Όταν οι «σημειώσεις για τ’ άγραφo» συμπέσουν καμιά φορά με «Τα γραμμένα»
Παυλίνα Παμπούδη «Σημειώσεις για το άγραφο», εκδ. Πατάκη
Γράφει η Ελένη Γκίκα στο fractalart.gr
Η Παυλίνα Παμπούδη είναι ένα νησί, μια ήπειρος από μόνη της. Δεν έχασε ποτέ το Κέντρο της. Έβλεπε από την αρχή και δέντρο, το φυλλαράκι κιόλας και τα νεύρα του ακόμα, αλλά κι όλο το δάσος. Φάνηκε εξάλλου από τις σπουδές της: Αρχαιολογία, Μαθηματικά, Σχολή Καλών Τεχνών. Αλλά κι έτσι συνέχισε. Γράφοντας για μικρούς και μεγάλους, ζωγραφίζοντας και μεταφράζοντας. Περνώντας, πετώντας σχεδόν ανάλαφρα από το ένα είδος στο άλλο, σα να παίζει αλλά με εκείνο το σοβαρό ύφος που παίζουν τα παιδιά. Ακόμα και σήμερα στο καινούργιο βιβλίο μιλώντας για το υπέρτατο. Αποκωδικοποιώντας το άρρητο και το άφατο βάζοντας τίτλο εν πλήρει ταπεινώσει «Σημειώσεις για το άγραφο» ωστόσο τολμώντας να το εικάσει με ύφος πλάγιο
ΤΟ ΓΡΑΜΜΕΝΟ 1 (Ν’ αρχίσω, είπα):
Ν’ αρχίσω, είπα, έναν νέο κύκλο
Έστω σπείρα έστω έλλειψη: ας διαλέξω
Τρεις ιστορίες να διαπλέξω
–μια από παραβολές, μια από ίσκιους, μια πιο δύσκολη–
Στην πρώτη
Θα έβγαινα Τρίτη πρωί στην πόρτα με βροχή
Δρόμοι υγροί σαλιγκαριών
Ποιος ξέρει ποιον θ’ ακολουθούσα
Θα απομακρυνόμουν όσο άντεχα
Χωρίς προοπτική
Θα μ’ έχανε το δάσος
Θα ’χανα το σανδάλι μου σε φτέρες προϊστορικές
Μνήμη φωλιά σκορπιών θα σκόρπιζε η θνητή μου φτέρνα
Θα έτρωγαν τα πετεινά του ουρανού τα ψίχουλα
απ’ τα λόγια μου
Μόνο στροφές για την επιστροφή
Και θα ’χε γίνει πια η πόρτα υποβρύχια:
Ή θα καταδυόμουν
Ή θ’ άνοιγα μαύρη ομπρέλα και θ’ ανέβαινα στη δόξα.
Γνωρίζοντας καλά, ωστόσο, όπως γράφει στη «Σημείωση για το ποίημα»
Χθες ήταν οιωνοί, σήμερα πρόγονοι
Μεθαύριο σκόνη
Και πώς να εντοπιστεί το ποίημα, πώς
Ανάμεσα στους οιωνούς και τη σκόνη;
Το άναρθρο
Μη γλώσσα, χωρίς κόκαλα, χωρίς αρθρώσεις-
Εξάλλου «Δεν λύνονται τα μάγια, δέθηκαν πριν απ’ τον χρόνο- »
Ώσπου βαδίζοντας από τις «Σημειώσεις για το άγραφο» προς «Το γραμμένο» και τις ιστορίες, στις σημειώσεις για το άγραφο της αρχής κιόλας φτάνει στο ύψιστο σημείο να αγγίζει το «Το άγραφο» του Τέλους με δυο λέξεις μονάχα διαφορά. Αφού κατάφερε μέσα από το ποίημα να διασχίζει παγετώνες, κατακλυσμούς, σφαγές, λοιμούς, λιμούς, έρωτες, θαύματα, σαν το νεράκι ρέοντας απαλά απαλά, και σαν τα πετεινά του ουρανού τόσο πολύ φυσικά…..
Διότι μάλλον αυτό είναι το ποίημα, όταν «οι σημειώσεις για τ’ άγραφo» συμπέσουν καμιά φορά με «Τα γραμμένα». Κι αυτό με την Παυλίνα Παμπούδη συμβαίνει συχνά.
