Κλιματική αλλαγή: Μπορούμε άραγε να ανατρέψουμε την πορεία συντριβής; Δύσκολο έως απίθανο
Γράφει ο Τζορτζ Μόνμπιοτ στον Guardian
Αν κάτι ξέρουμε για την κλιματική κατάρρευση, είναι ότι δεν θα είναι γραμμική, ομαλή ή σταδιακή. Ακριβώς όπως μια ηπειρωτική πλάκα μπορεί να σπρώξει από κάτω μια άλλη, προκαλώντας περιοδικούς σεισμούς και τσουνάμι, έτσι και τα ατμοσφαιρικά μας συστήματα θα απορροφήσουν την πίεση για λίγο και μετά θα μετατοπιστούν ξαφνικά. Ωστόσο, παντού, τα σχέδια που έχουν καταρτιστεί για να αποτρέψουν κάτι τέτοιο είναι γραμμικά, ομαλά και σταδιακά.
Τα τρέχοντα σχέδια για την αποφυγή καταστροφών θα λειτουργούσαν σε ένα απλό σύστημα όπως ένας νιπτήρας, στο οποίο μπορείτε να κλείσετε τη βρύση έως ότου η εισροή να είναι μικρότερη από την εκροή. Ομως είναι λιγότερο πιθανό να λειτουργήσουν σε πολύπλοκα συστήματα, όπως η ατμόσφαιρα, οι ωκεανοί και η βιόσφαιρα. Τα σύνθετα συστήματα αναζητούν ισορροπία. Οταν ωθούνται πολύ μακριά από την ισορροπία, μπορούν να ανατραπούν ξαφνικά. Κοινή ιδιότητα των πολύπλοκων συστημάτων είναι ότι πολύ πιο εύκολα ανατρέπονται και είναι πολύ δύσκολο αυτή η ανατροπή να αντιστραφεί.
Η παλιά υπόθεση ότι το κρίσιμο σημείο για τη Γη είναι πολύ μακριά έχει αρχίσει να φαίνεται λανθασμένη. Πρόσφατη μελέτη προειδοποιεί ότι το σύστημα του Ατλαντικού – που διανέμει θερμότητα σε όλο τον κόσμο και οδηγεί το Ρεύμα του Κόλπου – μπορεί να είναι «κοντά σε κρίσιμη μετάβαση». Κάτι που έχει ξανασυμβεί στους προϊστορικούς χρόνους, βυθίζοντας τη βόρεια Ευρώπη και την ανατολική βόρεια Αμερική σε αφόρητο κρύο, αυξάνοντας τη θερμοκρασία στις τροπικές περιοχές και διαταράσσοντας τους μουσώνες.
Αλλα συστήματα θα μπορούσαν επίσης να πλησιάζουν στα όριά τους: οι πάγοι της δυτικής και ανατολικής Ανταρκτικής, τα τροπικά δάση του Αμαζονίου, η Αρκτική τούνδρα και τα δάση των υπερβόρειων περιοχών χάνουν γρήγορα τον άνθρακα που αποθηκεύουν, οδηγώντας μια σπείρα υπερθέρμανσης. Τα συστήματα της Γης δυσλειτουργούν. Αν ένα σταματήσει να λειτουργεί, θα μπορούσε να προκαλέσει την ανατροπή των άλλων. Αυτές οι ξαφνικές αλλαγές μπορεί να συμβούν με άνοδο της θερμοκρασίας μόλις 1,5 ή 2 βαθμούς.
Ενα κοινό σημάδι ότι τα πολύπλοκα συστήματα πλησιάζουν στα σημεία καμπής είναι η αυξανόμενη αστάθεια: αρχίζουν να τρεμοπαίζουν. Οι ακραίες καιρικές συνθήκες το 2021 – οι θερμικοί θόλοι, οι ξηρασίες, οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες και οι κυκλώνες – προκαλούν τρόμο. Εάν τα συστήματα της Γης ανατραπούν ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης, δεν θα υπάρχει διαφορά ανάμεσα στην ανεπαρκή δράση και την έλλειψη δράσης.
Ετσι, ο στόχος που υιοθετεί τώρα μεγάλο μέρος του κόσμου για την κλιματική δράση – μηδενικοί ρύποι έως το 2050 – δεν μοιάζει πια ούτε λογικός ούτε ασφαλής. Είναι αλήθεια ότι αποτελεί τη μόνη μας ελπίδα να αποφύγουμε την κλιματική καταστροφή, όμως πολλές από τις υποσχέσεις που δόθηκαν με τη συμφωνία του Παρισιού μοιάζουν σχεδιασμένες να αθετούνται.
Ακόμα και όταν υπολογίσουμε όλες τις τεχνικές επιδιόρθωσης και αντιστάθμισης που έχουμε στη διάθεσή μας, οι τρέχουσες πολιτικές μας δεσμεύουν σε μια καταστροφική αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 2,9 βαθμούς. Να διακινδυνεύσουμε μη αναστρέψιμες αλλαγές προχωρώντας με τόσο χαλαρό ρυθμό, να στηριζόμαστε σε ανύπαρκτες ικανότητες: πρόκειται για μια συνταγή καταστροφής.
Εάν τα συστήματα της Γης ξεπεράσουν τα κρίσιμα σημεία, ό,τι κάναμε και ό,τι ήμασταν – η μάθηση, η σοφία, οι ιστορίες, η τέχνη, η πολιτική, η αγάπη, το μίσος, ο θυμός και η ελπίδα – θα αποτελούν παρελθόν. Δεν πρόκειται για μια ομαλή και γραμμική μετάβαση αυτό που ζούμε. Πρόκειται για μια πορεία συντριβής.
Guardian/ ta nea
Ο Βρετανός Τζορτζ Μόνμπιοτ αποτελεί μια από τις πιο χαρακτηριστικές φωνές της ριζοσπαστικής οικολογίας στην Ευρώπη. Αρθρογράφος του Guardian, επιτυχημένος συγγραφέας και επισκέπτης καθηγητής αρκετών πανεπιστημίων στα πεδία της Οικολογίας, της Φιλοσοφίας και των Πολιτικών Επιστημών