(Photo by sydney Rae on Unsplash)

Γνωρίζω αρκετούς ανθρώπους που προσπαθούν να χάσουν βάρος. Από τη μια είναι εκείνοι που θέλουν να χάσουν βάρος για να βελτιώσουν την εμφάνισή τους και τη συνολική τους υγεία και από την άλλη είναι εκείνοι που πρέπει επειγόντως να απαλλαγούν από το σπλαχνικό λίπος. Το τελευταίο είναι μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση για την υγεία. Όμως ο μηχανισμός της καύσης του λίπους είναι πολλά περισσότερα από το γνωστό calories in/calories out. Δηλαδή την πρόσληψη θερμίδων και την απώλεια θερμίδων σε καθημερινή βάση.

Ο μηχανισμός της καύσης του λίπους  

Το λίπος δεν είναι κάτι άχρηστο για τον οργανισμό μας. Τι εννοώ; Το λίπος είναι σημαντικό ως καύσιμο για την παραγωγή της ενέργειας που χρειαζόμαστε για να λειτουργήσουμε. Συνεπώς, μην φανταστείτε ότι κάψιμο του λίπους σημαίνει ότι υπάρχει ένας μηχανισμός που καίει το λίπος και το πετάει. Έχει περισσότερο ενδιαφέρον αυτή η διαδικασία.

Το λίπος όπως είπαμε μετατρέπεται σε ενέργεια. Για να γίνει αυτό, πρέπει πρώτα να καταφέρουμε την κινητοποίησή του. Για να κινητοποιηθεί, πρέπει να σπάσει ο σύνδεσμος ανάμεσα στη γλυκερίνη και τα λιπαρά οξέα. Αυτό που επιδιώκουμε δηλαδή, είναι να φύγουν τα λιπαρά οξέα έξω από τα λιποκύτταρα, ώστε να κυκλοφορήσουν στο αίμα ώστε να πάρει τη σκυτάλη η παραγωγή ενέργειας. Όταν γίνεται αυτό, δηλαδή όταν τα λιπαρά οξέα βγαίνουν από τα λιποκύτταρα, τότε ναι μεν έχουμε πετύχει τη διαδικασία της κινητοποίησής τους, αλλά όχι ακόμη τη διαδικασία της οξείδωσής τους, δηλαδή την καύση του λίπους. Αν η επόμενη φάση δεν ολοκληρωθεί, τότε τα λιπαρά οξέα θα ξαναγυρίσουν με την ουρά στα σκέλια στα λιποκύτταρά τους. Η οξείδωση, δηλαδή το κάψιμο του λίπους συμβαίνει όταν τα λιπαρά οξέα μπουν μέσα στα μιτοχόνδρια για να γίνει η μετατροπή σε ενέργεια.

Και εδώ έρχεται ο εγκέφαλος να πατήσει το κουμπί. Πώς το κάνει αυτό; Για πολλές δεκαετίες το αφήγημα έλεγε ότι η αδρεναλίνη κυκλοφορεί στο αίμα όταν είμαστε σε συνθήκες στρες. Όχι απαραίτητα από άγχος αλλά ακόμα και από fasting ή έντονη άσκηση. Η αδρεναλίνη ενεργοποιείται από τους νευρώνες, οι οποίοι συνδέονται επίσης με το λίπος. Η αδρεναλίνη είναι εκείνη που ουσιαστικά δίνει την εντολή για να πραγματοποιηθεί η οξείδωση του λίπους.