Τι είν’ αυτό;
Α, ένα ποίημα
Το ένα και μοναδικό
Αυτό που, διατρέχοντας εποχές παγετώνων, κατακλυσμών
Σφαγών, λοιμών, λιμών
Ερώτων, θαυμάτων, λήθης, εκτυλίσσεται αμερόληπτο
Βυθίζεται, υπερίπταται, χάνεται
Ξαναβρίσκεται, ρέει
Γονιμοποιεί αναδόχους προγόνους κι απογόνους-)
Όσο ανάλαφρα φυσικά και μαγευτικά τα κάνει όλα η Παυλίνα Παμπούδη είτε ζωγραφίζει, είτε μεταφράζει Έλιοτ, Ντίκενς, Κάρρολ, είτε υπογράφει ένα από τα 6 πεζά της ή ένα από τα 15 ποιητικά της, ή ένα από τα 40 παιδικά της είτε επιμελείται το περίφημο «περί ου» της. Σαν σύννεφο, σχεδόν υπνωτιστικά και χορευτικά. Ανοιγοκλείνοντας κύκλους όπως στις «Σημειώσεις για το άγραφο». Επινοώντας κι εδώ και παντού ιστορίες απίστευτες.
Παυλίνα Παμπούδη
Κλεφτή ματιά στην εργογραφία της για το ευφάνταστο των τίτλων της και μόνο:
Εργογραφία:
Ποίηση: Σχεδόν χωρίς προοπτική δυστυχήματος, Ίκαρος 1971. Τα μωρά των αγγέλων, άσπρα και τυφλά, Ερμείας 1974. Αυτός Εγώ, Τραμ, Θεσσαλονίκη 1977, Β΄ έκδοση Εγνατία-Τραμ, Θεσσαλονίκη 1980. Καρτ ποστάλ, Εγνατία-Τραμ, Θεσσαλονίκη 1980. Το μάτι της μύγας, Κέδρος 1983. Μαύρο του πράσινου (Επιλογή από τις συλλογές του ’71 και του ’74), Νεφέλη 1984. Ο Ένοικος, Κέδρος, 1989, 1999. Ιστορία μιας ώρας σε πτυσσόμενο χρόνο, Libro 1993. Ο Λεπτουργός, Κέδρος 1997. Το Μαύρο Άλμπουμ, Κέδρος 1999
Ποιήματα 71-93, Κέδρος 2001. Το Ημερολόγιο του Διπλού Χρόνου, Κέδρος 2005. Τιμαλφή, (Μικρό Ανθολόγιο με CD), Ροές 2007
Τα Χίλια Φύλλα, Κέδρος 2009. Το Σπίτι στους 40 Δρόμους, Ροές 2011. Το Μοβ Άλμπουμ, Ροές 2012
Πεζά: Μύθοι, Κέδρος 2001. Χάρτινη Ζωή, Ροές 2003. Πρώτη Ύλη, Ροές 2004. 40 κάπως περίεργες ιστορίες, Ροές 2012. Το Χεράκι στον Ιστό, Ροές 2013.
Δήθεν για παιδιά: Δώδεκα κάπως περίεργα παραμύθια, Ερμείας 1975. Β΄ Έκδοση (συμπληρωμένη): Δεκαπεντέμισι κάπως περίεργα παραμύθια, Κέδρος, 1981, Πατάκης 1999, Κέδρος, 2002.
Το φανταστικό τσίρκο, Οδυσσέας, 1980. Garzanti, 1981 (ιταλικά), Α.Vallardi, 1989 (ισπανικά, καταλωνικά, εβραϊκά).
Ο Σιγανός που μιλάει με τα πράγματα (νουβέλα), Νεφέλη 1981, Πατάκης 1998, Ροές 2012.
Με το Άλφα και το Βήτα, Κέδρος 1982.
Με το Ένα και το Δύο, Κέδρος 1984.
Η κόκκινη ιστορία, Η μπλε ιστορία, Η κίτρινη ιστορία, Η πράσινη ιστορία, (4 μικρά βιβλία), Libro 1987.
Ο Αποστόλης και η Αναμπέλλα, Libro 1988. Ο βασιλιάς Βρασίδας ο Β΄, Libro 1988. Η δεσποινίς Δέσποινα και ο Δράκος, Libro 1988.
Ο γαλατάς και η γοργόνα, Libro 1988. Το ποντικοβιβλίο, Κέδρος 1989. Το γατοβιβλίο, Κέδρος 1989. Το σκυλοβιβλίο, Κέδρος1989.
Ημερολόγιο μόνο για καλές μέρες, Libro 1992.
24 Παραμύθια για γέλια και για γράμματα, Libro 1993, Ροές 2004.
Γατολόγιο, Libro 1994, Ροές 2003.
Η καφέ ιστορία, Η μαύρη ιστορία, Libro 1994.
