Πρακτικός Οδηγός Θερινής Διατροφής (*)
(*) το κείμενο συνοδεύεται από αυθεντικούς πίνακες του Θανάση Δρίτσα που είχαν δημιουργηθεί το καλοκαίρι του 2002 στην Φοινικούντα Μεσσηνίας σε ατμόσφαιρα μεσογειακού φωτός)
Πολύ πριν από την ανακάλυψη της χοληστερίνης και των βλαβερών επιδράσεων του λιπαρού φαγητού οι άνθρωποι δεν ήξεραν τι ακριβώς σημαίνει υγιεινό φαγητό αλλά από αρχαιοτάτων χρόνων η διατροφή μας ήταν από ένστικτο υγιεινή και περιλάμβανε ψάρια, φρούτα, λαχανικά, ψωμί και πολύ λιγώτερο κρέας σε καθημερινή βάση. Η άμετρη κρεοφαγία ξεκίνησε συστηματικά μετά τον πόλεμο και υπήρξε αποτέλεσμα της επιβολής του δυτικού τρόπου ζωής αλλά πιστεύω συνδέθηκε και με την έξοδο της γυναίκας από το σπίτι και την απασχόληση της εκτός σπιτιού. Γιατί οπωσδήποτε τα «υγιεινά φαγητά» απαιτούν πολύ περισσότερη γνώση μαγειρικής και χρόνο σε σχέση με την παρασκευή του κρέατος πχ είναι πολύ δυσκολώτερο να φτιάξεις ρεβύθια από το να ψήσεις κρέας.
Πριν εξαπολυθούν στον σύγχρονο κόσμο οι διαιτολόγοι, οι αστρολόγοι, τα πρωινάδικα της τηλεόρασης και τα γυμναστήρια της γειτονιάς οι περισσότεροι άνθρωποι βάσιζαν την εποχική διατροφική τους συμπεριφορά στην νηστεία ακολουθώντας τις θρησκευτικές νουθεσίες οι οποίες είχαν κυριότερο άξονα την εγκράτεια. Ο απώτερος στόχος της νηστείας στην ελληνική παράδοση δεν είναι η μείωση των προσλαμβανόμενων θερμίδων, η απώλεια βάρους και η βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης, όλα όσα δηλαδή αποτελούν στόχο ενός σύγχρονου διαιτολογικού προγράμματος, αλλά το να γίνει ο άνθρωπος γενικά συγκρατημένος. Πραγματική νηστεία, σύμφωνα με τον Μ. Βασίλειο, είναι η εγκράτεια της γλώσσας, ο έλεγχος του θυμού, ο περιορισμός κάθε κατάκρισης του διπλανού ανθρώπου. Με βάση μάλιστα την προσέγγιση των ασκητών της ερήμου-που όλοι τους ήσαν αξιοζήλευτα ολιγοδίαιτοι-υπάρχουν δύο τύποι μάργων ανθρώπων (από το ρήμα μαργαίνω που σημαίνει γίνομαι παθιασμένος με κάτι) που έχουν μανία με το φαγητό: ο γαστρίμαργος, δηλαδή αυτός που αγαπάει την μεγάλη ποσότητα φαγητού και θα τον λέγαμε σαβούρα και ο λαίμαργος, δηλαδή αυτός που παθιάζεται με τις νοστιμιές και τις απολαύσεις του λαιμού και θα τον λέγαμε μερακλή των μεζέδων.
Πίσω λοιπόν από τον τρόπο που τρώμε υπάρχει ένα σημαντικό ψυχολογικό στοιχείο και θα βοηθούσε εξαιρετικά τους σύγχρονους ψυχιάτρους και ψυχολόγους να μελετήσουν την ελληνική παράδοση και να προσεγγίσουν βαθύτερα την έννοια της νηστείας. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι και οι καρδιολόγοι σήμερα συμβουλεύουν επιστροφή στην παραδοσιακή διατροφή. Ακόμη γνωρίζουμε ότι ο βαρειά αγχωτικός και καταθλιπτικός σύγχρονος άνθρωπος προστρέχει σε κατανάλωση μεγάλης ποσότητας ζάχαρης, θερμίδων, αλατιού και έντονων γεύσεων (ότι δηλαδή προσφέρει το σκουπιδοφαγητό-junk food των ταχυφαγείων) αναζητώντας λυτρωτική διέξοδο στην απόλαυση προκειμένου να απαλλαγεί από το στρες που τον κυριεύει. Έτσι πολλές φορές συμπεριφέρεται και ως γαστρίμαργος και ως λαίμαργος. Οι θρησκευτικές παραδόσεις όλων των λαών της γης είχαν ξεκαθαρίσει απόλυτα ότι η εγκράτεια και η διατήρηση χαμηλού σωματικού βάρους αποτελεί ζήτημα ψυχικής ισορροπίας γιατί ο ψυχικά ασταθής και ο αγχωμένος άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει το είδος και την ποσότητα του φαγητού του.
Στον αιθέριο κόσμο της μεσογείου που ζούμε το άπλετο φως κάνει τα πάντα διάφανα, καταργεί τη βαρύτητα και χαρίζει μια αίσθηση ελαφράδας. Δεν είναι μόνο το μεσογειακό ελαιόλαδο που χαρίζει την υγεία και η μεσογειακή κουζίνα που μπορεί να χαρίσει χαμηλότερο σωματικό βάρος. Είναι πάνω απ’ όλα οι καθαρές σκέψεις και το ελεύθερο πνεύμα που χάρισε η γη που ζούμε στους παππούδες μας και χαρίζει ακόμη και σήμερα σε όσους διακριτικούς μπορούν πλέον να το αντιληφθούν. Ας ακολουθήσουμε λοιπόν την κυριότερη-πιστεύω-οδηγία ενός οδηγού διατροφής για το καλοκαίρι: διαφάνεια και ανάλαφρες σκέψεις. Γιατί το πιό σημαντικό είναι να μη γίνει κανείς πνευματικά βαρύς και να παραμένει διάφανος. Για αυτή την εσωτερική διαφάνεια έχει γράψει ο Οδ. Ελύτης: «Θα σου δώσω εγώ ένα δέρμα που να κοιτάν οι άνθρωποι από μέσα. Και να μην έχεις ούτε ένα μυστικό. Σε όλους εσύ θα ανήκεις. Όλος Φως».
