μπορούν να ωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα της εργασίας σε πλατφόρμες.
Βελτιστοποίηση των λειτουργιών των πλατφορμών: καθεστώς απασχόλησης και το «μαύρο κουτί» του αλγορίθμου
Καθώς το καθεστώς απασχόλησης ανοίγει το δρόμο για τα εργασιακά δικαιώματα και την κοινωνική προστασία, η κατηγοριοποίηση των εργαζομένων έχει επισημανθεί ως βασικό ζήτημα, και σε πολλές περιπτώσεις οι διαφορές οδήγησαν στον καθορισμό του καθεστώτος απασχόλησης από τα εθνικά δικαστήρια.
Ο κ. Max Uebe από τη ΓΔ Απασχόλησης της Ευρωπαίκής Επιτροπής επιβεβαίωσε με αριθμούς ότι έχουν εκδοθεί πάνω από 120 δικαστικές αποφάσεις σχετικές με το καθεστώς απασχόλησης σε 12 κράτη μέλη, ενώ εκκρεμούν και άλλες. Προσέθεσε δε πως το καθεστώς απασχόλησης αποτελεί ζήτημα προτεραιότητας στην προτεινόμενη οδηγία.
Ωστόσο, ο κ. Alessio Bertolini από την πρωτοβουλία «Fairwork Project» υποστήριξε πως η πρόταση δεν αντιμετωπίζει πλήρως το ζήτημα, γιατί οι πλατφόρμες έχουν καταφέρει να τροποποιήσουν τις συμβάσεις τους για να αποφεύγουν την εκ νέου της κατηγοριοποίηση των εργαζομένων τους ως υπαλλήλων «αφήνοντας τους εργαζομένους και τους εκπροσώπους τους να παίζουν το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι για τα δικαιώματά τους».
Οι συμμετέχοντες επεσήμαναν επίσης το «καυτό» ζήτημα των αλγορίθμων, καθότι σε αυτούς ανατίθενται ολοένα περισσότερα καθήκοντα διαχείρισης της εργασίας. Βάσει της νέας πρότασης, οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας θα υποχρεώνονται να ανοίγουν τους αλγορίθμους τους, το λεγόμενο «μαύρο κουτί» της αυτοματοποιημένης λήψης αποφάσεων.
Η αλγοριθμική λογοδοσία είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς θα ενισχύσει τη διαφάνεια, την ιχνηλασιμότητα και την επίγνωση των εξελίξεων στην εργασία σε πλατφόρμες και θα βελτιώσει την επιβολή των εφαρμοστέων κανόνων σε όλους τους εργαζομένους σε πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένων όσων εργάζονται από άλλη χώρα.
Προς τούτο, ο κ. Ricardo Rodriguez Contreras, υπεύθυνος έρευνας στο Eurofound, τάχθηκε μεν υπέρ της ισορροπημένης και ενδελεχούς διάρθρωσης της πρότασης, αλλά εξέφρασε τον προβληματισμό του αναφορικά με τα εξελισσόμενα επιχειρηματικά μοντέλα των πλατφορμών, που θα μπορούσαν σύντομα να καταστήσουν παρωχημένα κάποια κριτήρια κατηγοριοποίησης.
Ο κ. Lukas Pilgram από την «Delivery Hero» και ο κ. Robert Torvelainen από τη «Wolt» τάχθηκαν υπέρ του αρχικού στόχου της πρότασης, αμφότεροι ωστόσο επεσήμαναν το προτέρημα της ευελιξίας που παρέχει η εργασία σε πλατφόρμες. Ειδικότερα, τόνισαν ότι «η ευελιξία τυγχάνει μεγάλης εκτίμησης από τους εργαζομένους σε πλατφόρμες» και προσέθεσαν πως πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη βελτίωση των συνθηκών εργασίας αντί της εκ νέου κατηγοριοποίησης των εργαζομένων σε πλατφόρμες ως υπαλλήλων, πράγμα που θα τους στερούσε την ευελιξία που διαθέτουν.
Στο ίδιο μήκος κύματος, η κ. Isaline Ossieur από τη «Business Europe» υποστήριξε το στόχο της πρότασης για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και τόνισε μετ’ επιτάσεως πως «η ευελιξία προτιμάται από την πλειοψηφία των εργαζομένων σε πλατφόρμες». Εξέφρασε, μάλιστα, την ανησυχία της πως ο τρόπος που προσεγγίζεται το ζήτημα του καθεστώτος απασχόλησης στην πρόταση θα πλήξει την ευελιξία και την ελευθερία επιλογής που παρέχει η οικονομία των πλατφορμών.
Τέλος, ο κ. Ludovic Voet από την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικαλιστικών Οργανώσεων επιδοκίμασε τη χρονική στιγμή της κατάθεσης της πρότασης λέγοντας: «είναι θετικός οιωνός το ότι η πρόταση κατατίθεται τώρα και τερματίζει την ασυδοσία των ψηφιακών πλατφορμών, οι οποίες θα πρέπει να τηρούν το εργατικό δίκαιο, εφόσον απασχολούν άτομα υπό τη μορφή εξαρτημένης εργασίας, κάτι που βρίσκεται στον πυρήνα της προτεινόμενης νομοθεσίας».