Όταν νιώθουμε ρίγος, στον οργανισμό μας συμβαίνει μια πολύ έντονη έκκριση αδρεναλίνης και επινεφρίνης. Αυτό είναι κάτι που ευνοεί την καύση του λίπους. Θα έχετε ακούσει πολλούς να λένε ότι εκτίθενται στο κρύο για να αδυνατίσουν. Έχει κάποια βάση αυτό που κάνουν. Κάποιοι μπορεί να περνούν λίγο χρόνο μέσα σε μια μπανιέρα με παγάκια ή να απολαμβάνουν ένα κρύο ντους. Η αλήθεια είναι πως αυτό για κάποιους θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, αφού ό,τι ονομάζουμε extreme cold θα μπορούσε να προκαλέσει ανακοπή σε κάποιον. Συνεπώς, αν θέλει κάποιος να δοκιμάσει την έκθεση στο κρύο καλό θα είναι να πάει ως το σημείο που απλώς δεν νιώθει πολύ άνετα με αυτό. Για παράδειγμα, όπως όταν βγαίνουμε έξω και δεν έχουμε ντυθεί πολύ καλά για το κρύο που κάνει. Δεν κινδυνεύει η ζωή μας αλλά οπωσδήποτε δεν νιώθουμε πολύ άνετα με τη θερμοκρασία. Και πάλι όμως εδώ υπάρχει ένα μυστικό. Το αποτέλεσμα του ρίγους είναι το τρέμουλο. Όταν κρυώνουμε μπορεί να νιώσουμε τη γνάθο μας να τρέμει ή το σώμα μας να κάνει κάποιες ακούσιες νευρικές κινήσεις. Αυτές είναι που ευνοούν την καύση του λίπους και όχι το ρίγος από μόνο του. Συνεπώς, αν προσπαθήσουμε να τις περιορίσουμε, τότε θα έχουμε καταφέρει να κρυώνουμε χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα.

Για να το κάνω πιο σαφές, θα σας δώσω ένα άλλο παράδειγμα. Όλοι έχουμε έναν συνάδελφο, συμμαθητή ή φίλο για τον οποίο έχουμε αναρωτηθεί αν έχει καρφίτσες η καρέκλα του ή αν είναι στην πρίζα. Είναι εκείνος ο μόνιμα νευρικός τύπος που όταν μιλάει, κουνάει διαρκώς το κεφάλι του ή κάνει κινήσεις με τα χέρια του. Το ίδιο και όταν δεν μιλάει, μπορεί να κουνάει νευρικά τα πόδια του ή να σηκώνεται απότομα από την καρέκλα του κάθε λίγο. Ο τύπος αυτός είναι εξαιρετικά αδύνατος αν και τρώει υπερβολικά πολύ. Τα άτομα αυτά μπορεί να καίνε ακόμη και 2.500 θερμίδες περισσότερο από όλους τους άλλους, εξαιτίας αυτής της μόνιμης κίνησης. Έρευνες έχουν δείξει ότι κάποιος που θα προσπαθήσει να μιμηθεί αυτή τη συμπεριφορά, είναι δυνατόν να κάψει 20-30% περισσότερες θερμίδες από τα συνηθισμένα του. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί αυτές οι μικρές κινήσεις, όπως και στην περίπτωση του ρίγους, ευνοούν την έκκριση επινεφρίνης και αδρεναλίνης.

Όμως αυτό είναι το ένα σκέλος, που σχετίζεται με τον θερμοστάτη του οργανισμού μας, με τον εγκέφαλο και με την κίνηση. Όλοι ξέρουμε ότι η καύση του λίπους γίνεται και με συστηματική άσκηση. Φίλοι μου που κάνουν fasting όπως κι εγώ, με ρωτούν αν είναι προτιμότερο να γυμνάζονται ενώ είναι σε fasting ή ενώ έχουν φάει. Δεν υπάρχει μία απάντηση εδώ. Παρότι υπάρχουν έρευνες που λένε ότι μέτριας έντασης άσκηση σε κατάσταση fasting αποδίδει καλύτερα στην καύση λίπους, ωστόσο υπάρχουν άλλες που λένε ότι εξαρτάται από το είδος της άσκησης και τον στόχο που έχει κανείς. Και φυσικά θα συμφωνήσω. Κάθε οργανισμός είναι διαφορετικός και δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο πρωτόκολλο. Υποθέτω ότι κάποιος που θα κάνει έντονη άσκηση για διπλάσια ώρα από κάποιον άλλον που κάνει μέτρια άσκηση για λιγότερη ώρα, θα κάψει περισσότερο λίπος ακόμη κι αν έχει μόλις φάει. Ωστόσο, σημειώστε ότι η αύξηση της ινσουλίνης εμποδίζει την οξείδωση του λίπους. Πότε αυξάνεται η ινσουλίνη; Όταν αυξάνεται και η γλυκόζη. Πότε αυξάνεται η γλυκόζη; Όταν τρώμε και ειδικά όταν οι τροφές που καταναλώνουμε είναι πλούσιες σε ζάχαρη ή υδατάνθρακες.