Η μωβ ιστορία, Η χρυσή ιστορία, Η γκρι ιστορία, Η πορτοκαλιά ιστορία, Η άσπρη ιστορία, Η πολύχρωμη ιστορία (6 μικρά βιβλία) Libro 1999. Να ’χαμε και τι να ’χαμε (βιβλίο και CD) Έκδοση Υπουργείου Παιδείας, 1999.
Παραμυθοτράγουδα και καληνύχτες, Πατάκης 2000.
Τα 24 παράξενα ζώα του Αλφάβητου, Κέδρος 2001.
Ένα όνομα, μια ιστορία (10 μικρά βιβλία) Πατάκης 2002.
Σκυλολόγιο, Ροές 2003. Μέρλιν και Ντολτσέτα, Ροές, 2004.
Τρελαμένα παραμύθια, Ροές 2005. Ο Ιβάν ο Τρομερός και άλλα τρελαμένα παραμυθοτράγουδα, Ροές 2012.
Μεταφράσεις: A. Α. Mίλν, Η Γουίννι-ο-Πουφ, Οδυσσέας 1981, Β΄ έκδοση Νεφέλη 1995. Λίουις Κάρολ, Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, Νεφέλη 1984, Printa 2004.
Λιούις Κάρολ, Μέσα απ’ τον καθρέφτη, Νεφέλη 1987, Printa 2004
A. Α. Mιλν, Το σπίτι στην Πουφογειτονιά, Νεφέλη 1996.
Ρόντι Ντόιλ, Το Βαν, Νεφέλη 1996.
Κάρολος Ντίκενς, Μεγάλες προσδοκίες, Πατάκης 1997.
Ντικ Μπρούνα, Μούφυ, Πατάκης 1998 (3 βιβλία).
Μάικλ Φόρμαν, Ο πιο μικρός τάρανδος, Πατάκης 1998.
Μπέττι Ρουτ, Ιστορίες από την Βίβλο, Πατάκης 1998,
Όπαλ Ντιουν, Τα βιβλία που ταξιδεύουν, Πατάκης 1998 (4 βιβλία)
Α. Τέμπλετον, Ο Χάρρι και οι σακαράκες, Πατάκης 1999
Ε. Έξλεϋ Η Σοφία της Χιλιετίας, Πατάκης 2000
Ε. Έξλεϋ, Λόγια-Δώρα. Πατάκης 2000 (6 βιβλία)
Τ. Σ. Έλιοτ, Το Εγχειρίδιο Πρακτικής Γατικής του Γέρο-Πόσσουμ, Άγρα 2001. Χαλίλ Γκιμπράν, Ο περιπλανώμενος, Ροές 2002
Τ. Σ. Έλιοτ, Τα Ποιήματα, Printa 2003
Αντόν Τσέχωφ, Ω, γυναίκες, γυναίκες, Ροές 2004
Ρ. Λ. Στήβενσον, Το διαβολάκι στο μπουκάλι, Ροές 2004
Πιοτρ Γερσώφ, Το καμπουραλογάκι, Ροές 2005
Το ημερολόγιο της Νταγκ Θάι Τραμ, Libro 2007
Δισκογραφία: Οι Έξι Μέρες (Μουσική, τραγούδι Αρλέτα), LYRA, 1970, 2007. Μελωδόνια (Μουσική Πέτρος Περάκης, τραγούδι Σπύρος Σακκάς) Σείριος 1988, 2008. Με το Α και το Β (Μουσική, τραγούδι Πέτρος Δουρδουμπάκης) Κέδρος 1982, 2010.
Λάχανα Χ Χάχανα (Η προπαίδεια σε τραγούδια) (Μουσική Τάσος Ιωαννίδης, τραγούδι χορωδία Αρσακείων, Ελένη Βιτάλη, Γλυκερία), Legend 2009. Εδώ Νηπιαγωγείο, (Μουσική Τ. Ιωαννίδης, τραγούδι Χορωδία Σπ. Λάμπρου, Φωτεινή Δάρρα, Παντελής Θαλασσινός) Legend, 2010.
Οι Ρυθμοί κι οι Αριθμοί, (Μουσική Τ. Ιωαννίδης, τραγούδι Χορωδία Σπ. Λάμπρου, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Μανόλης Λυδάκης, Spicy, 2012. Τραγουδοτσουλήθρες, (μουσική Τ. Ιωαννίδης, τραγούδι Χορωδία Σπ. Λάμπρου, Παντελής Θαλασσινός, Ελένη Τσαλιγοπούλου), Heaven Music, 2017