Τι άλλο ευνοεί την καύση του λίπους;

Από τις ορμόνες που σχετίζονται με τον θυρεοειδή μέχρι τη θερμοκρασία του σώματος, τον ύπνο, τον μεταβολισμό ως και τους νευρώνες του εγκεφάλου, η καύση του λίπους είναι περισσότερο σύνθετη από ό,τι νομίζουμε. Η εντύπωση πως αυτή επιτυγχάνεται μόνο με σκληρή γυμναστική είναι μάλλον λάθος ή αρκετά παλιά.

Ο οργανισμός για να μπορεί να καίει λίπος, πρέπει να είναι καλά ρυθμισμένος και σταθερός. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ένας οργανισμός που δεν λαμβάνει τη σωστή ημερήσια ποσότητα λιπαρών οξέων που έχει ανάγκη, δεν θα μπορέσει να κάψει λίπος. Για να το κάνουμε πιο συγκεκριμένο, ο οργανισμός για να μπορεί να κάψει λίπος χρειάζεται 1000 mg EPA ημερησίως. Το EPA ανήκει στα Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και το βρίσκουμε σε τροφές όπως τα λιπαρά ψάρια (σαρδέλα, σολομός, τόνος, πέρκα),οι γαρίδες, τα καρύδια, ο λιναρόσπορος, το ταχίνι, τα φιστίκια Αιγίνης, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το σπανάκι, το κουνουπίδι.

Την ίδια ώρα προκειμένου να μην έχει μια διαρκή ανάγκη για κατανάλωση ζάχαρης, ο οργανισμός χρειάζεται γλουταμίνη (αμινοξύ). Το cottage cheese, η σπιρουλίνα, τα σπαράγγια, τα παντζάρια, είναι μια πολύ καλές πηγές της. Μια και η γλουταμίνη λέγεται πως περιορίζει τα συμπτώματα του διαρρέοντος εντέρου, αξίζει να επισημάνουμε ότι το εντερικό μικροβίωμα παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην καύση του λίπους. Γι’ αυτό και ο οργανισμός έχει ανάγκη από προβιοτικά (μιλήσαμε αναλυτικά για αυτά σε προηγούμενο post). Πέρα από τα συμπληρώματα προβιοτικών που αρκετοί παίρνουν, υπάρχουν τροφές όπως το κεφίρ, το κίμτσι, το τουρσί, η κομπούτσα που είναι πλούσιες σε προβιοτικά. Το ίδιο σημαντικό είναι να καταναλώνουμε τροφές πλούσιες σε σελήνιο αφού αυτό με τη σειρά του βοηθά ώστε να έχουμε σταθερές τιμές ιωδίου γεγονός που ενισχύει την πιθανότητα να μην παρουσιάσουμε προβλήματα με τον θυρεοειδή. Τροφές πλούσιες σε σελήνιο είναι ο σολομός, τα brazil nuts, τα στρείδια, η γαλοπούλα, ο ηλιόσπορος, τα μανιτάρια.

Πόσο πίσω σε όλα μπορεί να σε πάει ένα απλό μπισκότο;

Έστω ότι έχουμε υιοθετήσει όλα τα παραπάνω, έχουμε μπει σε μια ρουτίνα καλής διατροφής, fasting, άσκησης και έχουμε μιμηθεί συμπεριφορές που ευνοούν την καύση του λίπους. Όμως έρχεται εκείνη η στιγμή που η ανάγκη για γλυκό μπορεί να τα διαλύσει όλα. Ένα μόνο μπισκότο γεμάτο ζάχαρη και υδατάνθρακα μπορεί να πάει πίσω όλα όσα με κόπο έχουμε καταφέρει ή έχουμε δρομολογήσει. Σε προηγούμενα posts έχω αναφερθεί αναλυτικά στα υποκατάστατα ζάχαρης. Προσπαθήστε να βάλετε στην καθημερινότητά σας κάποια από αυτά. Αναρωτιέμαι πόσο μακριά είμαστε απ’ το να θεωρήσουμε τη ζάχαρη ως το τσιγάρο της εποχής μας και να αρχίσουμε επιτέλους τον πόλεμο εναντίον της. Εγώ είμαι πολύ πολύ κοντά πια σε αυτό και θα ήθελα να μείνετε συντονισμένοι… ;-)